The Project Gutenberg eBook of Galeni pergamensis de temperamentis, et de inaequali intemperie, by Thomas Linacre

The present reproduction of Linacre’s translation of two treatises by Galen is issued as a specimen of early typography, being the sixth in order of the seven books printed by John Siberch, the first Cambridge printer, in 1521. Besides these seven, one appeared in 1522, after which date no book is known to have been printed in Cambridge till 1584. The books printed by Siberch are all very scarce; of one but a single copy is known, and of three of the books there is not a single specimen in Cambridge. In 1878, the publishers of the present volume proposed to issue the whole of the eight books, and the following are now ready, and will shortly be published:

1. Bullock, Henry. Oratio habita Cantabrigiae. 1521.

2. Cujusdam fidelis Christiani Epistola ad Christianos omnes. Subsequitur et Divi Augustini de miseria … vitæ sermo. 1521.

8. Papyrii Gemini Eleatis Hermathena, seu de Eloquentiae victoria. 1522.

Mr Bradshaw, University Librarian, has compared the eight books side by side, and has thus been able to determine their relative order. He kindly allows his notes to be printed, and they will be issued with the first of the above three volumes.

The Publishers are desirous of gaining information about the printer, John Siberch, before 1521, when he commenced to print in Cambridge, and after 1522 when he discontinued printing there. Herbert suggests that he may be the John Sibert, who was printing at Lyons in 1498, and mentions a book of that date being in the Cambridge University Library. But this book, Henrici Bouhic Distinctiones super libros quinque Decretalium, consists of two large folio volumes, and the printer calls himself ‘Magister Johannes Siberti;’ both of which facts make it unreasonable to identify him with the plain Johannes Siberch who printed little books at Cambridge so many years afterwards.

INTRODUCTION.

Thomas Linacre, known to his contemporaries as one of the most learned scholars of an epoch when learning was highly prized, but in after times chiefly as the founder of the College of Physicians in London, was born at Canterbury, probably about the year 1460. Of his parentage and descent nothing certain is known, though some of his biographers have assumed, apparently without any evidence except the name, that he was connected with the family of Linacre in Derbyshire. It is clear from a passage in Linacre’s will that he had a brother, sisters, and other relatives (the brother strange to say, bearing the same baptismal name—Thomas) but further the family history cannot be traced.

This fact will appear less surprising, if we remember that Linacre like many scholars of his time, was never married, and lived for many years an almost monastic life, little influenced by family or social ties. More important than his descent was his education, and in this Linacre was unusually happy; for not a little of the success and eminence of his[6] after life may be traced to the bias which the young scholar’s mind received from his earliest teacher. The Cathedral school of Canterbury within the monastery of Christ Church where Linacre became a pupil was at that time under the direction of William Tilly, otherwise called William of Selling, an Augustinian monk, and a scholar of a type at that time rare in England. Originally educated at Oxford, elected a Fellow of the newly founded College of All Souls, and afterwards received as a monk in the Monastery of Christ Church, Canterbury, Selling found the means to travel in Italy, where he not only studied the Canon Law, but, what is more to the present purpose, during a stay at Bologna, studied Greek and became the pupil of Angelo Politiano. After two years’ stay in Italy, he returned home, became Prior of Christ Church, and later on was sent as Envoy from Henry VII. to the papal court; an event which proved of great importance to Linacre. At the time of which we are now speaking, he was only Master of the Grammar School, whether appointed before or after his first journey to Italy we do not know. In any case it is clear that he had already those tastes and pursuits from which his pupil Linacre derived not only his determining impulse to the life of a scholar, but especially that love of Greek literature which runs like a thread through the great physician’s life and is the clue to much of his versatile literary activity.

At the mature age (especially according to the customs of the day) of twenty, Linacre was sent to Oxford. At what College or Hall he studied is uncertain, though it is assumed, on trivial grounds that he must have entered at Canterbury Hall. The only fact which is certain is that after four years’ residence at the University, in 1484, he was elected a fellow of All Souls’ College. It has been thought by Dr Noble[7] Johnson, the best biographer of Linacre, that this election must have implied relationship to Archbishop Chichele, the founder, and thus also to Selling, assuming that the latter owed his preferment also to family connexions. But the entry in the College books (which though not contemporary is a copy thought to have been made about 1571 of the original record) has no indication of his being of founder’s kin. It is simply “Thomas Lynaker, medicus insignis.” The omission to specify kinship to the founder is regarded by Dr Leighton the present Warden of All Souls (he was himself good enough to inform me) as decisive that no such kinship existed, and the supposition of any family tie between Linacre and Chichele or Selling must therefore be regarded as entirely baseless[1].

The time of Linacre’s residence at Oxford was one of much moment in the history of the University, already stirred by the earliest movements of the revival of learning. The first Oxford printing press was already issuing those few volumes, now become so rare, which must have been of startling interest to the world of scholars. The study of the new learning, Greek, had been introduced by Cornelio Vitali, an Italian, said to have been the first teacher of that language in England, and it is stated that Linacre became his pupil. At the same time he doubtless formed the acquaintance of two scholars who shared his devotion to the ‘new learning,’ William Grocyn and William Latimer, the former of whom survived to form part, with Linacre himself, of the brilliant circle of Oxford scholars, who a few years later excited the admiration of Erasmus.

But Linacre was soon to have the privilege which he must have long coveted, of perfecting his knowledge of Greek at what was then the fountain-head of that learning,[8] in the schools of Italy. The opportunity came through his old friend and teacher, William of Selling, who was sent by Henry the Seventh as his envoy to the Papal Court. It is not clear that Linacre had any official position in the embassy; he accompanied his patron however, as far as Bologna, but not in his further journey to Rome. At Bologna Linacre is stated by Leland to have been introduced to Angelo Politiano, and to have remained there in order to become a pupil of this great scholar. His stay in Bologna appears to have been short, and we next hear of him at Florence, having perhaps followed thither Politiano, who along with Demetrius Chalcondylas had now been charged with the instruction of the two sons of Lorenzo de Medici, Piero and Giovanni. Linacre seems to have been favoured with the patronage of Lorenzo, who allowed him to share the instructions given to the young princes. It is not easy to understand precisely what was the position Linacre now occupied at the Court of Florence, for though his fellow pupils were boys and he himself a man of twenty-five and already a considerable scholar, he is not spoken of as in any sense their tutor. The connexion however must have been in after years valuable to him, as the dedication of the work now reprinted clearly shews: the pope Leo the Tenth, being the younger of the two Medici princes. It will be evident from the dedication itself that the privilege accorded to Linacre was shared by others, and it was therefore perhaps not so important as it has been regarded. It is enough to know that he studied under such eminent scholars as Politiano and Chalcondylas, and thus laid the foundation of the elegance in Latin scholarship and profundity in Greek learning for which he was afterwards distinguished.

After a year thus spent in Florence, Linacre proceeded to[9] Rome, where his studies in the Vatican library procured him the acquaintance of another great scholar, Hermolaus Barbarus. It is possible that this acquaintance may have given Linacre’s studies a bias in the direction of medicine; for Barbarus, though not a physician, had devoted himself specially to the study of Dioscorides, whose works he translated into Latin, and illustrated with commentaries, more than once reprinted. It is suggested by Dr Noble Johnson that the example and arguments of Hermolaus Barbarus may have given Linacre’s mind a bias of a different kind, namely towards a single life; for the Italian scholar, we are told, wrote a treatise in favour of celibacy at the age of eighteen, and never afterwards deviated either in practice or theory from the principles there advocated. Barbarus was also a great Aristotelian scholar, and in this direction also he may have influenced the mind of Linacre; who afterwards undertook and partly carried out a plan which had also been among the projects of the elder scholar, of a complete translation of the works of Aristotle. In other less important matters, the influence of Hermolaus Barbarus seems traceable, and if Linacre took as his model in a learned life any of the great scholars with whom he studied, it was certainly rather Hermolaus than any other.

From Rome Linacre went to Venice, and here made the valuable acquaintance of the great printer, Aldus Manutius Romanus, who was then engaged in bringing out some of the most important editions of the classics, by which he earned the gratitude of scholars. Aldus appears to have treated the English scholar with great kindness, which is acknowledged, as a personal favour, by William Grocyn, in a letter to Aldus, which must have been written shortly after Linacre’s return from Italy. After acknowledging the kindness shewn[10] to his friend Linacre, Grocyn goes on to thank Aldus, in the name of English scholars especially for his editions of the Greek classics, and commends his preference for Aristotle to Plato. The rest of this letter, the style of which is praised by Erasmus, is interesting, especially as the only extant composition, except two trifling epigrams, of this once celebrated scholar, but has no further reference to our subject. Aldus prefixed it to Linacre’s translation of Proclus On the Sphere, printed by him in the year 1499[2], in order (as he says in his dedication of this work to Albertus Pius, prince of Carpi) to make the Italian philosophers ashamed of their bad Latin, and lead them to rival the Englishmen. In the dedication just named Aldus pays a high compliment to Linacre’s scholarship, which may be quoted here, though written later. “Linacre,” he says, “has translated this work with elegance and learning.

“Qui utinam et Simplicium in Aristotelis Physica, et in ejusdem meteora Alexandrum quos nunc summâ curâ Latinos facit, ad me dedisset, ut et illos unâ cum Proclo ad te mitterem. Quanquam (ut spero) eosque et alios in Philosophiâ, medicinâque perutiles libros aliquando dabit. ut ex eâdem Britanniâ unde olim barbaræ et indoctæ literæ ad nos profectæ Italiam occuparunt, et adhuc arces tenent, latine et docte loquentes bonas artes accipiamus, ac britannicis adjutoribus fugatâ barbarie, arces nostras recipiamus, ut eâdem hastâ sanetur a quâ illatum est vulnus.”

He also implies that an intimate friendship existed between Linacre and the prince of Carpi, on which account the work will be more welcome to his patron.

The Aldine editio princeps of Aristotle contains also an interesting allusion to Linacre, which seems to shew that he had something to do with the editing or correcting of that great[11] work. It may even not be without some significance that a splendid copy of this edition, printed on vellum (and as complete in this state, according to Dibdin, of the highest rarity), once belonged to Linacre, and is now, bearing his autograph, in the library of New College, Oxford. In the dedication prefixed to the second volume of this work, Aldus boasts of the pains he had taken to secure a correct text,

“Ut tum querendis optimis et antiquis libris atque eâdem in re multiplicibus tum conferendis castigandisque exemplaribus quæ dilaceranda impressoribus traderentur, perirentque ut pariens vipera, in manus hominum venirent emendatissima. Id ita sit necne sunt mihi gravissimi testes in totâ fere Italiâ, et præcipue in Venetiis Thomas Anglicus, homo et græce et latine peritissimus præcellensque in doctrinarum omnium disciplinis.”

This volume is dated February, 1497, the first volume 1495, dates which are quite reconcilable with the time when Linacre is believed to have been at Venice.

On leaving Venice, Linacre went to Padua and probably made some stay there: since it was here that he graduated as Doctor of Medicine, and here he must have acquired the greatest part of his medical knowledge. Padua was at that time one of the chief seats of medical knowledge in Europe, and became shortly afterwards one of the first schools of anatomy. Its reputation in both departments was long preserved under the enlightened patronage of the Venetian Senate. Many students from Northern Europe naturally flocked thither, and among them a few from England and Scotland. Linacre was not the first eminent English scholar who graduated in medicine at Padua; the once celebrated Phreas [Wells], who left Balliol for Italy, and died at Rome, having preceded him by half a century or more; but he was[12] followed by a long roll of English and Scottish students the names and escutcheons of some of whom may still be seen in the gallery of the University quadrangle.

Though Linacre is said to have taken the degree of Doctor of Medicine with great distinction, there is no foundation for the assertion that he was ever Professor of Medicine in the University. The story rests on an obvious confusion of the titles of Doctor and Professor which were then and long afterwards equivalent and interchangeable in the European Universities.

The tradition of Linacre’s successful disputation at Padua is preserved in a dialogue by Richard Pacey (quoted in Johnson’s life) where Grammar and Rhetoric are made to dispute as to the respective merits of Theodore Gaza and Thomas Linacre. Grammar first claims Linacre as her own, Rhetoric contends that he was by right her son, and that Grammar was only the occupation of his leisure moments. On one occasion (says Rhetoric) he condescended to dispute with some Grammarian on certain minutiæ connected with the vocative case, but gained a more brilliant victory when he defended his theses for graduation at Padua, “Nam quum in gymnasio Patavino, professionis artis medicæ ei (ut nunc moris est) darentur insignia, publicé non sine summâ laude disputavit, et seniorum medicorum adversaria argumenta accuratissime refellit”[3].

Linacre’s route after leaving Padua, may, Dr Johnson tells us, be accurately and precisely traced through Vicenza, Verona, Brescia, Bergamo and Milan; but the authority for this statement is not given. It may however be permissible to delay for a moment at Vicenza, since it is pretty certain that Linacre did pass there, and highly probable that his stay had some influence on his literary life. This city was[13] the home of a celebrated physician and scholar, Nicolaus Leonicenus, best known as the author of the earliest treatise on Syphilis, the fearful malady at that time beginning to be known; but also celebrated for having translated several works of Galen from the Greek. One of these versions, that of the treatise De motû musculorum was afterwards published by Linacre with some of his own. Leonicenus was much older than Linacre (though he survived him) and in after years, as we know from a letter of Croke to Henry VIII., spoke of Linacre as his pupil[4].

The reputation of this now almost forgotten scholar was very high among his contemporaries. Aldus Romanus, in the dedication of the Aristotle already spoken of to Albertus Pius, Prince of Carpi, speaks of Leonicenus as ‘philosophorum ætatis nostræ medicorumque facile princeps’. A correspondence which has been preserved between Leonicenus and Angelus Politianus is full of mutual compliments; and shews that the two scholars regarded themselves as allies in the common warfare against ‘barbarism’ a foe that had to be expelled from the fields of philosophy and medicine as well as from that of letters[5].

It is certain that the example of such a man could not have been without effect on so apt a pupil as Linacre, and the influence of Vicenza is clearly apparent in some of his later work.

On leaving Italy, Linacre is said to have indulged in an antiquarian caprice which seems little in harmony with what we afterwards hear of his staid character, though in his hot youth and under the influence of the classical sentiment it may have been possible, and even natural. The story is that on bidding farewell to Italy at some mountain pass he indulged his fancy in building a cairn of stones, which he crowned with[14] flowers, and dedicated to Italy, as sancta mater studiorum. All that is known about this transaction comes from two Latin poems, by Janus Vitalis and by Joannes Latomus, one of which it may be sufficient to quote.

The second poem is by Joannes Latomus, and entitled Arnidis querela in Thomam Linacrum Anglum Italiâ discessurum. It represents the nymph of the Arno expostulating with Linacre while engaged in erecting his altar, on his fixed resolution to return home. It is highly laudatory, but too long for quotation[6].

In both copies of verses the name Gebenna occurs in connexion with this incident, and as this usually means, in classical Latin, the mountain district called the Cevennes, Dr Johnson concludes that Linacre before pursuing his journey to Paris stayed in this district. It does not seem necessary to suppose that he took so circuitous a route, or visited a[15] part of the country which must at that time have been wild and little traversed, and where a scholar, uninfluenced by modern love of the picturesque can have found nothing to attract him. But Civitas Gebennensis is the name given, almost universally, by the printers of Linacre’s time, to the city of Geneva, and Stephanus:—Dictionarium nominum propriorum gives an interpretation apparently identical. We can well believe that, in crossing the pass of the great St Bernard on his way down to Geneva, Linacre would not bid farewell to the southern side of the Alps without some expression of emotion. But too much importance must not be attached to a story which probably rested only on some trifling incident of travel in crossing the Alps, related by Linacre himself in writing to his Italian friends.

The name Morinos in the verses quoted above sufficiently indicates that Linacre returned home, or was expected to return by way of Calais. He must doubtless have passed through Paris, but we have no record of any acquaintanceship there, though certainly at a later time Linacre had literary correspondents and friends in that city.

On his return to England Linacre seems to have resumed his residence in All Souls’ College. His position in the University must have been one of considerable eminence, since a knowledge of Greek was still confined to a few scholars, and great respect was paid to those who had acquired this new accomplishment in Italy. There were about this time or a little later but four such scholars in Oxford. Grocyn and Latimer were a little older than Linacre. Colet was younger, or, at least, visited Italy later, and the date of his stay in Florence gave his studies a somewhat different complexion from what we see in Linacre. It has been well pointed out by Mr Seebohm, in his work on the Oxford Reformers[7], that[16] Colet was at Florence during the agitation and enthusiasm aroused by the preaching of Savonarola, and doubtless derived from him that new spirit in theology which his after life displayed, and which has caused him to be reckoned among the precursors of the reformation. Grocyn and Linacre shew nothing of this. They knew Florence when the literary renaissance was at its height, and when the spirit of the learned world was more pagan than Christian. We shall notice afterwards what bearing this had upon Linacre’s literary and theological position.

The dissertation which the newly-returned scholar read for his degree in medicine is said to have attracted attention, but he does not seem to have taught publicly;—at least Grocyn and Latimer are the only names we hear of as public lecturers on Greek. It was, however, Linacre’s good fortune, at this time, to meet with a pupil whose subsequent eminence was enough to make his teacher distinguished, with whom he formed the most important literary friendship of his life, and who has left us the brightest and most life-like pictures of Linacre himself. This pupil was Erasmus, whose long-cherished plans of going to Italy to learn Greek were, as is well known, deferred, in order that he might visit England with the same object. The story of Erasmus’ stay in Oxford has often been told, though never before so fully and clearly as in Mr Seebohm’s volume already referred to. It is very likely that he may have derived from Colet some of the ideas which afterwards influenced his literary and theological activity. To Linacre he owed, undoubtedly, the foundation of his Greek scholarship, and his respect for the ability and character of his teacher are shewn in many well-known passages from his letters. In one of the best known he writes as follows: “In Colet I hear Plato himself. Who does not admire the perfect[17] compass of science in Grocyn? What can be more acute, more profound, or more refined than the judgment of Linacre?” There are many similar passages, and, though eulogy was the fashion of the age, we feel at once that, at least in speaking of Linacre, Erasmus meant what he said. The same impression must be derived, I think, from an amusing passage in the “Encomium Moriæ,” though some of Linacre’s biographers seem to have omitted it as if derogatory to his reputation. It is, however, written in a strain of good-natured banter, which shews that there was a foundation of good feeling and mutual respect between the two scholars.

“Novi quendam πολυτεχνότατον Græcum, Latinum, Mathematicum, philosophum medicum καὶ ταῦτα βασιλικὸν jam sexagenarium qui cæteris rebus omissis annis plus viginti se torquet et discruciat in Grammaticâ, prorsus felicem se fore ratus si tamdiu licet vivere, donec certo statuat, quomodo distinguendæ sint octo partes orationis, quod hactenus nemo Græcorum aut Latinorum ad plenum præstare valuit. Proinde quasi res sit bello quoque vindicanda, si quis conjunctionem faciat dictionem ad adverbiorum jus pertinentem[8].”

There is no record of Linacre’s practice in his profession at Oxford. A new direction was given to his life by the call which he received about the year 1501 to come to court, and direct the studies of the young Prince Arthur. This mark of court favour appears to have been in some way connected with the visit of Prince Arthur to the University where he resided in Magdalen College. The appointment lasted till the prince’s death in 1503, but the only record of it which remains is the Latin translation of the treatise of Proclus On the Sphere, dedicated to Prince Arthur, which has been already referred to. This was Linacre’s earliest published work. After the prince’s death Linacre appears to have stayed in[18] London, and probably to have practised medicine, but there is no satisfactory evidence as to this period of his life.

The accession of Henry VIII. must have raised the hopes of Linacre, as it did those of all the scholars and enlightened men in England at that time. The young king, known to be learned himself and a favourer of learning, was expected to give a powerful stimulus to the progress of the new studies. Erasmus was urged by his friends to return to England to share the prosperity and splendour of the new reign. A new epoch of enlightenment was to commence, and a final blow was to be given to all those evils and abuses which the scholars summed up in the word barbarism. It is well known that these hopes were not at all, or very imperfectly, realized, but Linacre himself had no reason for disappointment. He was made the royal physician, a post, in those days, of great influence and importance in other than professional matters, as is shewn by a curious letter addressed to Linacre by the University of Oxford. From this, as from other events, it is clear that Linacre did not, while at court, forget his old mistress, learning, but used his influence as far as possible for her advancement. He is described by a contemporary and friend George Lilly, as conspicuous among the chief persons of the court in a purple robe and a hood of black silk[9]. Among his other patients are mentioned the great prelates Wolsey, Warham, and Fox.

After some years of professional activity, and when he was about fifty years of age, Linacre appears to have taken holy orders; or possibly at this time merely proceeded to priest’s orders, having been previously deacon. The simplest explanation of this step is that which is given by himself in the dedication of his translation of Galen de Naturalibus Facultatibus to Archbishop Warham, namely, that he[19] hoped to get more leisure for literary work. It is supposed that he prepared himself for the sacred office by entering, in mature life, upon the study of theology, and a curious story is told in connexion with his first reading of the New Testament, which, as it has been strangely misunderstood, may be worth giving in detail. The story rests solely on the authority of Sir John Cheke, Professor of Greek at Cambridge, in his letters on the pronunciation of Greek, addressed to Bishop Gardiner, at that time Chancellor of the University. Cheke seems to have been anxious to conciliate the Bishop, and at the same time, for some reason or other, to depreciate Linacre. He speaks of him as a learned person and a good physician, but one who should not venture out of his own province, and, he says, in power of rhetoric and popular expression far inferior to the episcopal correspondent to whom Cheke’s letters were addressed[10].

He then tells the following story. Linacre when advanced in life, his health broken by study and disease, and near his end, took the New Testament in his hand for the first time, (although he was a priest,) and read the Gospel of St Matthew to the end of the 7th Chapter (that is to the end of the Sermon on the Mount). Having read it, he threw the volume away with all the strength he could muster, swearing “either this is not the Gospel or we are not Christians.” It is probable that the striking contrast between the teaching of the Sermon on the Mount and the practice of the Christian World has inspired many readers with the same feeling, and it will continue to have the same effect on many more, though they may not happen to give vent to their surprise with the same petulance. Cheke seems to argue that it shewed some scepticism in Linacre or want of respect for the Scriptures. Selden has misunderstood the story still more strangely, imagining[20] that Linacre referred only or chiefly to the prohibition of swearing. But looked at without prejudice Linacre’s exclamation seems natural enough. It is well known that the Scholars of the renaissance, before the time of Erasmus at least, were very little acquainted with the Scriptures in the original text, or even in the Latin Vulgate Version, which is said to have been avoided on account of its non-classical idioms. Now Linacre was a scholar and not a theologian. A theologian by profession either passes lightly over discrepancies such as these or else has already found such an explanation of them as is possible. But the spirit of scholarship and criticism is to take words in their true meaning and to view ideas by uncoloured light. Linacre’s remark needs no other explanation than that he read the passage with the unbiassed judgment of a scholar.

Although it is clear that Linacre entered the Church under the patronage of Archbishop Warham he is said to have been ordained priest by the Bishop of London on Decʳ 22ⁿᵈ 1520. The date of his entrance into deacon’s orders is unknown. It has been conjectured that he received from Pope Leo the Tenth, his old schoolfellow, a dispensation from the necessity of passing through the inferior clerical degrees, and that this may have been the kindness for which he expresses his gratitude in the dedication of the present volume. Be this as it may, he received from Warham in 1509 his first preferment to the Rectory of Merstham in Kent, which he resigned in a little more than a month from his collation. In the same year he received the Prebend of Easton in Gardano in the Cathedral of Wells, and in the same year the living of Hawkhurst, in Kent, which he held till the year 1524. Further marks of favour were bestowed upon him in 1517, when he was made Canon and Prebendary of Westminster, and in 1518 when he[21] acquired the Prebend of South Newbold in the Cathedral of York. He resigned the latter preferment on receiving the important appointment of Precentor in the same York Cathedral, but resigned this also in the same year. Two other benefices are recorded as having been bestowed upon him, the Rectory of Holworthy in Devonshire by the King, in 1518, and in 1520 the Rectory of Wigan, in Lancashire, on the title of which he received priest’s orders, Dec. 22, 1520, and which he held till his death[11].

There is no evidence that Linacre resided at any one of the benefices or Cathedral appointments which he received. In fact it is most probable, though not absolutely certain, that he continued to live in his London house. His biographers then have been somewhat puzzled to account for his accepting so many preferments and resigning most of them so soon. But it is probable that a physician and scholar did not hold more rigid notions respecting the evils of pluralism than his more strictly clerical contemporaries and that he saw no harm in holding a benefice of which he could not discharge the duty or only did so by deputy. The speedy resignation of a benefice is no evidence that the preferment was unprofitable. It is probable that in accordance with the common custom he resigned only in favour of a consideration paid by an aspirant who desired to be presented to the office, and was willing to pay the holder to vacate it. Such a practice has lasted in regard to secular offices almost to our own time[12]. Linacre must be judged not by the system which, whatever its faults, gave him leisure for literary work and plans of public usefulness, but by the manner in which he employed the wealth which these benefices placed at his disposal. It must have been from this source that he obtained funds for his munificent endowments.

The firstfruits of his renewed literary activity did not appear till the year 1517, eighteen years after his first work, when he published his translation into Latin of the six Books of Galen, De Sanitate Tuendâ. This version was printed in a fine folio by Rubeus, of Paris, and dedicated to Henry VIII. The dedication of this work shews the reverence in which the writings of Galen were held, a point of which we shall have to speak again. It is also interesting since it tells us that many scholars of Italy, France, and Germany, but especially the two great lights of the age, Erasmus and Budæus, had repeatedly urged him to publish this work. The Preface addressed to the reader contains a great many Greek words, which may perhaps be the reason why the work was not printed in England, where no Greek type probably existed at this time, as will be seen from Siberch’s introduction to the work now reprinted. A vellum copy of this book presented to Cardinal Wolsey is still preserved in the British Museum with the original letter which accompanied it. Another copy presented to Bishop Fox is now in the library of the College of Physicians, and has a dedicatory letter written at the beginning, but I cannot think it to be Linacre’s own handwriting.

Two years later appeared the translation of Galen’s Methodus Medendi, in bulk one of the greatest of his works, and in substance one of the most obscure. It is not now easy to understand the admiration and gratitude with which scholars received his translation. The work itself was known by name only to most, and perhaps on that account was the more respected. The judgment of Dr Johnson, Linacre’s biographer, is as follows:—“Not less formidable in its length than incomprehensible in many of the theories contained in it. The sentence pronounced by the Mufti on the verses of the[23] Turkish poet Missi, whose meaning he declared to be intelligible to none save to God and to him by whom they were composed, may with equal truth be applied to the doctrine which this book inculcates.” This translation also was dedicated to Henry 8th and it is curious that Linacre speaks of it as the third work published under the protection of the Royal name, though no other is known than that already mentioned, unless the allusion be to the dedication of his translation of Proclus to the King’s elder brother, Prince Arthur. It is further introduced by some commendatory verses from the pen of Janus Lascaris. It was beautifully printed in folio by Desiderius Maheu, at Paris, in 1519. A presentation copy sent to Cardinal Wolsey with the complimentary letter which accompanied it is still preserved in the British Museum. Both the above-mentioned versions have been frequently reprinted at Paris and elsewhere, and, with a few alterations, have been accepted as the standard translations of those works of Galen.

The next work published by Linacre was the translation now reproduced of which we need not speak further at this point. The dedication to Pope Leo the Tenth is, as will be seen, inspired by a recollection of the writer’s early friendship with the great Pontiff, when they were fellow-pupils of Politian and Chalcondylas. One passage in this letter is still obscure, that in which he refers to some recent and striking proof of the Pontiff’s munificence, shared in common with others, who had been also his schoolfellows at Florence. It has been suggested that this act of kindness may have been some dispensation which facilitated Linacre’s entrance into Holy Orders. If there were any such dispensation, it is more likely that it was one enabling him to hold a benefice, while still a deacon, or perhaps even a layman, since we find that Linacre’s first clerical preferment was given him in the year of Henry the[24] Eighth’s accession, which must also have been that of Linacre’s appointment as Court Physician, and it seems highly improbable that his ordination should have taken place almost simultaneously with this appointment. But there is no proof that any dispensation whatever was referred to, and it is quite possible that the Pope’s generosity may have been shewn in some other way, such as by some valuable present, since this might have been, what a dispensation could not have been, bestowed alike on his other old schoolfellows.

Two other translations from Galen, were published by Linacre during his lifetime, one the treatise De Naturalibus Facultatibus in the year 1523 by Pynson, in London, and a short tract De Pulsuum Usû, either in the same year or in the next, which was the last year of Linacre’s life. Two other translations, De Symptomatum Differentiis and De Symptomatum Causis, were printed by Pynson after the writer’s death.

Two grammatical works must also be mentioned as occupying some part of Linacre’s later years; the Rudimenta Grammatices was composed for the use of the Princess Mary, and is in English, though its title is Latin. It was afterwards translated into Latin by George Buchanan, and in this form published at Paris.

A more elaborate work entitled De Emendatâ structurâ was not printed until the year 1524, but from the history of its composition must have been written about 14 years earlier. Linacre’s old friend Dean Colet, the founder of St Paul’s School, desiring to have for the use of his school a better grammar than any which already existed, appears to have asked Linacre to compose a suitable work. The treatise of which we are now speaking resulted, but when produced it was thought to be, in bulk and difficulty, quite beyond the comprehension of young pupils. Colet accordingly thought himself obliged to decline it, and substituted a much shorter[25] compendium written by himself, or William Lily, or by both jointly, which was afterwards revised by Erasmus and reprinted by Cardinal Wolsey for the use of Ipswich School. This was the foundation of the well-known Lily’s Grammar. Linacre appears to have been annoyed at the rejection of his Grammar, and a breach was thus made in his friendship with Colet, which never appears to have been healed. Erasmus vainly endeavoured to bring about a reconciliation. This was the best known work published by Linacre in the domain of scholarship; several editions were printed by Estienne at Paris, and many others in other European cities. To some is prefixed a laudatory preface by Melanchthon. It is not quite clear whether it was published before or immediately after the author’s death.

The works now mentioned were, in combination with medical practice, the occupation of the last 14 years of Linacre’s life. It is impossible to say exactly at what time he gave up the active practice of his profession. The only passage which might be supposed to throw any light on the subject, is one in the dedication of the translation of De Naturalibus Facultatibus to Archbishop Warham, where he speaks gratefully of the leisure afforded by the assumption of the priestly office conferred on him by Warham[13]. But as the only certain instance of his receiving a benefice from the Archbishop, was that of the rectory of Merstham, in 1509, the year in which Linacre entered upon his duties as Court Physician, it seems that some later preferment or else ordination, must be referred to. It is possible therefore, that he may have only gradually given up practice.

But Linacre rendered a service to medicine far more important than any of his writings, by the foundation of the College of Physicians and it is for this that he has been and[26] will continue to be held in grateful remembrance. In order to understand the importance and utility of Linacre’s conception we must remember that up to this time medicine could not be said to have existed as a distinct profession in England. The two classes of physicians and surgeons were very widely separated. The former were chiefly ecclesiastics and so far as any authorization was necessary to allow them to practice they received their authority from the Bishops or Archbishops. A statute passed in the 3rd year of Henry VIII. (3 Henry VIII. Cap. 11.) exhibits a first attempt to remedy this deficiency. It is there recited that “forasmuch as the science and cunning of physic and chirurgy to the perfect knowledge whereof be requisite both great learning and ready experience is daily in this realm exercised by great multitudes of ignorant persons of whom the greater part have no manner of insight in the same nor in any other kind of learning; some also can know no letters on the book, so far that common artificers as smiths, weavers, and women boldly and customarily take upon them great cures of things of great difficulty in the which they partly use sorcery and witchcraft, and partly apply such medicines unto the disease as be very noyous and are not meet therefor, to the high displeasure of God, great infamy to the faculty, and the grievous hurt, damage, and destruction of many of the King’s liege people, most especially of them that cannot discern the uncunning from the cunning.” It is then provided that no one should practise as a physician or surgeon within the City of London or seven miles from the same except he be examined and proved by the Bishop of London or by the Dean of Paul’s with the aid of doctors of Physic and experts in surgery. In other parts of the country the duty of proving medical practitioners was assigned to the Bishop of the Diocese.

We do not know whether Linacre’s influence was in any way concerned in getting this Statute passed. A few years afterwards, in the year 1518, Royal letters patent were granted for the carrying out of the scheme in which Linacre was concerned and which was in all probability framed by him. The letters were addressed to John Chambre, Thomas Linacre, and Fernandus de Victoria, together with three other physicians also named, and all men of the same faculty in London. These were to be incorporated as one perpetual commonalty or College, to have the power of electing a President, the use of a common seal, the liberty of holding lands in fee and of purchasing lands whose annual value did not exceed £12. They were permitted to make statutes for regulating the practice of physic in London and for seven miles round, and received the important privilege of punishing offenders by fine or imprisonment.

These letters were dated 23rd September in the 10th year of Henry VIII. Four years after the privileges thereby granted were confirmed and extended by a Statute (14 & 15 Henry VIII. Cap. 5). By this Statute the privileges of the College were extended over the whole of England, no person being allowed to practise physic without having been examined and licensed by the President of the College and three of the elect. The reason given for this extension of privilege was the difficulty of finding in each diocese men able to sufficiently examine those who were to be admitted physicians. The graduates of Oxford or Cambridge who had accomplished all their exercises in due form without any grace were alone allowed to practise without a licence. The privileges of the College were confirmed and enlarged by several subsequent Statutes and Letters Patent in the reign of King James the First, in the Protectorate of Cromwell, and at other times.[28] Among other powers conferred by James the First was that of examining into the purity and goodness of all apothecaries’ wares kept in the houses of apothecaries and druggists in London. This right was exercised up till the beginning of this century and a similar inspection or visitation of drugs is still performed by Government Assessors in Germany.

Comparing the College of Physicians with the bodies which exercised the same rights in other countries in the sixteenth century we see that the chief justification for its existence was the fact that no University or Faculty of Medicine existed in London. In Paris, for instance, and in other University cities very similar privileges were given to the Faculty, that is to say, to the Doctors of Medicine of the University. It would have been a serious curtailment of University privileges to have founded in those cities any body like the College of Physicians. Linacre, who was so well acquainted with the learned bodies of Italy and France, must doubtless have felt the want in London of a learned body with the name and dignity of the University. His College was doubtless intended to take the place of the University so far as medicine was concerned. There is, however, no hint of any provision for teaching.

Beside the ostensible object of preventing the practice of medicine by ignorant persons, the foundation of the College effected another equally important reform which may possibly have been foreseen and intended by its founders, although the intention was not avowed. This was nothing else than the liberation of medicine and the medical profession from the control of the Church. The Bishops, it is said, notwithstanding the formal abolition of their privileges, continued to license physicians for 180 years after the foundation of the College, but never since has any ecclesiastical authority controlled[29] the status or the practice of the medical profession in England. This liberty could hardly have been so complete had medicine been as completely as in other countries a department of University teaching. Linacre’s foundation must have the credit of preserving medicine both from the immediate domination of clerics and from future subjection to the leaden rule of orthodoxy, which swayed for several centuries the English Universities. The conditions of the new College and the mode of admission into it were clearly designed, and were calculated to give a very definite stamp to the English physician. He was to be in the first place a man of learning, and in this respect the standard of the College was certainly higher than that of the Universities, as is clear from the history of certain controversies that arose between these authorities. Considering too that it was scarcely possible to obtain in this country the particular kind of learning required, a strong inducement was held out to physicians to study at the Universities of the Continent, especially in Italy. Hence physicians were not only learned but very often travelled persons; and the names of foreigners are found rather frequently in the early rolls of the College. Moreover as the number of physicians practising in London was not large, and the difficulties of obtaining a licence were so considerable, a physician had no doubt a social position very much above that of the surgeon, and perhaps relatively higher than at the present day. It must be admitted also that the standing of an English physician has been made more definite and further removed from any association with trade than in any other European country. We see then pretty clearly what was the ideal that Linacre had framed;—a grave and learned person, well read in Galen, respecting, but not bowing down to, the prestige of the Universities, claiming for his own science a dignity apart[30] from, but not conflicting with, that of theology, looking upon surgeons and apothecaries with charity, but not without a sense of his own superiority.

Such was to be the English Physician, and Linacre succeeded, if such was his object, in moulding a definite type of character which lasted for two centuries at least. But the physician of Linacre’s school is no more;—his epitaph was written nearly a hundred years ago by no less a person than Samuel Johnson. The great lexicographer was asked upon his death-bed for what physician he had sent. “I have sent,” he said, “for Heberden, ultimum Romanorum, the last of our learned physicians.”

The further history of the College of Physicians need not be written here; but something must be said of two other foundations also due to the public spirit and far-seeing benevolence of Linacre. These were his readerships at Oxford and Cambridge. In order to provide for the public teaching of medicine in the University and more especially for the reading of the works of Hippocrates and Galen, Linacre shortly before his death transferred to trustees considerable landed estates producing about £30 a year, which it was no doubt intended should be conveyed directly to the Universities for the foundation of Readerships. But the manner in which his purpose was carried out was unsatisfactory, and the subsequent history of the foundations is a melancholy chapter in University annals. The four trustees were Sir Thomas More, Tunstall, Bishop of London, Stokesley, himself afterwards a bishop and a certain Sheriff, a lawyer. For reasons which it is difficult to understand, unless simply negligence and procrastination were responsible, nothing was done with these funds till the reign of Edward VI., when Tunstall, the surviving trustee, transferred[31] part of the estate to Merton College, Oxford, for the foundation of two Readers, and another part to St John’s College, Cambridge, for the establishment of a Readership there. It is quite clear that Linacre intended these to be University and not college foundations. His intention is sufficiently established by a letter addressed to him by the University of Oxford which has been published by Dr Johnson. The University acknowledges “that peculiar affection towards our commonwealth by which you have rendered yourself specially eminent,” and speaks of the splendid lectures “which you have appointed to be read here at your expense as wisely devoted to the study of medicine.” This might seem to refer to a foundation already established, but for the concluding words of the letter, “Lastly, we earnestly and again and again implore you not to abandon the resolution you have undertaken, and that your intentions may never be so many and varied as to divert or overcrowd this project. Let us certainly hope that the restoration of these, as well as all other studies to their pristine dignity may be effected during your life, and if aught in our power can promote this most excellent design, believe us prepared to second your wishes. Farewell, and may you long enjoy life, chief patron of learning!” According to Anthony Wood, Linacre’s foundation was settled in Merton College instead of in the University, on account of the great decay of the University in the reign of Edward VI., and through the persuasion of Dr Reynolds, warden of Merton College. This College was moreover for some reason specially frequented by the students of medicine. The appointment of readers, originally the duty of the trustees, was now transferred to the College. Members of the College had a preference for the appointment; though if none were found properly qualified, a member of another[32] College or Hall might be appointed. The appointment was for three years only. With our present experience of University history, it is easy to see that no system could have been better calculated to reduce Linacre’s great foundation to uselessness and obscurity.

The names of a few of the earlier readers are given by Wood; that of one only, Dr Robert Barnes, emerges from total obscurity. The Readerships soon became sinecures, and their stipends were regarded as nothing more than an agreeable addition to the incomes of two of the Fellows. Among the many similar instances of the misapplication of endowments we shall not easily find a grosser abuse. Twenty years ago, as is well known, the Oxford Commissioners revived the name of the Founder in the present flourishing Linacre Professorship of Anatomy so ably filled, so important in the history of science in Oxford, and provided for its endowment by Merton College, as an equivalent for the income which the College still derives from Linacre’s estates.

At Cambridge the history of the corresponding Readership was even more unfortunate. The appointment was given to St John’s College, and though it was at first provided that the lectures of Linacre’s Reader should be delivered in the Schools of the University, the office soon came to be regarded as nothing more than a college sinecure. Moreover, through bad management of the funds, or chiefly, I believe, through an imprudent exchange of the estate originally settled by Linacre for one which has turned out to be of less value, the income originally intended for the Readership seems to have been lost. But for the sake of other than Cambridge men it ought to be here stated that the present Linacre Reader of Pathology fills with credit a chair most inadequately endowed, and has revived in Cambridge[33] the public teachings of a study perfectly congruous with, though different from that which was intended by the founder. It is impossible to doubt that Linacre looked forward to founding what should essentially be a school of medicine in each University. And it is a strange instance of the irony of fate, that Cambridge at the present day comes far nearer to carrying out the plans of the great scholar than his own University of Oxford, to which he always shewed the loyalty of an affectionate son, and on which he conferred the largest share of his munificent bounty.

In the year 1524 it became evident to Linacre that his health was breaking, and in June of that year he executed his will. He appears to have suffered much from the painful disease, stone in the bladder, which finally carried him off on the 20th October, 1524, at the age, as is supposed, of sixty-four. His death was a great loss to the cause of learning in England, and many passages in the letters of contemporary scholars will shew that it was not less felt in all learned circles throughout Europe. He was buried in the Old Cathedral of St Paul, but for more than thirty years no memorial appears to have marked his grave. This strange neglect was only supplied in the year 1557 by the great physician John Caius, a name memorable in Cambridge annals, who if not personally a pupil of Linacre was in the most complete sense the inheritor of his spirit, and the most perfect type of a physician, such as the founder of our College wished to see. The Latin epitaph, written no doubt by Caius himself, perished in the great fire of London, but has been preserved by Dugdale. After an enumeration of the learned works and public services of Linacre it sketches in a few words a fine character, “Fraudes dolosque mire perosus; fidus amicis; omnibus ordinibus juxta carus.”

It will hardly be necessary to supplement the terse eulogium pronounced by Caius, by any attempt to sum up Linacre’s moral excellences. But it may be worth while to form some estimate of the talents and accomplishments which gave him so high a reputation among his contemporaries. No original writing of Linacre’s has been preserved, except his grammatical works and a few dedications and letters, on the strength of which it would be absurd to hazard any generalization as to his intellectual power. His reputation rested and still rests upon his translations; together with the undefined, but unmistakably strong impression which he produced upon his friends and literary contemporaries. From them we should gather that it was to the multifariousness of Linacre’s attainments as well as his excellence in each, that he owed his renown. To his literary faculty there are many testimonies. His Latin writing was thought to be so good that according to the friendly eulogium of Erasmus, the works of Galen as interpreted by Linacre, spoke better Latin than they had before spoken Greek. Other opinions not less laudatory were expressed both by Erasmus himself in other places and by other scholars not less sensitive in the matter of style. Linacre was not, however, a slavish imitator of any master. Erasmus among others has preserved the tradition of his slight regard for Cicero. He would rather have been thought to write like Quinctilian. The only complaint however which Erasmus makes against his friend is for his excessive elaboration in polishing and correcting his writings, from which it resulted that much of his work was reserved as not sufficiently perfect to be published: and in many cases ultimately lost[14]. It is disappointing to hear that Linacre had translated Aristotle in such a way that Erasmus says ‘sic Latine legitur Aristoteles ut, licet Atticus, vix in suo[35] sermone parem habeat gratiam’: and of his other versions ‘sunt illi permulta in scriniis, magno usui futura studiosis.’

Beside the excellence of his style, Linacre was famed for his critical judgment, ‘vir non exacti tantum sed severi judicii’, says Erasmus, while in Grammar and Rhetoric, as shewn in the curious little fable of Richard Pacey formerly quoted, he was regarded as no less a master. Moreover he was what was called in those days an eminent ‘philosopher,’ that is, profoundly read in the works of the ancient naturalists and philosophers, such as Aristotle, Plato and Pliny.

It is not easy to form any distinct notion of Linacre’s skill in his own profession. Little more was expected of a physician in those days than to apply with proper care the maxims of the books. We do not even know whether in his practice Linacre made more use of the ancient medical classics whom he was endeavouring to rescue from neglect than of the ‘Neoterics’ who were the ruling spirits of the day, and whose doctrines were derived from the Arab physicians or from European schools sprung out of the Arab learning. Some have taken for granted that a man so great in book learning could not be good in practice. But the few notices which remain give no countenance to this assumption. Erasmus commemorates in two or three places his friend’s medical skill. In one he deplores Linacre’s absence, and laments (with curious modernism) that his servant had left the physician’s last prescription at the druggist’s, and begs for another copy. In one instance a record of Linacre’s treatment of Erasmus’s complaint remains, and appears to have been as sensible and practical, as if the physician had known not a word of Greek, and had passed his life as a country apothecary. He is also recorded to have advised his friend William Lily not to consent to an operation for the removal of a tumour of the[36] hip; but the operation undertaken against Linacre’s advice, unfortunately proved fatal.

It was not Linacre’s fortune to contribute anything to the science of medicine, or to any of its collateral sciences. His age was not one of research as now understood. The first original work on medicine produced in England was done by his successor Caius, whose treatise on the sweating sickness published twenty years after Linacre’s death is still esteemed. This and other great epidemics must have passed before the eyes of Linacre, but no record remains to shew us in what light he regarded them. Nor is there any evidence that he appreciated the importance of the revival of Anatomy and Botany; sciences on which the subsequent development of medicine in Europe has so largely been based. Though evidently eagerly desirous to assist in the renovation of medical science, he looked to other means to accomplish this end. What these means were it may be worth while to state somewhat more in detail.

The aim which Linacre and other scholars set before them in translating or publishing the works of Galen can only be understood by a consideration of the state of medical learning and scholarship at the time. The student of medicine in those days, like the student of theology or philosophy, had to derive his knowledge almost entirely from books. There was indeed one school of practical anatomy in Italy, that founded by Mundinus at Bologna in the 14th century, and continued in Linacre’s time by Berengarius Carpus, who is said to have dissected one hundred bodies with his own hand, but in other parts of Europe only a literary knowledge of anatomy was possible. There was no such thing as hospital instruction, and what would be called in modern times Materia Medica was represented only by the empirical knowledge of humble[37] collectors of simples, and by the works of scholars learned only in books who gave descriptions borrowed at second or third hand from the Arabian physicians, or at a still greater distance from Aristotle. Medical learning, thus understood, received like all other learning the stimulus of two great movements, the revival of Greek literature, with the consequent higher estimation of the classical Latin writers, on the one hand, and on the other hand the readier diffusion of books through the invention of printing. How the classical revival affected letters in general, theology and philosophy, is well known. Everywhere men became aware more or less distinctly that there was a new world of knowledge within their reach, but concealed from them by a mass of commentary and compilation, barbarous in language, and corrupt in substance, though professedly founded on the works of those great authors who were little more than names to the mediæval scholars. Gradually the great figures of antiquity became more distinct, as the followers of the new learning tore off the barbarous wrappings which had so long hidden or distorted them. It was in this spirit that the scholars set to work in their great task of restoring antiquity. There were doubtless many other aims, and some of them higher, which animated the more ardent spirits of the Renaissance, but of these we cannot pretend to speak. What alone concerns us here is their resolute endeavour to get at the real Aristotle, Plato or Homer, instead of the reflections and shadows of them which had long been reverenced. It was this spirit which made the printing of the first edition of Homer by Chalcondylas and Demetrius Cretensis in 1488, seem to them, as it has indeed seemed to later generations, an epoch in literature. It was this which in the next generation led Erasmus to devote years of labour to bringing out the Novum[38] Testamentum, and it was in this spirit too, that Linacre the pupil of Chalcondylas and the teacher of Erasmus, standing between the literary and the religious revival, conceived the two great projects of his life, the publication of Aristotle and Galen in a form accessible to the whole learned world. The first scheme indeed he scarcely commenced, of the latter he did but little, though as he says “nihil magis in votis erat.”

To discover the genuine text of an ancient author and make it known may seem to us a useful task, though not among the greatest, but to the scholars of the Renaissance it was a matter of supreme importance. Linacre and his fellow workers doubtless expected that medicine would profit as much by the rediscovery of the Greek medical writings as letters and philosophy had gained from the masterpieces of Greek poetry and speculation; and it was with such hopes that they undertook to revive and make known the works of Galen. Galen, like Aristotle, had been very imperfectly known, even to those who most implicitly acknowledged his authority. With regard to Aristotle Sir Alexander Grant has pointed out that thousands of scholars who considered themselves staunch Aristotelians, knew not a word of the master beyond the two first treatises in the Organon; and in the same way, many who reverenced Galen as the source of all medical knowledge, knew him only through imperfect Latin versions, the compilations of mediæval scholars, or of the Arabians, whose works were chiefly based on Galen, and who had in this case as in that of Aristotle the credit of making a Greek author in large measure known to the modern world.

The works of Avicenna, Mesua and others were the chief medical text-books in Europe before, and even for a long time after, the revival of learning. The Jewish teachers, who[39] had founded schools of surgery in many European cities, (among others in Oxford, before the rise of the University) were versed in Arabian learning, and thus it came to pass that medicine presented itself to the mediæval world in an Arabian dress. From these sources and from the teachers of the school of Salerno, were compiled the manuals of the “Arabistæ” or “Neoterici,” which under such names as Articella, Practica, Lilium Medicinæ, Rosa Anglica were the daily guides of the medical practitioner.

When the Arabian writers fell into disrepute, partly through being condemned as heretical, and partly as being barbarous in style, it was regarded, if one may say so, as a sort of indignity that Medical Science should still be so much beholden to the infidel sages. Those physicians who were also scholars felt this to be a reproach which must be wiped out. This feeling, fantastic as it may seem, was apparently wide-spread through the little world of scholars, and has been expressed by one of them in a manner so strange that I cannot forbear to quote it both for the sake of the grain of truth which it contains, and for its unconscious reflection of the fantastic ideas of the age.

The author Symphorien Champier was a physician of Lyons, a voluminous writer as well as a liberal and wealthy patron of letters. The extract is from a short tract Symphonia Galeni ad Hippocratem, Cornelii Celsi ad Avicennam, una cum sectis antiquorum medicorum ac recentium, forming the introduction to a little work on Clysters, Clysteriorum campi contra Arabum opinionem pro Galeni sententiâ, etc., which is known in literature as the original of the “Treatise on Clysters, by S. C.”, placed by Rabelais in the catalogue of books forming the library of St Victor.

After lamenting that for so many centuries pure literature,[40] that is Greek and Roman, should have been neglected, and instead the mean ditties (neniæ) of certain pretenders should have been cultivated. Indignum facinus, says Champier, (ita me deus amet) nullis bobus, nullisque victimis expiandum.

Next, passing to the subjects of philosophy and medicine, he represents a war as arising between the Arabians and the Classics, which might have ended disastrously for the latter, but for the interposition of divine providence.

“Jam eo insolentiæ ac temeritatis devenerant Arabi principes, ut nobis medicam artem funditus auferre audacissime conarentur; quandoquidem castra solventes in Græcos ac Latinos omnem belli impetum convertebant, multaque millia processerant, cum deus Opt. Max. (cujus est hominum repente et consilia et animos immutare) ut auguror sanctissimi Lucæ precibus et orationibus flexus, auxiliarios milites demisit, qui obsidione miseros, Hippocratem, Galenum, Dioscoridem, Paulum Aeginetam et nostrum Celsum Cornelium, jam deditionem cogitantes eriperent et liberarent; idque quantâ sit confectum diligentiâ, in confesso est. Hippocrati non pauci auxilio fuere, Galeno ab Arabum principe oppresso strennue [sic] adfuit Vicentinorum dux [Nicolaus Leonicenus], præterea ex Galliâ Copus, ex Angliâ Linacrus, bone deus quo studio, quâ alacritate. Porro Dioscoridi Gallorum virtus et ferocia, Venetorum prudentia, Florentinorum divitiæ opem tulerunt.”

This passage only puts in an extravagant form the same ideas about the value of ancient learning in relation to medicine which we have already quoted from the letters of Leonicenus, and of Aldus.

A more serious scholar than Symphorien Champier, Janus Cornarius, has left a very clear statement of the position which Galen and the ancient medical writers were considered to occupy at this critical epoch in the history of learning.

He says that medicine, like all good arts and disciplines, comes from the Greeks, and is to be learnt from their works alone. As to the Arabs, Avicenna, Rhazes and others, who now-a-days reign in nearly all our schools, and the numerous Italian or French physicians, who have become celebrated by writing so many of the books called ‘Practica,’ they are physicians only in name. It were to be wished, he says, that all public schools would acknowledge their errors and repudiate the barbarian physicians, as the Florentine academy had done.

“At vero non penitus desperandum quando nuper adeo una Florentina Academia resipiscendo aliquando etiam aliis spem nobis exhibuit, quæ excusso Arabicæ et barbaræ servitutis medicæ jugo, ex professo se Galenicam appellavit et profligato barbarorum exercitû, unum totum et solum Galenum, ut optimum artis medicæ authorem, in omnibus se sequuturum pollicita est[15].”

The above extracts will shew far more vividly than any generalized statements in what light Galen and the ancients appeared to scholars at the time of the revival of learning. Before considering what was the actual effect of the revival of the ancient medicine on modern science and practice, it may be well to clear away a certain amount of misconception which has been prevalent on the subject.

It is often assumed that the study of Galen introduced the habit of relying implicitly on authority and dogma, and thus retarded the progress of medicine. But in reality the habits of submission to authority and blind acceptance of tradition were already prevalent, and had been so long before the revival of learning. Never were men more ready to bow down to authority than in the middle ages; and, in name at least, they reverenced even the ancient rulers of thought,[42] Aristotle, Galen and Hippocrates, though it was to distorted images of these heroic personages that their homage was paid. The names of Galen and Hippocrates were associated with corrupt and often spurious treatises, of which the style was as barbarous as the matter was worthless. The aphorisms of Hippocrates were known in Latin versions as the Amphorismi, a barbarism perpetuated even by Symphorien Champier. Galen was chiefly known by a little treatise, often copied and printed with the title Liber Tegni Galieni, afterwards known as the Ars Parva to distinguish it from the great Methodus Medendi, translated by Linacre. The quaint title of this work is a history and a commentary in itself; a scholar might well be puzzled with the word Tegni, which seems to suggest an imaginary author, Tegnus Galienus. But this word is simply a corruption of the Greek τέχνη, handed down by a succession of scribes ignorant of Greek. Moreover, as in the case of Aristotle, not only were the works ascribed to Galen and Hippocrates corrupted and misunderstood; but their best works were unknown. If men were to bow down to canonical authority it was better they should have the best works of the writers regarded as canonical, and have them unadulterated.

On the lowest view then the change was rather the substitution of one dogma for another than the introduction of the dogmatic habit; but in reality a much wider and more salutary reform was involved. In the first place, the new authorities were actually much more valuable than the old, and in the second place the new dogma, instead of being merely conservative and petrifying, was found to be innovating and inspiriting in its tendency. Galen himself was not so strictly a Galenist as his followers. His works shew (in spite of his undeniable and fatal love of system and formula) enterprise and originality, with frequent reference to observation, and even[43] experiment. They led also inevitably to a study of Hippocrates, a writer far more unsystematic, and free from the vice of formalism, whose sagacity and power of observation give his works a perennial freshness. Finally, the revival of the ancient classics led to the revival also of the sciences on which modern medicine rests, and which were destined to overthrow all the dogmatic systems, viz. Anatomy and the knowledge of Drugs.

Haller, speaking of the progress of anatomy in the 16th century, attributes it to two chief causes, the revival of the works of Galen, and the invention of printing. Not less did Botany and Pharmacology take a new departure from the works of Dioscorides. It would thus appear that the task of Linacre and the scholars, really though not in appearance, contributed to the scientific movement which was the turning-point in modern medicine. This movement was the special work of the 16th century. The time had not yet come for the reform in practical medicine which the progress of the sciences rendered possible, and which was reserved to be the special glory of the next age. But a definite and brilliant service was rendered to the progress of medicine by the scholars of the Renaissance, among whom no name is better entitled to be held in grateful remembrance than that of Thomas Linacre.

It would be out of place here to enter into any general estimate of the value of Galen’s writings. They are of immense bulk, and few persons in modern times can claim to have done more than dip into them. But this massiveness and bulk were perhaps even among the features which caused his works to be held in such high estimation. They formed a vast encyclopædia in which all the ancient medical lore was comprised. A very large part of the works even of Hippocrates may be said to be contained in Galen, and many older[44] writers are now only known through the account which Galen has given of them. The Galenical collection embraces anatomy, physiology, practical medicine, and what we should now call Hygiene, as well as dissertations on the history and sects of medicine, with many curious anecdotes and allusions to the manners and opinions of his time. We hear also of works on logic and philosophy which are almost entirely lost.

This encyclopædic knowledge was classified with a systematic minuteness and a delusive appearance of scientific precision which especially fitted Galen to be a ruler of thought in ages when men were willing to accept an intellectual despotism. The disciple of Galen had a formula to explain every disease, and a rule for the treatment of every case.

What his general principles were is shewn very clearly in the work now reprinted, which is rather physiological or physical than strictly medical. In it we find developed the theory of humours and temperaments, which formed the physiological basis of Galen’s system of medicine; and which, conveyed through many popular medical works to the lay public, entered largely into the current philosophy of the time. Hence Linacre speaks of this work as not less necessary to philosophers than to physicians. Some knowledge of these ideas is indispensable for understanding many allusions and metaphors in English writers of the Elizabethan age. Nay more, a great part of it has passed into our common language. Such words as ‘humour’ in its many acceptations, and many compounds, temperament, temper, choler, melancholy and others derived all their original significance from the place which they held in the Galenical system. It is perhaps not too much to suppose that this very version may have been among the sources whence such writers as Elyot (who was a pupil of Linacre) in his Castell of Helth, Bright, the predecessor[45] of Burton, in his Treatise of Melancholie, and later, Walkington, in the fantastic book called The Optick Glasse of Humors, obtained the ideas which, popularized by them, became the common property of scholars and literary men. From this point of view, our treatise is not without importance in the history of English literature.

The little treatise at the end, De Inæquali intemperie, is no part of the work which precedes it; but is apparently appended by Linacre to shew Galen’s application of his physiological system to certain points in pathology or the theory of disease.

It is only necessary to say in conclusion that this version of the De Temperamentis appears to have been the first ever made in Latin, or at least published. Orlandi (in 1722) speaks of a previous edition with Linacre’s name, published at Venice in the year 1498, but this statement is certainly erroneous. All the enquiries of Linacre’s learned biographer, Dr Noble Johnson, and of the present editor, have failed to establish the existence of any such edition, and indeed the preface to this edition is of itself enough to refute the story. The treatise De inæquali intemperie on the other hand had been previously translated into Latin, though not by Linacre. It is included in a collection of Latin versions of many of the works of Galen and others, translated by Georgius Valla, of Piacenza. This was printed at Venice in 1498; and hence, no doubt, the source of the confusion between Valla’s translation of this treatise and Linacre’s translation of this and the De Temperamentis. I have seen the third edition of Valla’s collection published at Pavia 1516; the version of this treatise there given is quite different from Linacre’s. Dr Johnson is responsible for the statement that a second edition of both was published during Linacre’s lifetime, of which a presentation copy on vellum given to Henry VIII. is in the[46] Bodleian Library. But an examination of this copy has convinced me that it is of the same edition, though an error in the printing of the last six leaves makes it appear different. According to the British Museum Catalogue a second edition in 24mo. was printed at London in 1527. The version was frequently reprinted on the continent, either alone or as a part of the collected Latin editions of Galen’s works; but no subsequent edition has appeared in this country.

LIST OF LINACRE’S PUBLISHED WORKS.

1. Translation of Proclus de Sphærâ. Venice, by Aldus Romanus, 1499. Folio.

2. Translation of Galen, De Sanitate tuendâ. Paris, Gulielmus Rubeus, 1517. Folio.

3. Translation of Galen, Methodus Medendi. Paris, Desiderius Maheu, 1519. Folio.

4. Translation of Galen, De Temperamentis et de inæquali intemperie. Cambridge, Siberch, 1521. 4to.

5. Translation of Galen, De Naturalibus Facultatibus. London, Richard Pynson, 1523. 4to.

6. Translation of Galen, De Pulsuum usû. London, ‘in ædibus pinsonianis,’ sine anno. 4to.

7. Translation of Galen, De Symptomatum Differentiis et causis. London, Pynson, 1524. 4to.

8. Rudimenta Grammatices. London, ‘in ædibus pinsonianis,’ sine anno. 4to.

9. De emendatâ structurâ Latini sermonis. London, Pynson, 1524. 4to.

NOTES.

SOURCES OF THE BIOGRAPHY OF LINACRE.

The only separate biography of Linacre is that by Dr Noble Johnson, a fellow of the College of Physicians, published, in 1835 after the author’s death, under the editorship of Mr Robert Graves. From this the biographical part of the short sketch here given has been chiefly derived. Dr Johnson collected with great learning and industry the contemporary notices of Linacre, as well as all that has appeared in later writers, and investigated many manuscript authorities. It would be ungrateful here to point out the few errors into which he has fallen, especially as they are probably partly due to his work having been published without the author’s personal revision. The earliest life is either that contained in the Elogia contributed by George Lily to the Descriptio Britanniæ of Paulus Jovius, Venetiis, 1548 (also Basileæ 1578), or that given in Bale’s Illustrium majoris Britanniæ scriptorum summarium. Gippeswici, 1548. Further materials are contained in Leland (Principum … et eruditorum etc. encomia. London 1589) Pits (De Illustribus Angliæ scriptoribus); Freind’s History of Physic; the Biographia Britannica; Wood’s Athenæ Oxonienses, Bishop Tanner’s Bibliotheca Britannico-Hibernica, etc. Later biographical collections, such as Aitken’s Biographical Memoirs of Medicine, the Lives of the British Physicians, and Dr Munk’s learned Roll of the Royal College of Physicians, have added little or nothing. The present Editor has carefully verified most of Dr Johnson’s references; and corrected or added a few facts, but has found little to glean after so exhaustive a worker. The latter part, however, of this short introduction owes little to Dr Johnson. I have to thank Mr Bradshaw, the University Librarian, for some valuable hints.

NOTES (referred to in text).

1. (Page 7). There is no reference to Linacre or Selling in the Stemmata Chicheleana or in the MS. additions made to the copy in the library of All Souls’ College.

2. (P. 10). Procli de Sphærâ, in the Collection called Astronomici Veteres, Venetiis curâ Aldi Romani 1499.

3. (P. 12). Dr Johnson quotes Pacey’s De Fructû qui ex Doctrinâ percipitur. Basileæ Froben 1517, p. 76.

4. (P. 13). Calendar of Letters and Papers relating to the reign of Henry VIII, edited by Brewer, Vol. IV., part 3, page 2874, no. 6403.

5. (P. 13). Nicolai Leoniceni, De Plinii ac plurium aliorum in medicinâ erroribus liber ad doctissimum virum Angelum Politianum. Ferrariæ 1492. Also in Angeli Politiani et aliorum epistolæ. Lib. II., epist. 3, 4 et seq. (Ed. Hanoviæ 1622, page 46).

6. (P. 14). Johnson’s Life of Linacre, page 147. It does not appear whence these verses are quoted, as no reference is given by Dr Johnson.

7. (P. 15). Seebohm. The Oxford Reformers: Colet, Erasmus, and More. 2nd edition. London 1869, page 17.

8. (P. 17). Erasmi Roterodami Moriæ encomium. Basileæ, Froben 1521, page 251.

(Is this passage the foundation of Mr Browning’s fine poem, “The Grammarian’s funeral”?)

9. (P. 18). Pauli Jovii Novocomensis episcopi Descriptio Britanniæ. Basileæ 1571, p. 40. Elogia virorum per Georgium Lilium Britannum exarata.

Joannis Cheki Angli de pronuntiatione Græcæ potissimum linguæ disputationes cum Stephano Wintoniensi Episcopo. Basileæ 1555, p. 176 and 281, etc. Linacre’s name is brought in as follows. Bishop Gardiner finds fault with Cheke for too Ciceronian a style of writing (Ciceronis grandiloquentiam ad sententias de rebus levibus atque ridiculis inconcinne additam et accommodatam), and quotes to him Erasmus in Ciceronianos and also Linacre, who he says never admired the style of Cicero and could not listen to it without disgust. Cheke retorts in the manner we have quoted, “Si de acumine et celeritate ingenii disputatur etc.—in eo si nunc viveret, tibi laudem concederet,” and makes the curious remark that it is strange Linacre could not listen to Cicero without disgust, when his work De structurâ abounds with examples taken from Cicero. Perhaps, Cheke suggests, he had not really neglected the study of that writer, but through some perversity wished to be thought to have neglected him, “ut non tam fortasse reverâ neglexerit, quam animi quâdam morositate videri voluit neglexisse.”

11. (P. 21). The phrase quoted from Tanner, Bibliotheca Britannico-Hibernica, seems to refer clearly to ordination, not merely to collation to a benefice.

12. (P. 21). See Dr Munk. Roll of the College of Physicians. 2nd edition 1878, page 16.

13. (P. 25). “pro ocio in quod me (honorifico collato sacerdotio) ex negocio primus vindicasti.” Introduction to Galen, De Naturalibus Facultatibus. London, 1523.

14. (P. 34). This foible of over-elaboration is discussed at great length by Bayle in his article on Linacre in the Dictionary. He remarks that though this is not a common fault with authors, it has often operated to the prejudice of the best, and to the consequent loss of the public.

15. (P. 41). Janus Cornarius, in his introduction (dated 1535) to Marcellus de Medicamentis, published in the Collection called Medicæ Artis Principes. Paris, Henr. Stephanus, 1567.

SANCTISSIMO DOMINO NOSTRO PAPAE LEONI DECIMO,
Thomas Linacer Medicorum Minimus. S. D.

Non hanc tibi lucubratiunculam meam Beatissime Pater quasi tuis aptam studiis dignamve offero, quem totum totius christianae Reip. gubernaculis incumbere omnes scimus, sed quod studiosis eam futuram non ingratam sperem. quibus quidquid vsui esse potest, tibi quoque fore iucundum non dubito. Accedit quod quum recens in me collatae non vulgaris munificentiae tuae, qua me quoque sicut reliquos quicunque te olim comitabamur in ludum beare es dignatus, non immemorem me aliquo saltem officii genere declarare volui: vnum hoc inter facultates meas quo id efficere conarer literarium perspexi genus. quod et mihi cui pene praeter literas nihil est, et tibi qui in literis es eminentissimus maxime visum sit congruens. In quo genere Galeni hic, se obtulit libellus, breuis omnino, sed non minus philosophis quam medicis necessarius. Qui breuitate sua simul officium meum minus erat moraturus, simul meae in uertendo, quantulaecunque, certe tenuis facultatis gustum aliquem tibi praebiturus. Perexigua (fateor) res, nimisque impar quae pro tante benignitatis vel Mnemosyno ad sacram presertim Celsitudinem tuam mittatur. Verum et cuius ipse vicem in terris geris pauperculae mulieris duo minuta probauit: et mola salsa litare eos, qui thura non haberent, proditum non ignoras. Sunt sane mihi plura maioraque in manibus, quae vt primum per valetudinem et ministerii mei officia licebit, si tibi haec non displicere intelligam, sub nomine tuo (modo id non graueris) aedentur. Non quo iis operae precium tibi vllum me facturum autumem, quod scilicet mihi de meo ingeniolo sperare non licet, sed quo iis ex praefatione nominis tui, quod merito literatis omnibus est charissimum, gratiam aliquam autoritatemque captem. Permultum sane si qui erunt qui ex vigiliis meis fructum aliquem percipient, Sanctitati tuae debituris, qui tam insigni beneficentia studiorum meorum ocio consulueris. Deum opt. Max. precor diu te nobis seruet atque incoepta tua omnia secundet. Londini. Anno Christianae salutis. M. D. XXI. Nonis Septembris.

ELENCHVS SEQVENTIS OPERIS.

Pro Elenchi huius intelligentia, scire licet, quum in singulis huius codicis pagellis viginti septem versus contineantur: diuisis iis in tres nouenarios: per A significatur eorum primus. per B. secundus. et per C tertius. Sic intra nouem semper versus lector quod ex Elencho requiret, non difficulter inueniet. Modo qui breuissimus labor erit, singulis libri chartis numerum adscribere velit.

Animans in summo calidum humidum frigidum aut siccum nullum esse. folio primo, pagina. i. C

Autumni incommodum. fo. vii. i. B

Autumni qualitas. fo. eodem. i. C

Autumni et veris collatio. fo. eodem. ii. A

Animalia quomodo veteribus calida et humida sint dicta. fo. x. ii. A

Atrae bilis temperies. fo. xxxiii. i. C

Animal calidum et humidum cur dixerint ueteres. fo. eodem. ii. C

Adipis et carnis variae causae. fo. xxxiiii. ii. B

Anatomica speculatio. fo. xlii. ii. C

Aristotelem de substantia formatricis virtutis dubitasse. fo. xliiii. ii. A

Ab exiguo momento magnam fieri interdum mutationem, et eius rei exemplum. fo. li. i. C

Archimedes. folio lii. i. B

Attendendum in sicco et humi. quid per se tale sit quid per accidens. fo. lv. ii. B

Aliqua pati a nostro corpore magis quam agere aliqua magis agere quam pati. omnia vero tum agere tum pati. fo. lviii. i. C

Ἀειπάθεια. folio lviii. ii. C

Aliqua primo statim vsu alterationem suam ostendere. fo. lix. i. A

Abs quibus externis iudicandum. fo. lxi. ii. B

Ad aliquid esse quicquid potestate dicitur. fo. lxiiii. ii. C

Arterias et venas partes esse compositas. fo. lxvi.

Aliter simplicem carnem aliter vniuersum musculum inaequali temperie affectum esse. fo. lxvi.

Abscessio que melior sit que deterior. fo. lxvii.

Alterationis varietates in phlegmonis, ex quinque generibus accidere. fo. lxviii.

Animalium quaedam conuenientes, quaedam contrarios inter se succos habere. fo. lxx. i. B

Aliquos rigere nec tamen febricitare. Rarumque id. fo. lxxii.

Biliosum quod in uentriculo gignitur quo sit colore, et quo quod in iocinore. fo. xliii. ii. A

Calidum, humidum, frigidum, siccum multifariam dici Aristotelem censuisse. fo. ix. ii. C

Calidum et frigidum, humidum et siccum dici idem corpus multis modis. fo. xiii. i. B

Calidum & frigidum non de corporibus modo, sed etiam de qualitatibus interdum dici. eodem. ii. C

Calida, fri. hu. sic. vt substantiae, quae. fo. xv. i. B

Calida. frig. humi. sic. absolute quae. fo. xvi. ii. B

Cutem in calore & frigore medium optinere statum. fo. xxi. i. B.

Chondrosyndesmos. fo. eodem. ii. A

Calidum in aetatibus qualiter tactu sit discernendum. folio xxix. i. A

Calorem in pueris & florentibus parem esse. fo. xxxi. i. B

Carnosi genereris species. fo. xxxii. i. A

Caro proprie, quae. folio eodem. i. A

Carnem iocinoris, lienis, pulmonis, & renum. simplicis naturae esse. fo. eodem. ii. B

Cordis carnem non esse simplicem. fo. eodem. ii. B

Carnem ventriculi, vteri, & vesicarum propriam quandam esse. folio eodem. ii. C

Carnis temperies. fo. xxxiii. i. A

Cartilaginis temperamentum. fo. xxxiii. i. B

Calcarium temperies. folio eodem. i. B

Carnosi qui. folio xxxiiii. ii. B

Consuetudinem esse acquisititiam naturam. fo. eo. ii. B

Calui cur. folio xxxix. i. B

Cani cur. folio eodem. ii. A

Cur calui a sincipite cani a temporibus magis fiant. fo. eodem. ii. B

Cui maxime attendendum cum corporis temperiem iudicabimus. fo. eodem. ii. B

Cur quibus hirtus est thorax ob idipsum aliquando reliquis partibus dissimili sint temperamento. fo. xl. ii. C

Cutis quando sub se positarum partium temperiem indicet, & quarum. folio xli. i. C

Considerandum etiam si quid raro accidit. fo. xlii. ii. A

Cerebri ipsius temperamentum ex quibus dignoscatur. fo. xliiii. i. A

Causa quaedam humiditatis in carne. fo. xlvi. i. A

Considerandum esse ex quibus & in quae mutationes sint factae. folio eodem i. B

Cur aliqua protinus, aliqua interposito tempore calefaciant. folio l. ii. B

Calefacere omnis esse alimenti communem effectum. fo. lii. ii. A

Cur aliqua eorum quae ut alimenta comeduntur, cuti imposita exulcerent. folio liii. ii. A

Corpora calida. frigida. hu. & sic. quaedam per se talia esse, quedam ex accidenti. fo. lv. i. B

Cantharidas vesicam exulcerare. fo. eodem. ii. A

Commune iudicium in omnibus quae potestate sunt ex alterationis celeritate. folio lvi. i. B

Contrarietas naturae vnde iudicanda. fo. eodem. ii. C

Cedendum aliquando esse non exactissime loquentibus. folio lviii. ii. B

Cibi pariter & medicamenta, que. fo. lix. i. B

Calidi. frigidi. humidi. sicci. respectu nostri iudicium a nobis certum esse posse. folio lxi. ii. A

Calor quomodo ex accidenti refrigeret. fo. lxiii. ii. B

Calidum reuma quemadmodum musculi partes inuadat. fo. lxvi.

Corporis temperies quando extrinsecus, et quando interne alteretur. fo. lxxi.

Cur aliqui simul rigeant et febricitent. fo. eodem.

Concoctionem phlegmonis duo sequi. fo. lxvii.

Demonstrationis omnis principia esse quae sensui et quae intellectui sint manifesta. fo. xxviii. ii. B

Durum et molle cum mediocriter calent iudicanda. fo. xxxi. ii. C

Dubitatio de nonnullis quomodo calida frigida ue appellentur. fo. xlix. i. A

Diuersorum ex medicamentis effectuum causae. fo. liiii. i. C

Diacantharidon. fo. lv. ii. A

Deleterion. folio lvi. ii. A

Deleteria vnde iudicanda. fo. eodem. ii. C

Dubitatio de iis quae sub calore applicata, tamen refrigerant. fo. lvii. i. C

Dupliciter fieri aliquid calidius. fo. lix. ii. A

Dupliciter fieri aliquid frigidius. fo. eodem. ii. B

Diuisio partium maiorum in sibi proximas. fo. lxvi.

Digestionem in phlegmone maxime optandam esse curationem. fo. lxvii.

Dolor quando desinat. fo. eodem.

Doloris in febri spacium et eius terminus. fo. lxix.

Eusarcos. folio xii. i. A

Eucraton corpus quod dicatur. fo. xvii. ii. B

Ex siccitate de solo naso iudicandum. fo. xlv. i. A

Error alius in iudicandis temperamentis. fo. xlvi. ii. B

Frigidam temperiem nec humidam necessario esse nec siccam. folio xvii. i. C

Florescentis etatis temperies. fo. xxv. i. A

Fibrae temperies. folio eodem. i. A

Fibrae variae. folio xxxii. ii. C

Flauae bilis temperies. folio xxxiii. i. C

Formatricem vim artificem facultatem esse. fo. xliiii. ii. A

Frigida per naturam immodice calefacta vim suam amittere. folio lviii. i. A

Humidum & calidum temperamentum esse pessimum. fo. viii. i. A

Hominis cutem medium esse in calido fri. humore & sicc. proprieque eam quae in manu est. fo. xix. ii. B

Habitus hirsutus & glaber quam temperiem comitentur. folio xxxvi. i. B

Hypophora de pilorum generatione. folio eo. i. C

Hippocrates. folio lxvii.

Hipophora & Solutio. folio lxix.

Hippocratis dictum, & eiusdem nonnulla probabilitas. folio eodem.

Hepialos quae vocetur. folio lxxi.

Iusticia quid. folio xiiii. i. B

Intemperies quae in altera tantum oppositione excedunt, quo loco ponendae. fo. xvii. ii. C

Intemperies duplex. fo. xxxv. i. C

Intemperamenti quod intra sanitatem sit, nota. f. eo. ii. A

Internarum particularum temperiem ex functionibus dignoscendam, tum ex continentium eas partium affectu. fo. xli. i. C

Inaequales esse temperies in regionibus intemperatis. fo. eo. ii. A

Inaequalem esse temperiem partium quae phlegmone laborant. fo. xlvii. i. C

In iis quae potestate calida, frigidave sunt, tria genera spectanda. fo. lv. ii. A

Iuniores medici in quo fuerint falsi. fo. lix. ii. A

In explorando medicamento aliud quiddam obseruandum. fo. lxii. i. C

In phlegmone duplicem esse affectum. fo. lxiii. ii. B

In explorando medicamento aliud obseruandum folio eodem. fo. ii. C

In phlegmone quis sanguis primum calefiat quis deinceps. fo. lxviii

In corpore quod phlegmone laboret quid maxime inflammetur quid deinde. fo. eodem

Indolescentiae in hecticis causa. fo. lxix.

Inaequalitas temperamenti in sanis indolens est. fo. eo.

Inaequalis intemperamenti generandi varie rationes. f. lxx

In hepialis cur frigus et calor simul sentiantur. fo. lxxi

In accessionum inuasione febricitantes aliquos frigus et calorem simul sentire. fo. eodem.

In lipyriis vtrunque perpetuo ita vt in accessionibus sentiri. fo. eodem.

Lactuca cur somno conducat. fo. lix. i. A

Lactucae succum liberalius sumptum, similem vim habere cum papaueris succo. fo. lx. i. A

Molles et durae manus ad quid aptae. fo. xxi. i. A

Membranae temperies. fo. xxxiii. i. A

Medius siue eusarcos, quis. fo. xii. i. A

Medium in toto animalium genere. fo. xi. ii. C

Medium in hominum specie. fo. eodem. ii. C

Mediocriter calens sit oportet, quod siccum humidumve iudicabis. fo. xix. i. B

Miningon siue membranarum cerebri temperies. folio xxxiii. i. A

Medii cartilaginis et ligamenti corporis, temperies. fo. eodem. i. B

Melancholica temperamenta vnde. fo. xlvi. i. C

Melancholicus, quis. fo. xlvii. i. A

Melancholici futuri, qui. fo. xlvi. ii. A

Medicamentorum natura duplex. fo. li. ii. B

Medicamentorum tertia quedam species. fo. eo. ii. B

Medicamentorum quarta species. fo. eo. ii. C

Medicamentum Medeae. fo. lii. i. B

Medicamenta tantum, quae sint. fo. lvi. ii. A

Medicamentum quando tepidum applicandum sit, quando frigidum. fo. lxiiii. i. B

Miscere simplicia corpora humani facultatis non esse, sed dei uel naturae. fo. xix. i. C

Neruorum temperies. folio xxxii. ii. A

Notae discernendi a ventriculo ne, an aliunde. f. xliii. i. B

Nihil nutrire nisi quod tota substantia rei alendae mutauit. folio li. i. A

Nutritionem esse assimilationem perfectam. fo. li. i. B

Nutrimentum triplex. folio liii. i. A

Nutrimentum corpus calefacit. fo. eodem. i. A

Nomine naturae quid intelligat Galenus. fo. lviii. i. B

Opiniones de temperamentis. folio i. ii. A

Opinio quaedam. fo. eo. ii. A.

Opinio alia. fo. eo. ii. C

Opinionis rationes. folio ii. i. A

Opinionis alterius rationes. folio iii. ii. A

Opiniones quo peccent. folio iiii. i. B

Opinio sectatorum Athenei. folio v. i. C

Opinionis Athenei sectatorum error. fo. vi. i. A

Os siccum quemadmodum absoluto sermone dicatur. f. xii. ii. A

Occasio erroris circa senum temperiem. fo. xxv. i. B

Ossis temperies. folio xxxiii. i. B

Opiniones de notis ab oculis. fo. xliiii. i. C

Omnem cibum tam agere in nostrum corpus quam pati. f. lx. i. C

Obseruandum in explorando medicamento. fo. lxii. i. C

Omnem immodicum excessum ad aliquid esse. fo. lxx.

Omnem febrem preter hecticem a laborante sentiri. fo. eo.

Planta vel animal quando optime se habere dicatur. fo. xiiii. i. A

Polycleti statua. folio xx. ii. B

Particularum omnium temperamenta. fo. xxxiii. i. A

Parenchyma. f. xxxii. i. B.

Pili temperies. f. xxxiii. i. B

Pituitae temperies. folio eodem. i. C

Pinguis macerue, consuetudinis alicuius ratione quis. fo. xxxiiii. i. A

Pilorum generandorum ratio. fo. xxxvii. i. B

Pili nigri vnde. fo. eo. ii. B

Pili flaui vnde. fo. eo. ii. C

Pili albi vnde. fo. eo. ii. C

Pili rufi vnde. fo. eo. ii. C

Pili crispi vnde. folio eodem. ii. C

Pili in capite superciliis ciliisque cur nobiscum congeniti. fo. xxxviii. ii. C

Pili capitis et superciliorum cur subrufi. f. xxxix. i. A

Pili cur boni sint incrementi & crassi. fo. eo. i. A

Pituitam ex cibis esse non ex corpore. fo. xlvi. ii. C

Pituitosus ab excrementis quis. fo. eo. ii. C

Potestate esse quid sit. folio xlviii. i. B

Potestatis aliud genus. folio xlix. i. A

Pituitam etiam cum a uenis detrahitur frigidam sentiri. folio lvii. ii. B

Potestate calida, in duplici statu ventris examinata. folio lx. ii. C

Proprietatem quandam temperamenti cuique naturae esse, quae cum aliis naturis consentiat, ab aliis dissentiat. folio lxi. i. A

Per se, & primum, & nullo intercedente idem significare. folio lxiiii. i. C

Propriam probationem vnam esse in singulis. fo. eo. ii. C

Quomodo respondendum ad interrogationem cuius temperamenti sit homo vel bos. fo. xiiii. ii. A

Quae temperamenta comitentur ut duricies, mollicies, crassitudo, gracilitas. fo. xxxiii. ii. A

Qui famem melius ferant et qui difficilius. fo. xxxiiii. i. B

Quae hieme delitescunt, cur pinguia. fo. eo. ii. A

Quibus adeps caroque pari modo aucti, qua sint temperie. fo. xxxv. i. A

Quibus adipis plus, qua sint temperie. fo. eo. i. A

Quibus carnis plus, qua sint temperie. fo. eo. i. B

Quae temperamentis in pilorum differentia pro etate, regione, et corporis natura contingant. fo. xxxviii. i. C

Quales sint calidum tractum habitantium pili. fo. eo. i. C

Quales humidum incolentium pili. fo. eodem. ii. A

Quales temperatam plagam incolentium pili. fo. eodem. ii. A

Quales infantium pili. fo. eodem. ii. A

Quales epheborum et puerorum pili. fo. eo. ii. B

Quales pro corporum naturis pili. fo. eo. ii. B

Quales in frigida regione homines. fo. xli. ii. B

Quae putrescunt, quo calore caleant. fo. xlii. i. A

Qui meridianam plagam incolunt adsciticio calore, calere, proprio frigere. fo. eodem. i. A

Quid in uentriculi temperamento noscendo aduertendum. fo. eodem. ii. A

Quod calefacit non omnino siccare. fo. xlvii. i. B

Quod actu est, perfectum esse, quod potestate imperfectum. fo. xlviii. i. C

Quae maxime proprie potestate esse dicantur. fo. eo. ii. A

Quae secunda ratione potestate esse dicantur. fo. eo. ii. B

Quatuor esse totius corporis facultates. fo. l. ii. C

Quatuor corporis facultates a tota substantia manare. fo. eo. ii. C

Quod nutriet necesse est in concoquendi instrumentis aliquandiu sit moratum. f. li. i. C

Quae assimilentur nutrimenta, reliqua medicamenta vocari. fo. eodem. ii. A

Qui morbi immodicum vini potum comitentur. fo. liii. i. B

Quae corpus nostrum non calefaciunt sed refrigerant, haec e corpore non vinci. fo. lv. i. B

Quaedam dum concoquuntur refrigerare, postquam sunt percocta calfacere. fo. lix. i. C

Quando nutrimentum aliquid sit, et quando medicamentum, et quo genere nutrimentum. fo. lx. ii. B

Quando a nobis et quando ab externis faciendum sit iudicium. fo. lxi. ii. A

Qua ratione frigidum calefaciat. fo. xliii. i. B

Quemadmodum ἀειπάθεια .i. nunquam deficientis affectionis dogma uideri verum possit. fo. lviii. ii. B

Quorum interposita spacia non cernantur. fo. lxvi.

Quando doleant corpora quid citius, et quid tardius alteretur tum generatim tum membratim. fo. lxviii.

Sustantia simpliciter quomodo eucratos dicatur. fo. xiii. ii. B

Stirps vel animal quomodo dicatur eucraton. fo. eodem. ii. C

Senium frigidissimum esse. fo. xxv. ii. C

Siccum esse senium. fo. eodem. ii. C

Temperaturae aequalitas in animalibus & plantis quae sit. folio xiiii. i. C

Temperatissimi hominis notae. fo. xx. i. B

Temperatissimum hominem eusarcon omnino esse. fo. eo. ii. C

Tactus exercitandi ad calorem in varia materia discernendum, ratio. folio xxx. i. C

Temperamentum cerebri & pulmonis. fo. xxxii. i. B

Temperamentum ossis & medullae. fo. eo. i. C

Temperamentum partium cerebri. fo. eo. i. C

Temperatos habitus si modice exercitentur eusarcos esse. fo. xxxiiii. ii. A

Tota substantia quae sit. f. li. i. A

Tactum eum qui iudicaturus sit, omnis acquisititii caloris vel frigoris expertem esse debere. fo. lxv.

Terminus alterationis quis statuendus. fo. lxix.

Ver calidum et humidum vnde putatum. fo. ix. ii. A

Vt vermis siccus, cum similibus loquelis, quomodo accipiendum. folio xi. ii. B

Venae latae, caloris signum, angustae contra. fo. xxxiii. ii. C

Ventriculi temperamenti notae. fo. xlii. i. C

Vinum celerrime nutrire ac roborare. fo. li. i. C

Vinum cur valenter corpus calefaciat. fo. lii. i. C

Vlcerum sponte nascentium causae. fo. liiii. i. B

Venas et arterias in phlegmone preter caetera varie dolere. folio lxvi.

Victa fluxione quae deinde curatio. folio lxvii.

GALENI PERGAMENSIS
De temperamentis, Liber primus.
Thoma Linacro Anglo interprete.

Constare animalium corpora ex calidi, frigidi, sicci, humidique mixtura, nec esse horum omnium parem in temperatura portionem, demonstratum antiquis abunde est, tum philosophorum, tum medicorum praecipuis. Diximus autem & nos de iis, ea quae probabilia sunt uisa alio opere. In quo de iis, quae Hyppocrates constituit elementis, egimus. Hoc opere, quod illi proxime succedit, omnium temperamentorum differentias, quot hae, qualesque sint, siue generatim quis, siue membratim diuidat, inuenire docebo. Sumamque ab ipsa nominum interpretatione principium. Cum nanque ex calidi, frigidi, sicci, & humidi, temperatura conflari corpora dicunt, de iis, quae summo gradu sic se habent, ipsis scilicet elementis, aëre, igni, aqua, terra, intelligendum aiunt. Cum uero animal, stirpemue calidam, humidam, frigidam, uel siccam esse, non item. Neque enim ullum animal, aut calidum in summo esse posse, ut est ignis, aut in summo humidum, sicut est aqua: pari modo nec frigidum, siccumue in summo. Sed ab eo quod in mixtura pollet, appellationem sortiri, uocantibus nobis id humidum, in quo maior est humiditatis portio, siccum, in quo siccitatis. Ita uero & calidum, in quo calidum frigido plus ualet, frigidum uero in quo frigidum calido praestat. Atque hic quidem nominum usus est. Nunc de temperamentis ipsis agendum. Eorum igitur, qui tum medicorum, tum philosophorum maxime illustres fuere, plurimi sane opinati sunt humidum aliquod calidumque temperamentum ab humido & frigido diuersum esse. Ac tertium ab hiis siccum & frigidum, diuersum a sicco & calido. Nonnulli tamen eorum humidum simul ac frigidum temperamentum quoddam esse concedunt, atque etiam ab hoc alterum calidum siccumque. Non tamen aut humidum simul & calidum, aut frigidum pariter & siccum temperamentum esse. Neque enim posse aut humiditatem cum abundante calore, consistere, aut cum frigiditate siccitatem: quippe absumi a calido, cum superat, humiditatem. Itaque fieri, ut calidum simul & siccum corpus euadat, Eandem ubi imbecillus in corpore calor est, incoctam, imperfectamque manere, quo fieri, ut calido uincente, sequatur siccitas, frigido superante, humiditas. Atque hii quidem his rationibus nixi, duas tantum esse temperamentorum differentias opinantur. Qui uero ea quatuor autumant, bifariam his contradicunt. Alii statim id quod primum petunt negantes, nempe quod necesse sit humorem a calido superante digeri. Alii contra id quidem assentiuntur, sed alia ratione dissentiunt.[Fo. ii] Ac priores quidem calidi munus esse, ut calefaciat, asseuerant, frigidi ut refrigeret, sicuti rursus sicci, ut siccet, & humidi, ut humectet. Proinde corpora, quae calida siccaque natura sint, quemadmodum ignis, ea quatenus calida sunt, excalfacere, quatenus sicca siccare. Quae humida calidaque sunt, uelut calens aqua, haec non humectare modo, sed etiam calefacere posse, utraque qualitate hic quoque unum opus, idque proprium obtinente. Haudquaquam igitur concedere se, si quid calefaciat, idem protinus & siccare, immo si calori humiditas sit adiuncta, non calfacere modo, sed etiam humectare. Quemadmodum balneum dulcis aquae. Sin sicuti calidum, ita etiam siccum corpus sit, ueluti ignis, statim id tum calfacere, tum uero siccare. Non tamen id calori referendum acceptum, sed siccitati, quae simul est coniuncta. Admonent autem hoc loco nos de his, qui sub estiuo sole diutius sunt uersati, atque ita, ut credibile est arefacti, ac totum corpus siccum, squallidumque habent, intolerabiliterque sitiunt. Quippe remedium his expeditum, & facile dicunt, non utique si biberint, sed si calidae, & dulcis aquae balneo utantur, tanquam humiditate, siue ea cum frigore sit, siue cum calore, suum munus obire ualente. Quippe humectare ea quae contingat. Ad eundem modum & siccitatem semper aiunt siccare, boream enim qui siccus & frigidus sit uentus, omnia siccare ac refrigerare, idque esse dictum ab Homero, ut uero humentem desiccat protinus agrum autumni boreas. Pari modo & papaueris lachrymam, & alia sexcenta pharmaca siccare pariter & refrigerare. Itaque non esse necessarium, siquid frigidum est, idem protinus & humidum esse. Nec siquid calidum, idem statim & siccum. Neque igitur calidum temperamentum necessario esse siccum, immo posse aliquando in animalis temperamento calidum quidem plus ualere, quam frigidum, & humidum, quam siccum. Quin etiam tum generationem, tum alterationem, tum mutationem, ex contrariis in contraria fieri. Quis enim est, qui si dixerit album alteratum, demutatumque esse, propterea quod factum sit calidum, non sit ridiculus? Cum postulet ea oratio, non eam, quae est in calido & frigido, sed quae est in colore, oppositionem. Mutatur enim quod album est, in nigrum, & quod nigrum est, in album. Rursus quod calidum est, in frigidum, & quod frigidum est, in calidum. Ad eundem modum, & quod humidum est, in siccum, & quod siccum est, in humidum. Quippe si dicas alteratum corpus esse, propterea quod cum prius esset humidum, nunc sit album, uel cum prius esset siccum, nunc sit nigrum, parum compos mentis uidearis. Sin quod prius erat humidum, nunc factum esse siccum, aut quod prius erat nigrum, nunc effectum album, aut etiam ex calido frigidum, aut ex frigido calidum, utique sapere & conuenientia dicere censearis. Quod enim mutatur, quatenus mutatur, eatenus cedere in contrarium[Fo. iii] debet. Siquidem fiebat hic, aut fit musicus, ex non musico dicimus: & grammaticus, ex non grammatico: & rhetor, ex non rhetore. Ex musico uero grammaticum, aut ex grammatico musicum, aut ex alio quod diuersi sit generis, fieri aliquid dicere, sane est absurdum. Potest enim qui prius erat grammaticus, nunc musicus esse, utique si musicen grammaticae adiecit, nec grammaticam abiecit. At qui siquid acquisiuit, priore etiam manente, cui non patet, non esse alteratum in eo quod manet? Ita non ex grammatico factus est musicus. Quippe nunc etiam grammaticus est, sed ex non musico, musicus. Non enim potest postquam musicus est factus, etiam non musicus manere. Cum igitur omnis mutatio, & ab contrariis, & ex contrariis fiat in contraria, manifestum est etiam humidum si quatenus humidum est, mutetur, tum ipsum siccatum iri, tum quod id siccet, siccum dicendum esse. Desinant igitur inquiunt dicere, non posse calidum, & humidum temperamentum esse. Quippe calidum simul & frigidum esse idem temperamentum, aut humidum, & siccum non potest. Cum fieri nequeat, ut in eodem corpore contrariae qualitates una consistant: humidum uero simul & calidum, praeterea frigidum simul ac siccum, profecto in eodem consistere possunt: sicuti tum ratio ipsa monstrauit, tum quae paulo supra proposita sunt exempla. Ac talis quidem est prioris propositarum partium oratio. Altera pars negat alienum a ratione esse, etiam si calidum efficacissimum e quatuor sit, ita ut non in frigidum modo, sed etiam in humidum agere possit: esse tamen temperamentum, quod calidum sit, & humidum, utique cum in primo statim animantis ortu humoris simul, calorisque copia in idem coeant. Ratio uero horum non illud efficit, quod nequeat aliquando in eodem corpore humidi plus esse, quam sicci, & calidi, quam frigidi. Sed quod sub eiusmodi statu durare perpetuo non possit. Quippe digesto semper per calidum humore, spatio etiam siccum corpus effici. Atque pro calido & humido, calidum siccumque reddi. Iam hoc ipsum quod calidum & siccum est redditum, procedente tempore frigidum siccumque fore: ubi enim omnem eiusmodi corporis humorem calor absumpsit, ipse quoque (inquiunt) marcescere incipit, destitutus scilicet alimento, quod ipsum accenderat. Neque igitur mirum putant tum inter initia, statim ut gignitur animal conuenire in idem, aut humidum plus sicco, aut calidum plus frigido, tum temporis processu, quod prius erat calidum & humidum, postea posse calidum esse & siccum, aeque ut postea quae sicca erat, calidaque temperies, ubi calor ipse extinctus est, frigidam siccamque euadere. Ergo esse quidem aliquod temperamentum, quod calidum sit & humidum, ac rursus aliud quod frigidum sit & siccum, ex istis confirmant: Non posse autem temperamentorum differentias plures esse, quam quatuor, ex his[Fo. iv] docere conantur. Cum enim quatuor statuuntur qualitates, quae in se agere inuicem patique possint. Nempe calor, frigus, siccitas, humiditas, oppositiones existere duas, alteram in qua calidum aduersatur frigido, alteram in qua humidum pugnat cum sicco. Eoque quatuor non amplius effici coniugationes. Quippe sex fieri, ex quatuor inter se copulatis, coniugia. Quorum duo subsistere non posse. Cum neque humidum pariter & siccum, nec calidum simul & frigidum dari corpus possit. Reliquas igitur esse quatuor temperamentorum coniugationes, duas humidas, & duas siccas. Atque has calore, frigoreque diuisas, haec sunt quae elegantissimi eorum, qui ante nos fuere, tum medicorum, tum philosophorum de his dixere. Quae uero mihi praetermisisse uidentur, nunc adiiciendum reor, unum igitur & primum id est, quod temperatam naturam, quae tamen non uirtute modo, sed etiam uiribus reliquis praestat, non aduerterunt. Immo tanquam nulla sit, prorsus omiserunt. Quanquam ne loqui quidem de reliquis aliquid sine hac potuerunt. Quippe quod uel in calida temperie calidum praeualeat frigido, uel in frigida temperie, frigidum praestet calido, id ne intellexisse quidem est, nisi prius ponatur eucratos siue temperata, neque enim alio quam ad hanc temperatam naturam sunt intenti cum sanitatis tuendae uictum inuestigant, calidius iusto corpus iubentes refrigerare, uel frigidius excalfacere, uel rursus humidius siccare, uel siccius humectare. Scilicet quo temperatum quendam mediocremque statum efficiant, id quod minus est ei, quod exuperat semper aequantes. Ergo quem assidue sectantur, & quo semper respicientes intemperatos status corrigunt, hunc ego quidem primum omnium statui censuerim. Hi uero tantum abest, ut eius uel meminerint, ut etiam totum praetereant. At non praeterimus inquiunt ex his aliqui. In calido enim & humido comprehenditur. Et quomodo non quinque esse in totum temperamenta dixistis: sed quatuor, si modo optimum non omisistis? Quippe duorum alterum, aut ex intemperatis statibus necesse est unum esse omissum, aut ipsum temperatum. Atque ego quidem ex his, quae statuunt, temperatum ipsis praetermissum certo scio: ubi enim calidum & siccum, uel frigidum & humidum, uel aliud quoduis temperamentum nominant, non utique summas a nobis intelligi qualitates postulant. Immo ex iis, quae superant fieri appellationes uolunt. Quod si temperatum statum omitti nolunt, certe reliquorum aliquem omisisse conuincentur. Sit enim sicut ipsi uolunt, temperatus status, is qui calidus est, & humidus. Omissus igitur illis plane est, is qui frigido intemperamento aduersetur, & sicco. Nempe in quo humidum pollet & calidum. At idem inquiunt is est. At qui fieri potest, ut simul exuperet calidum, & non[Fo. v] exuperet? & superetur frigidum, & non superetur? Si enim temperatus status est, neutrum alterum immodice exuperat. Sin intemperatus, necesse est exuperet altera oppositionum pars. At hoc ipsum inquiunt temperati status proprium est, ut in eo calidum praestet frigido, & humidum sicco. Quippe si frigidum modice quidem uincat, non esse commodum temperamentum. Sin amplius exuperet, iam utique morbum existere: aeque ut si uehementer exuperet, mortem. Ad eundem modum de sicco iudicandum. In principio quidem existere intemperiem. Si amplius augeatur, aegritudinem, si plurimum exuperet, mortem. Ceu uero de calido & humido non idem sit iudicium. Quis enim non dicat, ubi uel calidum frigido, uel humidum sicco paulo quidem plus ualet, intemperiem ita fieri, ubi ampliter exuperat, morbum, ubi plurimum, mortem? Si quidem eadem est utrobique ratio. Alioqui nec qui calidi humidique immodice status sunt, eos uitio demus: nec qui calidi morbi cum humore immodico consistunt, eos esse morbos fateamur. Huic sententiae aduersantes quidam Attalensis Athenei sectatores, negant aut calidum humidumque statum uitio dandum, aut morbum ullum inueniri, qui calidus sit & humidus. Sed omnino qui uel calidus sit & siccus, ut febris, uel frigidus & humidus, ut aqua intercus, uel frigidus & siccus, ut melancolia. Faciunt hic & de anni temporibus mentionem. Quorum hiemem frigidam esse atque humidam dicunt. Estatem calidam & siccam. Autumnum frigidum & siccum. Ver autem tum temperatum, tum uero calidum humidumque appellant. Ad eundem modum, & ex aetatibus puerilem quidem temperatam esse, tum uero calidam humidamque: porro indicare autumant eorum temperiem ex naturalibus actionibus, quae illa aetate maxime sint firmae. Sed & mortem aiunt animantium corpora ad frigidum siccumque perducere, Quippe mortuos Graece ἀλίβαντας, uocari, quasi nihil humecti in se habentes. Vtpote tum caloris abitione eo exhaustos tum frigore rigentes. Quod si, inquiunt, mors talis est naturae, certe uita, cum sit illi contraria, calida est & humida. At uero si uita calidum quiddam atque humidum est, omnino quod illi simillimum temperamentum est, id optimum necessario est. Quod si est, neminem latere, idem quoque temperatissimum esse. Sic in idem recidere calidum humidumque statum, cum temperato, nec aliud esse temperatum, siue eucraton statum, quam caliditatem simul & humiditatem pollentes. Atque Athenei quidem sequatium hae sunt rationes, uideturque & Aristotelis philosophi, & post eum Theophrasti, & Stoicorum eadem esse quodamodo sententia. Ita testium quoque numero nos territant. Ego uero quemadmodum Aristoteles de calida[Fo. vi] humidaque temperie senserit, in progressu si res postulet, fortasse explicabo, uidentur enim eum non recte accipere. Nunc id agam, ut eos qui sic sentiunt, in quo seipsos fallant, doceam. Mox rem totam in unum coactam caput demonstrem. Cum enim calidum, & humidum, atque etiam eucraton existimant uer esse, hic se manifeste decipiunt. Nam neque humidum est sicut hiems, neque calidum sicut aestas, quare neutrum immodice. Cum tamen ipsis autoribus excessum quendam indicet quoduis talium nominum. Bifariam autem sunt decepti, primum quidem quod in quatuor anni temporibus, quartam temperamentorum coniugationem inuentam omnino uolunt. Deinde quod id ea ratione concludunt, quod sit hieme quidem calidius, aestate uero humidius, uerum nec quartam in temporibus anni statuere temperamenti coniugationem est necesse, nisi etiam talis appareret, & contulisse id cum temporibus vtrinque positis, non magis id humidum & calidum, quam frigidum probat & siccum. Si enim calidum humidumque excessus cuiusdam nomina sunt, non potest, nec ipsis quidem autoribus, uerum esse quod uer in omnibus mediocre sit. Si autem eo quod aestate humidius est, hieme uero calidius, idcirco humidum est & calidum. Quid causae est, quo minus frigidum id siccumque putes, propterea quod aestate est frigidius, & hieme siccius? uel quam sibi facit sortitionem, ut unam parte oppositionis ab hieme, alteram ab aestate accipiat. Quippe cum ab utroque in utraque oppositionum parte dissideat, non ex dimidio collationem, sed ex toto habere debebat. Atqui si ita fiat contraria illi inesse dicemus. Nam calidum erit & siccum, si conferatur cum hieme, frigidum & humidum, si cum aestate. Ex neutra igitur collatione, si modo integra est, calidum & humidum erit. Sed si illis licet ex utraque oppositione sumpto dimidio, calidum id humidumque asserere, nobis quoque ad alterum dimidium transire, atque id frigidum & siccum dicere, quidni licebit. Scilicet siccum, ut ad hiemem, frigidum, ut ad aestatem. Omnia igitur hac ratione uer erit, humidum, siccum, calidum frigidum. Atqui illorum ipsorum sententia, non possunt quatuor qualitates in vna eademque re pollere. Ergo neque aestati, neque hiemi uer comparare est aequum. Sed potius ipsum per se estimare. Neque enim hiemem ipsam ea de causa humidam esse, & frigidam dicimus, quod reliquis temporibus humidior frigidiorque sit. Immo id illi alia quoque ratione accidit. Sed quod humiditas in ea superet siccitatem, & frigiditas calorem, propterea frigida dicitur, atque humida. Ad eundem modum & aestas, quum in ea humor uincitur a sicco, & frigidum[Fo. vii] a calido, ipsa quoque calida dicitur & sicca. Siquidem aequum censeo quatuor anni temporum quodlibet ex suapte estimatum natura, non ex alterius comparatione calidum, frigidum, humidum, siccum ue nominari debere. Quin etiam si ad hanc formulam estimes, apparebit tibi uer esse omnis excessus plane in medio. Cum neque sicut in hieme plus ualeat in eo frigidum quam calidum. neque sicut in aestate, minus. Ad eundem modum siccitatis humiditatisque aequabilitatem in eo spectes. Neque scilicet in eo sicut in aestate praeualente sicco, neque sicut in hieme, exuperante humido. Proinde recte ab Hyppocrate est dictum: uer esse saluberrimum, ac minime morbis, qui mortem afferant, obnoxium. Est & autumnus ut quam aestas minus calidus, sic utique quam hiems minus frigidus. Quare hac ratione nec calidus absoluto sermone est, nec frigidus. Quippe cum ambo sit, ac neutrum ad summum. Caeterum alterum in eo est incommodum. Quod etiam Hyppocratis illa sententia significauit: Cum eodem die modo frigus nos afficit, modo calor urget, autumnales expectandi morbi sunt. Atque ea res est, quae maxime autumnum morbiferum facit, inequalis ipsa temperies. Itaque non recte frigidus, siccusque dicitur. Non enim frigidus est, si ipse per se spectetur, quod tamen hiems est. Sed ubi cum aestate confertur, utique illa frigidior: sed nec aequabiliter temperatus, sicut uer. Immo in hoc maxime ab illo tempore dissidet, quod mediam temperiem & equalitatem perpetuo parem non seruat. Quippe meridie multo est calidior, quam mane aut uesperi. Nec in humido & sicco medium omnino statum optinet, quemadmodum & uer. Sed ad siccius deuergit. Ab aestate uero etiam in hoc uincitur. Non tamen tanto interuallo, quanto in calore. Ergo patere arbitror, nec autumnum absoluto sermone, & citra exceptionem frigidum & siccum, sicut illis placet, dicendum esse. Cum neutrum ad summum sit, sed uincat in eo siccitas humiditatem. Quare ratione merito siccus appelletur. In calore uero & frigore, mixtum quiddam ex ambobus, & inequale statuatur. Proinde si quatuor temperamentorum coniugationes in quatuor anni tempora distribui uolunt, sciant se non solum ueri, calidum, humidumque statum male assignasse, sed etiam autumno frigidum & siccum. Quanquam si hunc quoque concedamus frigidum & siccum esse, non erit statim necesse uer humidum calidumque esse. Non enim si quatuor intemperature coniugationes in totum sunt, iam omnes eas in quatuor anni tempora dispensari necessum est. Sed si quis hoc in mundo est ordo, ac prout melius est, non prout peius omnia sunt disposita, probabilius sit plura quidem ex anni temporibus temperata esse facta, unum uero, si modo aliquod, intemperatum, hi uero contra ostendere conantur, nullum[Fo. viii] eorum esse temperatum. Sed necessario in ipsis exuperare alias calidum, alias frigidum. Et nunc si ita fors tulit, siccum, nunc humidum. Ego uero tantum abest, ut aut uer, aut si quid temperatum est calidum atque humidum dicam, ut quod plane contrarium est, id affirmem, omnium aeris temperamentorum pessimum id esse, quod humidum est & calidum. Quod sane temperamentum, in quatuor anni temporibus inuenire nequeas. In graui & pestilenti aeris statu, interdum incidit, ueluti quodam loco Hyppocrates commemorat his uerbis: pluebat per aestum imber largus assidue. Id nanque est humidi & calidi status proprium, ut in aestu assidue pluat. Quod si uel tantum aestus sit, quemadmodum in naturaliter se habente aestate, uel pluat. Sed in frigore, ueluti hieme solet, fieri nequit, ut is status calidus sit & humidus. An igitur sine morbis erat aestas illa, in qua pluisse dicit in caloribus assidue largum imbrem? Atqui carbunculos in ea fuisse narrat, putrescentibus scilicet in corpore excrementis, ac saniem quandam, quae calida humidaque immodice fuerat gignentibus. Intelliges id ex ipsa dictione, si totam tibi ascripsero ea sic habet: Erant in cranone carbunculi estiui, pluerat per estum largo imbri, idque assidue. Acciderant autem magis austro. Ac suberat quidem sub cute sanies, quae conclusa incaluit, ac pruritum excitauit. mox pusule ueluti ambustis sunt obortae, urique sub cute sunt uisae: uerum hic minus utpote uno tantum e quatuor temporibus mutato, malum fuit. Quod si duo, tria ue sint mutata, aut etiam totus annus calidus, humidusque fuerit, necesse est, magna pestilentia succedat. Cuiusmodi in tertio epidemion, id est, grassantium publice morborum narrat. Apponam autem primum, quae de temporum intempestiuo statu scripsit: deinde de hominum, quae subsecuta est corruptela. Aduertas autem animum in omnibus uelim, estimesque primum cuiusmodi res sit calida, humidaque temperies, quanque ueri quae temperata res est dissimile: deinde quam necessario in ea omnia putrescant. Incipit igitur Hyppocratis narratio in hunc modum: Annus Austrinus pluuius a uentis in totum silens, deinde totius status particularem rationem subiicit, crebros imbres in calido & austrino statu fuisse scribens. Mox uniuersum sermonem in unam summam conferens. Cum fuisset, inquit, totus annus austrinus humidus, & mollis, haec & haec inciderunt, quae utique omnia in hoc libro scripsisse sit longum, licet autem cui libuerit in tertio epidemion membratim ea legere, ac in unum caput omnia redacta uidere: nempe putredinem maximam. Cuius etiam ipsius Hyppocrates non raro nominatim meminit. Alias sic scribens: Erat autem & fluxio ipsa collecta, haud similis puri. Sed alia quaedam putredo ac fluxio multa uariaque. Alias sic: Et in pudendis carbunculi aestiui, tum alia quae putredines appellantur. Et quod ex[Fo. ix] hac putredine multis quidem brachium, & cubitus totus deciderit: multis femur uel sura est nudata, totusque pes. Quin etiam magni ossium carnium, neruorum, articulorumque prolapsus inciderunt. Denique nullum ex affectibus, quos scripsit, inuenias, qui soboles putredinis non sit. Quippe cum nec a sicco putrefieri quicquam sit aptum, nec a frigido. Intelligas id si carnes & reliqua quaecunque asseruari ab hominibus solent, obserues haec sale, haec muria, haec aceto, haec alio quopiam ex iis, quae siccant, commode praeparari. Deprehendas & Borea, qui siccus natura & frigidus uentus est, omnia quam diutissime imputria durare. Contra putrescere facillime Austrino statu. Est enim is uentus calidus & humidus. Adeo nos totum contra, quam hi, qui calidum & humidum uer autumant decernimus. Cum neque tale sit, neque si esset, utique salubre esset, aut sanitati accommodum: hi autem & tale esse uolunt, & propterea etiam salutiferum scilicet utrobique peccantes, tum in hiis quae sensu percipere tum quae ratione est intelligere. Cum sensu id manifeste liceat plane temperatum aduertere. Nec minus ratione illud inuenire, quod propterea est aptum sanitati, quod e quatuor nulla in eo qualitatum exuperet. Quod si uel caliditas eius frigiditatem multo excederet, uel humiditas siccitatem, ut uariis putredinibus obnoxium. Sic omnium anni temporum morbis esset maxime oportunum. Nunc quatuor qualitatum mixtionis aequalitas, & mediae temperaturae eius, & salubritatis sunt causae. Quid igitur medicis, ac philosophis quibusdam persuasit, ut calidum humidumque uer esse iudicarent? Nempe quod quatuor temperamentorum coniugia quatuor anni temporibus adaptare uoluerunt. Porro id inde accidit, quod primum omnium temperamentorum, id est, medium ipsum praetermiserunt. Quin etiam uictuum, medicamentorum, omnium denique rerum differentias, in has quatuor coniugationes reducunt, ex quo manifestum est, quantopere parum rectae, fallacesque de hominis natura rationes, medicationibus obsint. Satiusque erat duorum alterum, aut prorsus eiusmodi rationes non attigisse: sed totum experientiae concedere, aut prius in logica speculatione exercitatum fuisse. Quippe qui nec experientiae est attentus, & naturalia theoremata aggreditur, priusque rationem, qua haec inueniat conuenienter exercuit, necesse est in eiusmodi cauilla sit perductus, ac de euidentibus, ceu is, qui sensu careat, disputet. Tum Aristotelem testem aduocet, male scilicet accipiendo ea quae praecipit. Hic enim calidum, frigidum, humidum, & siccum, multipliciter dici nouit. Illi non quasi multipliciter, sed quasi ad eundem perpetuo modum dici uelit, accipiunt. Quin etiam is quod aliquid suo & naturali calore, aut alieno, & acquisititio calidum sit, non esse idem indicauit. Illi hoc quoque perperam accipiunt. Ad haec Aristoteles,[Fo. x] itemque Theophrastus, quo respicientes temperatam intemperatam ue naturam esse, iudicare oporteat, diligenter prodiderunt. Illi ne id quidem intelligunt. Sed cum hos audiunt animal calidum humidumque dicere, aut puelli temperiem humidam, calidamque esse, nec quemadmodum ea dicta sint, intelligunt, & stupidi ad quatuor anni tempora rationem transferunt. Ceu uero idem sit, ac non longo interuallo dissidens propriam alicuius temperiem humidam, calidamque esse, aut circundati nobis aeris. Neque enim aut idem est, aut similiter dicitur animalis temperies calida & humida, sicut aeris temperamentum calidum dicitur & humidum. Quae igitur sit omnium horum occasio iam dicam, clareque ostendam, his praesertim, qui intenti esse uolunt, exiguum errorem in iis, quae inter initia logicae speculationis traduntur, maximorum errorum occasionem fieri, fortasseque omnibus, quae uel in cunctis artibus, uel in uitae actionibus perperam geruntur, sophismata succedunt. Atque haec quidem sophismata illi uitio succedunt, quod utique non recte definitum est de calidi significationibus. Sed duobus tantum modis dici id putatum. Quorum altero significetur, quod syncerum immixtum & simplex est. Altero, quod in mixtione cum suo contrario, id superat. Quod autem & alteram temperiem cum altera conferentes, subinde alteram earum calidam pro eo, quod est calidiorem pronunciamus, id non meminerunt. Atqui ad eum modum animantia ueteribus calida & humida sunt dicta. Non proprie temperaturae gratia, & sermone absoluto. Immo ad stirpes, & demortua collata. Quippe demortuis & stirpibus, animantia calidiora, humidioraque sunt. Quin etiam ex animantibus ipsis speciatim inter se collatis, canis siccior est, homo humidior. At si formicae uel api canem conferas, illas sicciores, hunc humidiorem inuenies. Ita idem animans praeut homo siccum, praeut apicula humidum fuerit. Rursus ad hominem collatum calidum, ad leonem frigidum erit. Nec mirum, si ad aliud atque aliud comparatum, contraria simul dici de se patitur. Neque id alienum est, si idem corpus simul calidum, frigidumque dixeris. Nisi ad idem conferens sic dixeris. Quod enim incommodum, si eundem hominem dextrum, sinistrumque dicas? nisi ad eundem conferens ita dicas? Cum ad alterum dextrum esse, ad alterum sinistrum, nihil sit absoni. Sic igitur & canis humidus pariter & siccus, praeterea calidus simul & frigidus est, non tamen ad idem collatus. Quippe ad hominem si conferas, siccus est, ad formicam, humidus. Rursus hominis respectu calidus est, leonis frigidus. Quin etiam calidus est, ut uiuens, cum mortuus non amplius sit calidus. Non calidus, ut ad alterum (si ita uis) canem comparatus. Atque haec quidem omnia per collationem inter se dicuntur. Quae uero ut in[Fo. xi] animantium genere conferuntur. Alia ratione, sicuti etiam quaecunque in aliqua animalium specie. Canis nanque ad formicam & apim est humidus, in animantium genere est siccus. Rursus ipsorum speciatim canum, hic siccus, ille humidus, alius (ut fas est cani) temperatus. Ac dictum quidem a nobis est, in secundo de pulsuum agnitione de tali nominum usu diffusissime. Necesse tamen uidetur nunc quoque summatim aliquid, quod ad rem propositam sit utile, dicendum. Quod absoluto sermone, nec ad aliud ullum collatum, siccum uocatur, id in solis elementis est, igni, terraque. Sicut humidum in aqua & aere. Ad eundem modum & de calido, frigidoque sentiendum. Nullum enim caeterorum corporum prorsus calidum frigidum ue est, sed sola elementa, quicquid praeter haec ceperis, ex his mixtis constat. Eoque secundo significationum genere, calidum, frigidum ue est, non absoluta ratione, ueluti syncerum, & a mixtione alienum. Immo ueluti uel calidum largius, frigidum partius, uel frigidum largius, calidum partius sit sortitum reliquorum quiduis calidum, frigidum ue dicitur. Ac duo quidem significata calidi, frigidi, humidi, & sicci, haec sunt: alterum absoluto sermone loquentium, mixtura carens, & syncerum: alterum ex contrariis quidem mixtis constans, caeterum ex pollentis in mixtura nomine appellatum. Hoc genere sanguis, pituita, adeps, uinum, oleum, mel, quicquid his simile est, humidum dicitur. Os, cartilago, unguis, ungula, cornu, pilus, lignum, harena, later, minorem portionem humidi sunt sortita, maiorem sicci. Eoque eiusmodi omnia sicca dicuntur. Formica uero sicca est, & uermis humidus: scilicet ut sunt animalia. Rursus inter ipsos uermes, alius siccus, alius humidus. Idque uel absolute loquendo, ut uermis, uel alteri cuipiam uermi comparatus. Caeterum hoc ipsum quod dicimus, ut uermis siccus, ut homo calidus, ut canis frigidus: nisi quis recte accipiat, & prius intelligit quid sibi uelit, necesse est omnem sermonem confundat. Est autem recte accipere, id quod in secundo de pulsibus agnoscendis dicitur, unumquodque secundum genus, uel speciem non modo calidum, frigidum, humidum, siccum ue: sed etiam magnum, paruum, celere, tardum, aliaque id genus tunc nominari, cum supra mediocre, mediumque sit. Verbi gratia, animal calidum cum supra medium temperie sit animal, equum calidum cum supra medium temperie sit equum. Porro in quoque genere specie ue media sunt ea, quae Graece symmetra dicuntur. Quippe quae a summis in eo genere & specie finibus aequaliter distant. Ac genus quidem est animal: species equus, bos, canis. Medium temperie in toto animalium genere, homo est. Id enim in sequentibus demonstrabitur. Medium uero, ut in hominum specie est, quem Graece[Fo. xii] eusarcon uocant, Latine, puto, quadratum. Is porro est, quem nec gracilem dicere, nec crassum possis: sed nec calidum, nec frigidum, nec alio quouis nomine ex iis, quae excessum defectum ue indicant appellare. Quisquis super hunc fuerit, is prorsus calidior, frigidior, humidior, sicciorue est. Nominatur autem talis partim absoluto sermone, partim non absoluto. Absolute quidem loquenti, quoniam calidus, frigidus, siccus, humidus ue esse, minime uni alicui priuatim collatus dicitur. Ita enim canis absoluto quidem sermone, prout uidelicet cuipiam opinio est, animal siccum dicitur. Non utique alicui comparatus, uerbi gratia formicae. Non absoluto uero, una quidem ratione, quod scilicet symmetro, id est, coequali, & medio totius speciei comparatur. Altera uero, quod cum eo quod inter omnia animalia coequale, & media temperie est, quicquid id statuas, confertur. Ergo iam palam fit, quod unumquodque eorum, quae sic dicuntur, nos id uel uni cuicunque comparantes, calidum, frigidum, humidum ue, aut siccum, ut ad illud dicimus, uel in quocunque genere specie ue sit dictum, ad eius medium referentes. In specie quidem, ut equo, cane, boue, platano, cupresso, ficu. Genere uero, ut animali, uel planta, his accedit & tertium significatum, eorum scilicet, quae absoluto sermone dicuntur, quae impermixtas summasque habere qualitates diximus ac elementa uocari. Quin etiam qualitates ipsas est quando corporibus iis, quae affecta qualitate sunt similiter appellamus. Verum de hoc mox agetur. Sed ad rem propositam, cum qualitate affecta corpora trifariam dicantur, consyderandum arbitror in quaque dictione, quemadmodum utamur appellationibus, utrum ne ut simplex aliquid & immixtum iudicantes, an ueluti ad symmetron eiusdem generis, uel speciei conferentes, an ueluti ad rem quamlibet, sicut cum os siccum dicimus, aut frigidum, absoluto ita sermone nominantes, non adiecto leonis, canis, aut hominis. Palam nanque est, quod ad uniuersam naturam omnium quae sunt in mundo corporum respicientes aliquid concipimus medium, cum quo conferentes, ipsum siccum dicimus. At si quis leonis, uel canis, uel hominis os siccum esse dicit, liquet hunc rursus ei quod in ipsis animalium ossibus medium est id comparare. Estque quoniam uniuersorum animalium, aliis magis, aliis minus sicca ossa sunt hic quoque os aliquod in aliquo animalium genere intelligendum, quod media temperie sit, uerbi causa hominis, atque huic reliqua collata, alia humida, alia sicca appellanda. Iam in ipsis hominibus alius os siccum, alius humidum habere dicetur, utique ei, qui medius est, ut in hominibus collatus. Quod uero in omnibus quae sunt, quod medium inter extrema est, id symmetron, atque in illo genere, uel specie temperatum sit, in omni mihi sermone subaudiendum perpetuo[Fo. xiii] est, quanquam sit in dictione omissum. Atque cum haec quidem sic se habeant, ubi aliquis hanc, uel illam humidam, calidam ue temperiem affirmat, rogandus est quemadmodum dixerit, utrum ne hunc quempiam uni definito comparans Platoni uerbi gratia Theophrastum, an secundum genus quodlibet, speciem ue collationem faciens. Quippe uel ut hominem, uel ut animal, uel ut substantiam absolute, tertium enim significatum cuiusuis talium nominum, quod simplex esse impermixtumque diximus, id in mixtis substantiis non est. Sed in ipsis primis, quae etiam uocamus elementa. Ita cum quodque affectorum qualitate corporum trifariam dicat nobis ad propositam de temperamentis tractationem, duobus tantum est opus, ut qui uel ad unum quodlibet, uel ad medium eiusdem generis comparemus. Quoniam autem multa genera sunt, quemadmodum utique & indiuidua, poterit multis modis idem corpus, & calidum, & frigidum, & humidum, & siccum esse. Verum cum uni cuilibet comparatur admodum manifestum est contraria de eodem dicere licere. Veluti Dionem Theone quidem, & Mennone sicciorem Aristone, & Glaucone humidiorem. At cum ad medium eiusdem generis, uel speciei fit collatio, hic iam confundi, conturbarique, qui parum exercitati sunt, solent. Idem nanque homo humidus simul & calidus esse potest, sed non minus siccus & frigidus. Verum siccus quidem & frigidus ad mediocris temperamenti hominem collatus, humidus autem & calidus, ad aliud quoduis animal stirpem ue, aut substantiam comparatus, uerbi gratia ad animal, ut apem & formicam: ad stirpem, ut oleam, uel ficum, uel laurum. Ad aliam uero quampiam substantiam, quae nec animal sit, nec planta, ut lapidem, ferrum, uel aes. In his uero collationem, quae ad hominem fit, ad rem eiusdem speciei dixeris. Quae ad apem, uel formicam est, ad aliquid eiusdem generis. Simili modo quae ad stirpem fit quamlibet. Est enim supra animal stirpis genus, quemadmodum sane superioris, quam stirpium generis sunt lapis, ferrum, & aes: uocetur tamen pro docendi compendio ad omogenes, id est, rem eiusdem generis, omnis eiusmodi comparatio. Illud modo in ea determinantibus nobis quod ubi simpliciter substantia quaepiam eucratos, siue temperata dicitur, tum hac alia siccior, alia humidior, & alia frigidior, alia calidior, eo loco eam quae ex contrariis aequa prorsus inter se portione coeuntibus constet, eucraton, siue temperatam nominari. Quaecunque uero ab hac deficiunt, superantque aliquo ea superantis nomine uocari: ubi uero stirpem, animans ue ullum eucraton dicimus, nequaquam in ea dictione simpliciter contraria inter se comparamus. Sed ad naturam uel animalis, uel stirpis referimus. Ficum uerbi[Fo. xiv] gratia temperatam dicentes, cum talis sit, qualis maxime ficus esse natura debeat. Rursus canem, suem, equum, & hominem, cum eorum quisque pro sua natura optime se habeat: optime uero se habere aliquid pro sua natura ex ipsis functionibus intelligitur. Quippe animal, ac stirpem quamlibet, tum optime se habere dicimus, cum optime suam functionem obeunt. Ficus enim uirtus, bonitasque est, optimos, plurimosque ficos afferre. Ad eundem modum uitis, plurimas optimasque uuas pendere. Equi uero, quam uelocissime currere. Canis, ad uenationes quidem, & tutelam quam animosissimum, ad domesticos quam mitissimum esse. Haec igitur omnia, animalia dico & stirpes, optimam, mediamque habere in suo genere temperiem dicemus, non utique absoluto sermone, cum paritas exacta contrariorum in iis sit. Sed cum ea mediocritas, quae ad potestatem refertur, his adsit. Eiusmodi aliquid, & iustitiam esse dicimus, non quae pondere, & mensura. Sed quae eo quod pro dignitate conuenit aequalitatem explorat. Est igitur temperaturae aequalitas in omnibus temperatis animalibus, stirpibusque, non ea, quae ex pari elementorum commixtorum spectatur mole, sed quae tum animalis, tum stirpis naturae conuenit. Conuenit autem alias, ut humidum sicco, & frigidum calido praeponderet. Neque enim similem habere temperaturam debent, homo, leo, apis, & canis. Ergo ad quaerentem cuius sit temperamenti, homo, equus, bos, canis, aliud ue quodlibet, non est absoluto sermone respondendum. Non enim fieri potest, ut qui ad ea, quae multis modis sunt dicta, uno modo respondet, non coarguatur. Oportet igitur duorum alterum, aut omnes percensere differentias, aut percontatum prius, de qua rogauerit, illam solam dicere. Nam si ut in animalibus, cuius esset temperamenti rogabat, ad id quod medio est inter omnia animalia temperamento respicientes, respondere oportet. Si absolute, atque ut ad omnem substantiam. Sic iam contraria, quae sunt in eo comparare inter se oportet atque aestimare, haud quaquam ad actionem temperiem referentes, sed ad elementorum portiones, sin huic cuipiam singulatim comparans, rogabat, utique ad illud solum conferendo est respondendum. Iam minus etiam, si indiuiduorum cuiuslibet Dionis, uerbi gratia uel huius canis, rogemur, quae nam sit substantiae temperatura, est simplex danda responsio. Dabit enim hinc sophistis, ad calumniam occasio non parua. Nam si calidi esse temperamenti, & sicci Dionem dicat, facile licebit illis, partim hominem quemlibet, qui calidioris quam Dion sit, & siccioris temperamenti proponentibus, ut ad illum humidum, frigidumque Dionem dicere, partim aliud quoduis animans stirpemue, uerbi gratia leonem, aut canem, atque his humidiorem, ac frigidiorem asserere Dionem.[Fo. xv] Quisquis igitur nec ipse sese fallere, nec ab alio falli uolet, huic opus est ab his substantiis, quae simpliciter calidae, frigidae, humidae, siccae dicunt incipere, atque ita transire ad reliquas. Ac primum quidem illud ipsum in iis exploratum habere, ne has quidem tametsi maxime uidentur absoluto sermone dici, quo minus ad mediocre eiusdem generis comparentur effugere, ueluti enim canem medio temperamento esse omnium canum dicimus, cum pari spatio distat ab extremis, ita substantiam medio esse temperamento dicemus, cum pari modo ab extremis abest, quae scilicet & prima omnium sunt & elementa. Porro aberit pars modo ab extremis, cum ea continet aequaliter inter se mixta. Ergo quae supra citra ue hanc, temperies erit, eam calidam, frigidam, humidam, uel siccam dicemus, simul ei, quae media est, conferentes, simul contrariorum elementorum examen in ea facientes. Qua nimirum ratione simpliciter eam calidam, frigidam, humidam, siccam ue pronunciabimus: ubi uero cum medio temperamento conferimus, non simpliciter, sed quod ad mediocre eiusdem generis sic se habet. Porro genus earum substantia est, omnia enim sub hac, ut superiori sunt genere, tum animata, tum inanima. Estque haec hominis, canis, platani, ficus, aeris, ferri, aliorum denique omnium, commune genus. Sub ea uero sunt alia genera permulta. Animal quidem, auis, piscis: stirps arboris & herbae: auis, aquilae & corui: piscis, lupi & rombi. Simili modo oleae & ficus, genus est arbor: anagallidos & peoniae, herba. Iam haec ultima sunt genera, eoque species appellantur, coruus, rombus, ficus, anagallis, similiter homo & bos. Ac supernae quidem descendentibus, haec ultima sunt genera, proinde species dictae. Inferne uero ascendentibus, ab indiuiduis scilicet substantiis, prima sunt. Indicatumque alio opere est, merito omnia quae media sunt inter prima & indiuidua genera, simul genera & species a ueteribus nominari. Ergo cum definita significata iam sint, ac clare indicatum, quemadmodum tum absoluto, tum non absoluto sermone calidum, frigidum, humidum, siccum ue corpus aliquod pronunciandum sit, quaerendae nobis deinceps eorum sunt notae. Quanquam hic quoque decernere prius de nominibus oportet quae in habendo nobis sermone, necessario incident, simul explicare rem quandam, quae potestate iam monstrata prius est, non tamen ab omnibus, qui hos commentarios euoluent, facile saltem intelligi potest. Itaque de nominibus prius locutus, mox ad rem reuertar. Quod calidum, frigidum, humidum, siccum non unum aliquid simpliciter significent, ubi de corporibus dicuntur, prius est indicatum. Quod autem & solae ipsae in corporibus qualitates, citra corpora, quae eas suscipiunt, sic interim nominentur, id quidem, ut nondum est dictum, ita nunc dici est tempestiuum. Quemadmodum nomen[Fo. xvi] albi tum de colore enunciant, cum ita loquuntur, contrarius est albus color nigro, tum de corpore, quod colorem suscipit, cum scilicet oloris corpus album dicunt. Ita & calidi nomen, tum de qualitate affirmant ipsa, tanquam si caliditatem appellarent, tum uero de corpore quod caliditatem sustinet. Quippe caliditatem a corpore quod eam suscipit diuersam habere naturam, & propriam existimare oportet, ueluti in opere de elementis est indicatum. Et caliditas quidem qualitas est, eadem uero & calidum dicitur, ueluti & albedo album. Ipsum uero corpus calidum, unum hoc nomen tantummodo optinet, calidum, sicuti album. Nunquam tamen caliditas, uel albedo, corpus ipsum dicitur. Ad eundem modum siccum, frigidum, & humidum, nominantur tum ipsum corpus, tum qualitas. Non tamen corpus frigiditas, humiditas, uel siccitas appellatur, quemadmodum quae in eo est qualitas, haec cum sic se habeant, non alienum est, cum uel caliditatem, uel frigiditatem disputans quis profert, nullam exoriri captionem. Quod solae qualitates his indicentur nominibus. At calidum, frigidum ue cum dicitur, quando & qualitas ita, & quod eam suscipit, corpus nominatur, facile fit ei, qui redarguere studet, ut quod a loquente non significatur, id quo possit reprehendere, accipiat. Eiusmodi enim rem faciunt, qui sententiam illam, qua dicit Hyppocrates augescentia corpora plurimum habere innatum calidum, oppugnant. Neque enim esse corpus aliquod calidum, ipsum innatum animali calidum intelligentes, neque id quid sit usquam quaerentes, sed de sola qualitate, quam scilicet caliditatem appellamus nomen id dici praesumentes, sic dictum eius refellere parant. Et iam apparet, quod de homonymia distinguere, tametsi sit res parua, tamen in rerum usu non leuis experitur momenti, uerum cum hoc quoque abunde sit definitum, rursum id quod superest, repetamus. Cum humiditas, & siccitas, & caliditas, & frigiditas, syncerae quaedam, & impermixtae qualitates sunt, quaecunque has suscipere corpora ea calida, & frigida, sicca, & humida, prorsus exactaeque sunt. Atque haec mihi genitorum, & pereuntium elementa intellige. Reliqua corpora uel animalium, uel stirpium, uel inanimorum omnium, ueluti aeris, ferri, lapidum, lignorum, in medio primorum illorum collocata esse. Nullum enim aliorum uel ad summum calidum, uel ad summum frigidum, uel ad summum humidum, uel ad summum siccum est. Sed uel medium prorsus contrariorum, ita ut nihilo magis sit calidum, quam frigidum, aut humidum quam siccum, uel ad alterum contrariorum est propensum, ita ut magis sit calidum, quam frigidum, uel magis sit humidum quam siccum, ac siquidem medium plane sit in utroque contrariorum genere, ita ut non magis sit calidum quam frigidum, aut humidum quam siccum, eucraton id siue temperatum omnino dicetur. Sin alterum contrariorum superet, siue in altera oppositione,[Fo. xvii] siue in utraque id sit, non etiam dicetur eucraton. Ac si calidum magis sit quam frigidum, quod magis est, id appellabitur. Idem statuendum de sicco, & humido. Ad eundem modum si frigidum magis sit, nominabitur frigidum. At si in utraque oppositione alterum superet, siue calidum una cum humido, siue calidum simul cum sicco, siue frigidum simul cum humido, siue frigidum una cum sicco, utique pro uincenti sortietur id corpus appellationem. Et has quidem quatuor intemperies, ut supra diximus, plurimi norunt, tum medici, tum philosophi. Reliquas quatuor, quae ex dimidio harum constitutae sunt, nescio quomodo derelinquunt, sicut etiam eam, quae prima omnium, optimaque est. Caeterum quod superante calido liceat nihilo magis humidam esse, quam siccam temperiem: quod utique ad hanc spectet coniugationem, id uel ex iis, quae iam dicta sunt, manifestum arbitror, facileque est etiam si nihil esset praedictum, id colligere. Concedentibus semel illud saltem, alteram esse temperiem humidam & calidam, alteram siccam & calidam. Si nanque necessarium omnino non est siccam esse, quae calida sit, sed licet eam & humidam esse, licebit utique & mediam esse: propior nanque siccae temperaturae media est, quam humida. Ad eundem modum est & frigida quaedam temperies altera, in qua nimirum frigidum pollet: hanc tamen nec humidam esse, nec siccam, est necesse. Sed potest inter has & media esse. Rursus enim hic quoque eandem afferes rationem. Nempe si necesse non est frigidam temperiem esse humidam: sed licet & siccam eam fieri manifestum est, mediam quoque esse posse. Quippe quae uicinior humidae est quam sicca. Ergo ueluti duae intemperies in altera oppositione sunt monstratae, altera calida tantum, altera frigida. Sic in altera oppositione duae aliae statuantur, altera sicca tantum, altera humida, mediocriter scilicet sese habentibus calido & frigido. Iterum nanque dicemus hic quoque, sicuti necesse non est, si qua temperies sicca est, hanc protinus calidam quoque esse. Sed fieri posse, ut etiam frigida sit, ita fieri potest, ut quaepiam nec calida sit nec frigida. Sed in hac quidem oppositione eucratos, siue temperata, in altera, sicca. Simili modo nec humidam temperiem necesse est calidam, frigidam ue esse. Sed eam mediam esse inter huius oppositionis extrema licet. Si igitur necesse non est, ut uel intemperiem, quae in calido est & frigido, sequatur ea quae est in altera oppositione intemperies, uel hanc, quae in illa, licebit aliquando & naturam, quae in caliditate & frigiditate temperata sit, uel siccam esse, uel humidam. Inuicemque quae in his temperata sit, uel calidam esse, uel frigidam, quare sunt & hae ab iis, quas priores tum medici, tum philosophi nobis tradiderunt quatuor diuersae intemperies. Medioque loco positae inter temperatos[Fo. xviii] habitus, & eos qui in utraque oppositione sunt intemperati. Qui nanque in summo est temperatus, is neutram oppositionem habet superantem. Qui uero aduersus huic est intemperatus, utramque habet uitiosam. Medium sortitur locum, qui in altera quidem est temperatus, in altera intemperatus, qui utique & ex dimidio eucratos, ex dimidio intemperatus cum sit, merito medius dici potest inter eum, qui ex toto est temperatus, & eum qui ex toto est intemperatus. Et si quidem haec sic se habent, sicut certe se habent, cur nouem dicere uniuersas temperamentorum differentias dubitemus. Temperatam quidem unam, non temperatas octo, quarum quatuor simplices sint, humida, sicca, calida, & frigida, quatuor compositae humida simul & calida, sicca pariter & calida, frigida simul & humida, frigida simul & sicca. In quolibet uero iam dictorum temperamentorum permagnus est excessus, defectusque modus non in iis modo quae simplicia sunt. Sed etiam in compositis. Idque tum in tota substantia. Tum uero in unoquoque genere. Si cui igitur agnoscendorum temperamentorum cura est, incipiat exercitationem oportet ab iis in quolibet genere naturis, quae temperatae, mediaeque sunt. Quippe cum si his alias comparet facile quod in quauis superet deficiat ue inuenerit. Ergo primum de iis, quae simpliciter loquentibus, temperata, intemperataque dicuntur, agendum, quae scilicet in omni generata substantia, non in solis animalibus & stirpibus disquirenda diximus. Porro hic quoque tantillum saltem distinguere de nominibus conueniet, quod calida temperies, alia iam energia, siue, ut loquuntur actu sit, alia potestate, tum quod potestate ea esse dicamus, quae quod dicuntur, id nondum sint: sed facile id fieri possint. Quoniam naturalem, ut id fiant facultatem sint adepta. Igitur primum de iis, quae actu calida, frigida, humida, & sicca sunt, disseramus, auspicati ab uniuersa substantia. Mox ad animalia & stirpes discensuri. Ita enim consummationem habebit, quod institutum nobis est. Quoniam igitur quod in omnium genere, maximeque in uniuersa substantia medium est, id ex mixtione extremorum conflatur, utique conueniet, ut tum noticia eius tum agnitio ex illis sumatur. Ac noticia quidem facillima est. Quippe a calidissimo omnium, quae sub sensum ueniunt, ueluti igni, aut quapiam aqua, quae ad summum sit feruens ad id, quod omnium, quae nobis apparent, est frigidissimum, ueluti glaciem, & niuem uenientes, aestimato interea interuallo, in medio ad unguem id diducimus. Sic enim symmetron, quod scilicet ab utroque extremorum pari abest spacio, intellectu comprehendemus. Quin etiam id nobis praeparare licet. Miscentibus aquae feruenti parem modum glaciei. Quod enim ex ambobus est mixtum pari interuallo ab utroque extremorum aberit, & eo quod urit, & eo quod frigore stupefacit. Non est igitur difficile ei, qui ita mixtum tetigerit, medium uniuersae substantiae in calidi frigidique[Fo. xix] oppositione habere, eiusque meminisse, atque alia omnia illi ueluti norme adaptata iudicare. Quin etiam si terram, quae sicca sit, uel cinerem, uel tale aliquid quod plane sit aridum, pari aquae modo imbueris, medium in sicci humidique oppositione effeceris. Ergo ne hic quidem difficile est ubi uisu pariter, tactuque eiusmodi corpus noueris memoriae id infigere, eoque ad humidorum, ac siccorum, quae deficiant, superent ue agnitionem pro norma, exemplarique uti. Porro corpus de quo iudicandum est, mediocriter calens est. Nam hoc ipsum humidi, siccique medium corpus si ad summum id calorem frigus ue sit perductum, falsam interim imaginationem excitabit, uidebiturque quam sit mediocre, aliquando humidius, aliquando siccius. Quippe si liberalius calefiat, liquatum iam, ac fluxile, humidioris substantiae phantasiam de se praebebit contra refrigeratum plus iusto, consistit, ac cogitur, immobileque redditur, & durum tangenti apparet. Vnde etiam falsam siccitatis imaginationem exhibet. Quod si ueluti humidi siccique parem modum habet, sic caloris, ac frigoris sit in medio, nec durum, nec molle tangenti apparebit id corpus. Atque tota quidem eiusmodi corpora per tota se miscendi, calidum, inquam, frigidum, siccum, & humidum, homini facultas non est. Terra enim aquae confusa, miscetur quidem (quatenus scilicet uideri cuipiam possit) atque ita tota toti contemperatur. Caeterum appositio exiguarum partium ea est, nequaquam totorum per tota mixtio. Sed ambo ea per tota miscere, dei, uel naturae est opus, magisque etiam si calidum, ac frigidum inter se tota per tota miscenda sint. Attamen appositionem eiusmodi efficere, ut sensum effugiant singula simplicium corporum, non solum naturae opus dei ue est. Sed etiam nostrum. Neque enim difficile est tali mixtione, lutum, quod medium sicci, humidique sit, moliri. Simili modo & quod calidi ac frigidi sit medium, uidebiturque tibi eiusmodi corpus in calore & frigore temperatum: immo etiam in duricie, mollicieque medio statu esse. Id autem genus est hominis cutis, utpote omnium extremorum calidi, frigidi, humidi, sicci uere media. Maximeque ea, quae est in manu, haec enim omnium sensibilium ueluti norma futura erat prudentissimo, nimirum animantium tactus instrumentum ab ipsa natura praeparata. Quo magis eam ab omnibus extremis calido inquam, frigido, sicco, & humido pari abesse interuallo oportuit. Iam utique & constat ex horum omnium equis portionibus, non compositis modo, sed etiam per totas se mixtis, quod nostrum plane nemo efficere potest: Sed est naturae opus. Quaecunque igitur partes cute sunt duriores, ueluti ossa cartilagines, cornua, pili, ungues, ligamenta, ungulae, calcaria, in his omnibus siccum praeualet. Quaecunque uero molliores sunt, sicuti sanguis, pituita, seuum, adeps, cerebrum, medulla tum spinalis, tum altera, in his humidi[Fo. xx] plus est, quam sicci. Quin etiam quanto siccissima omnium quae sunt in homine pars cutem siccitate superat, tanto rursus acute superatur, quod est humidissimum, porro uidetur nunc disceptatio nostra, ea quae utilissima sunt attingere, ac docere simul quod tum animalium, tum uero omnium corporum temperatissimus sit homo. Simul quod omnium, quae in eo sunt particularum cutis, quae intra manum habetur omnis excessus plane sit expers. Insistentes igitur hoc loco, estimemus quisnam sit optime temperatus homo, quem scilicet totius substantiae, uel potius tum hominum, tum reliquorum animalium medium, ueluti regulam & normam statuentes, reliquos omnes huic collatos calidos frigidos, humidos, siccos ue dicere oportet. Concurrant ergo oportet in hoc homine multae notae, quippe & cum uniuersa substantia collatus, medius apparere in ea debet, & magis etiam cum hominibus & bestiis. Ac medii quidem in uniuersa substantia, communes notae dictae iam sunt. Quae uero in animalium speciebus notantur, actionis perfectione quae cuique sit conueniens iudicantur. Conuenit autem homini, ut sit sapientissimus, cani, ut mitissimus pariter sit & fortissimus, leoni, ut tantum sit fortissimus. Sicuti oui, ut sit tantum mitissima. Iam uero quod corporis actiones consentientes esse animi moribus oporteat, tum Aristoteli in his, quae de partibus animalium scripsit, tum uero nobis alibi nihilominus est monstratum. Ac methodus quidem haec est. Exercitari uero, ut non in singulis modo animalium generibus, sed etiam in uniuersis medium in promptu quis noscat, id cuiuslibet hominis non est: sed diligentis imprimis, & qui per longam experientiam, & multam omnium particularium peritiam, inuenire medium queat. Quippe ad eundem modum plastae, pictores, statuarii, alii denique fictores, quae pulcherrima in omni specie sunt, tum pingunt, tum fingunt, ueluti hominem, equum, bouem, leonem formosissimum, ad id quod medium est in illa specie collineantes, laudantque homines quandam Polycleti statuam canonem appellatam. Inde adeo id nomen sortitum, quod partium inter se omnium competentiam ad unguem habeat: habet autem quem nunc quaerimus, plus aliquid, quam Canon ille. Quum non solum humoris ac siccitatis in medio consistat, is qui eusarcos, siue quadratus est homo: sed etiam optimam formationem sit adeptus. Quae fortasse bonam quatuor elementorum temperiem est comitata, fortasse diuiniorem aliquam superne originem habet. Caeterum prorsus eusarcon saltem esse eiusmodi hominem, id uero est necessarium. Quippe mediocritas in carne, ex mediocritate temperamenti prouenit: protinus autem adsequitur tale corpus, ut optime ad actiones sit comparatum. Tum in mollicie, & duritia praeterea calore ac frigore mediocriter se habeat, atque haec omnia insint cuti, huiusque maxime[Fo. xxi] illi parti, quae est intra manum. Scilicet quae callum eiusmodi non contraxit, qualis in remigibus & fossoribus cernitur. Cum enim gemini usus causa manus sunt factae, tactu discernendi, & rem quampiam comprehendendi utique quae molles sunt ad exquisitius tangendum, durae ad aliquid maiore ui capiendum magis sunt idoneae. Quin etiam cutis, quae non solum omnium hominis partium, sed etiam uniuersae, quae generationi, corruptionique subiicitur substantiae media est, ea nec callosa, nec dura lapidea ue est, sed secundum naturam se habens, quo scilicet cutis genere maxime perfectum esse tactum censemus. Ac quod in duritia & mollicie medium omnium particularum locum sit sortita, abunde liquet. Quod autem & in calore, ac frigore similiter se habeat, ex eius substantia maxime intelligas licet. Est enim ueluti sanguine praeditus neruus, qui sit inter neruum, & carnem quiddam plane medium. Ac si ex mixtis utrisque constitueretur. Caeterum neruus, omnis exanguis est & frigidus. Caro multisanguinis & calida. Media inter utrunque est cutis. Nec plane exanguis ut neruus, nec sanguine abundans, ut caro, si igitur hanc omnium animalis partium, ueluti normam. Iudicemque proponens, reliqua illi conferas, atque ad eam examines, octo diuersas intemperies in eis inuenies. Iamque membratim tibi de omnibus deinceps disseram, humidissimum, frigidissimumque in corpore pituita est. Calidissimum sanguis, non tamen est is perinde humidus, ut pituita. Siccissimum ac frigidissimum est pilus. Minus eo & frigidum & siccum est os, hoc uero minus siccum est cartilago. Proxime hanc sequitur, quem Graeci ex cartilagine & ligamento composito nomine, chondrosyndesmon uocant, post hunc tendo, deinceps membrana, & arteria, & uena, ipsa scilicet corpora uasorum. Succedunt deinde nerui duri: molles autem nerui in humiditate & siccitate, mediam naturam, sicuti cutis optinent. Nam in altera oppositione, quae est calidi & frigidi neruus mollis in medio non est. Sed tantum ei defit de calore, quantum de sanguine. Ita uero & reliqua omnia prius dicta, tanto sunt cute frigidiora, quanto minus habent sanguinis. Etiam tunicae ipsae, maxime sanguineorum uasorum, arteriarum, dico & uenarum, non solum exangues sunt, sed etiam frigidae natura contactu tamen sanguinis calefiunt, atque ad medium temperamenti statum ueniunt. Sanguis uero ipse, a corde suum accipit calorem. Quippe id uiscus natura tum omnium animalis particularum maxime sanguineum, tum uero calidissimum est: proximum illi iecur est, uerum cor paulo quam cutis minus est durum, iecur multo. Itaque etiam humidius quam cutis cor est, quanto scilicet est mollius. Iam uero caro humidior cute est, eadem tamen calidior. Spinalis autem[Fo. xxii] medulla cute est humidior, atque etiam frigidior. Sicuti hac rursus humidius est cerebrum: cerebro autem ipso adeps cui concretio contingit, propterea quod membranis adiacet. Crasso nanque oleo est simile. Eoque congelatur, ubi cum frigidis, & exanguibus particulis coniungitur. At neque circa iecur coire adeps potest, neque circa arterias, uenas ue, aut cor. Sed nec circa aliam ullam praecalidam particulam. Quoniam autem cogitur per id, quod ualde est frigidum, idcirco calefacta liquatur, caeterorum congelatorum ritu. At cerebrum calefactum minime liquatur, eoque adipe minus est humidum. Porro minus humida quam adeps, est & pulmonum caro. Vt quae nec ipsa calefacta liquescat. Iam longe etiam quam haec adipe minus humida est, tum lienis, tum renum caro. Omnia tamen cute sunt humidiora, harum rerum demonstrationes proximo libro tradam, sicuti omnia quae ad uniuersam de temperamentis disputationem pertinent, duobus deinceps comentariis exponam.

GALENI DE TEMPERAMENTIS,
liber secundus. Thoma
Linacro interprete.

Ac quod multifariam quidem dicatur, humidum, siccum, calidum, & frigidum corpus in proximo definitum est libro, demonstratum praeterea est, nouem esse temperamentorum differentias, unam quidem quae mediocris sit & eucratos, quam etiam temperatam uocamus. Reliquas omnes intemperatas quatuor simplices, unica scilicet in quaque pollente qualitate, calore, frigore, siccitate, uel humiditate: quatuor ab his diuersas, in quibus utriusque oppositionis altera qualitas exuperat, dico autem duas oppositiones, alteram quae est calidi & frigidi, alteram quae est humidi et sicci. Ab his ad notas earum digressi, de temperata natura disceptauimus, quoniam haec omnium prima uirtute, potentia cognitionisque ordine sit. At cum temperatum aliud absolute dictum inueniatur in uniuersa rerum natura. Aliud in singulis generibus, principio uisum est de eo consyderandum esse, quod communiter in uniuersa natura estimatur, huius norma, inditiumque erat, elementorum portionis aequalitas. Cuius rei gratia extremorum omnium medium ad unguem redditum, eucraton & symmetron, siue temperatum[Fo. xxiii] & mediocre mauis, dicitur. Reliqua quae in singulis generibus temperata dicuntur propriis corporum functionibus usibusque iudicantur. Eoque fit, ut idem animalis cuiuspiam stirpis ue corpus, omnium quae in eodem sunt genere, medium esse possit, id est, in illo genere eucraton & mediocre. Alteri cuipiam comparatum, uel stirpium, uel animalium, uel inanimorum generi, discraton, siue intemperatum. Quippe uiuentis corpus cum demortui collatum, humidius eo, calidiusque est, uerbi gratia, leo uiuens, leone mortuo, tum ipse seipso, tum alter altero calidior, humidiorque est. Atque inde adeo dictum ueteribus est, animal calidum & humidum esse. Non absoluto sermone, quod humiditas in eo, calor ue, exuperet (Sic enim inuenire est animalia sicca, frigidaque complura, ueluti culices, muscas, apes, formicas) sed ut ad mortua collata: uiua enim apes calidior humidiorque quam mortua est, & formica uiua, quam mortua. Cum homine tamen, equo, boue ue collata, tum aliis sanguine praeditis animalibus, omnia id genus frigida, siccaque temperie sunt. Quin si ad uniuersam naturam spectans ea expendas, ne sic quidem quo minus frigida, siccaque sint, elabantur. Tanquam enim in unoquoque genere, ubi quid a mediocritate recessit, ab eo quod uincit, nomen accipit. Itidem in uniuersa substantia, cum aliquid medium transierit, non amplius eucraton, sed uel calidum, uel frigidum, uel humidum, uel siccum nominabitur. Monstratum enim supra est hominem non solum animalium, stirpium ue: sed etiam reliquorum omnium maxime esse temperatum. Quoniam autem ex multis & dissidentibus is conditus est partibus, manifestum est quae pars medio omnium sit temperamento, eam esse maxime eucraton, siue temperatam. Quae nanque animalis eius quod medii sit temperamenti, media particula est, haec omnium simpliciter est temperatissima. Monstratum uero est id esse in homine cutem. Atque huius eam maxime partem, quae in manu est interna. Si tamen qualem eam natura est molita, talis perstiterit. Iam uero quod nec cuiusque hominis cutis medium absolute loquendo sit uniuersae substantiae. Sed eius qui maxime est temperatus, dictum prius est. Plurimam enim esse ipsis quoque hominibus inter se differentiam, uerum maxime temperatus is est, qui corporis habitu, medius horum extremorum ad unguem apparet, gracilitatis, crassitudinis, duricie, molliciei itemque caloris, & frigoris. Inuenias enim cuiuslibet hominis tangendo corpus, uel mitem & halituosum calorem, uel igneum, & acrem, uel horum neutrum, Immo frigiditatem quandam pollentem, frigiditatem autem pollere ut in hominis corpore intelligere oportet. Eoque tum sanguineo, tum humido. Ac corpore quidem talis est temperatissimus homo. Idem animo quoque medius omnino est, audaciae & timoris. Cunctationis & praecipitationis, misericordiae, &[Fo. xxiv] inuidiae: fuerit uero talis alacer amicorum amans, humanus, & prudens. Et temperatissimus quidem homo ex his primum, potissimumque agnoscitur. Accedunt non pauca eorum, quae ex necessitate haec sequuntur. Quippe edit, bibitque in modo, & nutrimenta non solum in uentre, sed etiam in uenis, & tota corporis mole, probe concoquit. Omnesque (ut semel dicam) tum naturales, tum animales uirtutes inculpatas habet. Cum & sensuum facultatibus, & membrorum motibus optimis sit praeditus, & tum uiuido colore semper sit, tum ad perspiratum excrementorum bene comparatus. Idem medius inter somnolentum & peruigilem, inter glabrum & hirtum, inter nigrum colorem & album, pilosque habeat cum puer est magis rufos quam nigros, cum in flore est contra. At quoniam differentiarum, quae ex aetate eius spectantur, mentionem feci, non alienum sit, aliquid iam de iis quoque apponere. Porro uolebam unius cuiusque praedictarum notarum causas persequi, uerum cum ad ea, quae nunc sunt proposita magis urgeat aetatum consyderatio, quae etiam maximam nobis ad causarum inuentionem facultatem suggerit, huic nunc insistamus. Intelligamus igitur recens formatum animal in utero matris, quo sciamus qua ratione humidissimum, calidissimumque sit, prima enim eius constitutio ex semine & sanguine est, quae humidae & calidae res sunt, his autem magis semper siccescentibus, primum quidem formantur membranae, tunicae, item uiscera & sanguis uasa, ultima uero perficiuntur ossa, & ungues, & cartilagines, concreta scilicet eorum substantia. Ante enim quam uel tendi possit subiecta substantia, uel concrescere, nihil fieri memoratorum potest. Et tunicae quidem, ac membranae, arteriaeque, & nerui, & uenae, tensa ea, ossa, cartilagines, ungues, ungulae, & uiscera, coagulata ea perficiuntur. His uero in utero perfectis ita deinde paritur infans. Est uero adhuc in summo humidus, ueluti maris alga. Idque non in sanguinis uasis modo & uisceribus, ac carne, sed etiam ipsis ossibus, quae scilicet siccissima sunt omnium quae in nobis sunt, partium. Verum tum haec, tum reliqua tota una cum his membra quasi cerea sint, infantium nutrices fingunt, formantque. Tanta est in toto puellorum corpore humiditas. Quin si recens editum porcellum, uel esse, uel dissectum inspicere uelis: carnem quidem eius muccosam, praehumidamque inuenies. Osseum uero genus uniuersum, caseo qui modo sit coagulatus ad simile. Adeo, ut nuper nati animalis corpus propter redundantem in eo humorem libens non comedas. Quod maxime tum suilli, tum ouilli foetus corpori accidit, propterea quod ea maxime sunt humida. Caprinum, quod siccius sit, & melius esui est & iucundius. Contra uero quam in nouellis procellis, quaecunque iam senuerunt, haec ossa quidem omnia & ligamenta uniuersa, praesicca, sine succo, & insipida possident. Carnem uero neruosam[Fo. xxv] & duram. Arterias quoque & uenas, & neruos, aetatis culpa lori uice, insuaues, & sine succo. Quae medio statu horum, ac nuper natorum sunt, quae utique iam aetate processerunt quantum a senio absunt, tantum & ab extrema siccitate sunt remota. Quae minora sunt, atque adhuc augescunt, tantum ea quoque ab gestati etiamnum foetus humore absunt, quantum processerunt aetate. Florescens uero aetas omnium animalium maxime in medio extremorum est, neque sicut senium ad summam perducta siccitatem, neque ueluti infantium aetas in humore & multo uuido mersa. Cur igitur aliqui celebrium medicorum humidum esse senium, prodiderunt. An uidelicet quod excrementorum abundantia sunt decepti. Quippe tum oculi his lacrimis suffunduntur tum nares destillatione manant. Tum in ore eorum saliuae copia exuberat. Ad haec tum tussiunt, tum excreant pituitam. Scilicet pulmones quoque hac esse refertos iudicantes, uenter quoque illis pituita est plenus. Tum singuli articuli quodamodo muccosi. Caeterum nihil horum obstat, quo minus senum corpora sicca censeantur. Vt quorum neruos & arterias, & uenas, & membranas, & omnium instrumentorum tunicas, multo quam prius erant, sicciores inuenias. Circumfundi autem illis extrinsecus, intrinsecus ue, aut pituitosum quendam humorem, ut muccosum. Verum tantum abest, ut eiusmodi signa uniuersa senilem aetatem humidam confirment, ut etiam siccam esse prope testentur. Idcirco nanque particula quaeuis siccior, quam ante uidetur, quod per caloris imbecillitatem, similiter non nutritur, foris enim copia illi, humidi excrementi superfluitat. Corpus autem cuiusque intrinsecus, siccum est, quod nec trahere intro nutrimentum ualeat, nec eo sufficienter frui. Est ergo humidus senex, non propriis suis particulis, sed excrementis. Rursum siccus, non excrementis, sed particulis ipsis. Ita nimirum alio genere siccus, alio humidus. Verum non est ad praesens de excrementis eius, sed de propriis partibus disceptatio, quarum propriae actiones uitam eius complent: his igitur siccus senex est, quibus scilicet puer est humidus. Ipsis nimirum solidis corporis particulis, ossibus, membranis, ligamentis, arteriis, uenis, neruis, tunicis, carnibusque. Meritoque Aristoteles senium marcenti stirpi adsimilat. Quippe stirpes nouellae dum sunt, molles, humidaeque cernuntur, senescentes assidue magis siccescere uidentur. Ad postremum siccae prorsus redduntur. Idque ipsis mors est. Ac quod siccissima aetatum senilis sit, ex iam dictis liquet. Quod autem & frigidissima sit, id uel magis est euidens. Ita ut de eo nemo dubitauerit. Nam & tangenti senes frigidi apparent, & facile in frigidum statum mutantur.[Fo. xxvi] Et nigri, & liuidi fiunt, & frigidis morbis facile capiuntur. Apoplexia neruorum resolutione, stupore, tremore, conuulsione, destillatione, raucedine. Porro periit eorum omnis paulo minus sanguis. Eoque una periit & coloris rubor. Iam uero concoctio his, & digestio, & sanguificatio, & appositio, & nutritio, & appetentia, & sensus, & motus, oblaesa omnia sunt, uitioseque administrata. Et quid, quaeso, aliud est senium, quam uia ad interitum? Ita si mors naturalis caloris est extinctio, utique senium ueluti tabes quaedam eius fuerit. Verum non perinde de puerorum, & florentium aetate inter medicos conuenit. Sed nec dirimere inter eos litem est promptum, probabiles enim sunt utrorumque rationes, tum eorum, qui pueros calidiores esse, quam florentes aetate censent. Tum eorum, qui contra, florentes calidiores pueris esse contendunt. Alteri nanque ex eo quod sanguinis humor omnium, quae in animalis habentur corpore calidissimum natura sit, tum quod foetus in utero propemodum sanguis tantum sit post enim fingendis utique iam particulis, aliud os efficitur, aliud arteria, aliud uena, aliud diuersum ab his aliquid: omnia tamen rubra, tum quod sanguinem syncerissimum, calidissimumque optineat: colligunt calidissimum esse gestatum in utero foetum. Quod si est etiam pueros quanto gestatis in utero propiores sunt, tanto esse florentibus aetate calidiores. Alteri quod etiam plurimus sit in florentibus sanguis, ac copiosior quam in pueris. Ita ut eius occasione crebro his sanguis profluat. Quin etiam quod flauae bilis succus, qui sanguine multo est calidior, plurimus his sit, propterea calidiores esse florentes, quam pueros, confirmant. Rursus illi ab ipsis functionibus quod tum augeantur, tum plura, quam pro corporis sui portione, alimenta tum appetant, tum conficiant, ualidum esse in pueris calorem asserunt. Hi contra humiditatis occasione, potius, quam caloris ui, augeri illos contendunt. At concoctione non modo florentes non uincere, sed etiam longe ab iis pueros uinci. Nam & uomitiones iis ex incoctis cibis accidere, & deiectiones humidas, asperasque, ac a succo alienas. Quod si appetunt plura, nihil id facere ad caloris robur. Primum enim id non accidere caloris copia, ut animal appetat plura. Immo contra, refrigeratis scilicet his partibus, quibus appetentia debetur. Deinde quoniam non tantum ad nutritionem, sed etiam incrementum, alimentum moliuntur. Idcirco etiam pluribus nutrimentis iis esse opus. Iam uero reliquis functionibus uniuersis, etiam non obscure, inferiores esse pueros his, qui florenti sunt aetate, ut qui nec ingredi, nec currere, nec portare, nec quicquam in summa agendorum operum similiter obire queant. Cum florentibus,[Fo. xxvii] tum sensum omnem, tum intellectum ad summam perfectionem, bonitatemque peruenisse dicant. In summa puerum adhuc imperfectum esse florentem, animal perfectum. In perfectis rationabile esse, maxime actiuum maximeque princeps elementum pollere. Quin somno quoque plurimo deditos pueros uidere licet, contra minimo florentes esse contentos. Quanquam hunc quoque, aliter accidere, ne insanum quidem hominem censere aiunt, quam calido uicto quodammodo grauatoque humoris copia, ueluti tum ex temulentis intelligere licet, tum iis, qui balneo liberalius sint usi. Ita uero & papauer somnificum esse, & mandragoram, & lactucam, & omnia quae humidiore, frigidioreque temperie sunt. Ac tales quidem de propositarum aetatum temperie rationes utrinque afferuntur. Omnes enim recensere, superuacuum uidetur. Cum formula ipsa epicherematum, uel ex iis, quae retulimus, satis clare perspici possit. Eminus enim utrique, fermeque a secundis priora colligunt. Ac tanquam iam sciat auditor quemadmodum auctio, quemadmodum concoctio, & quemadmodum nutritio fiat, uerba faciunt. Simili modo de sensu, de motu, de functionibus, tum naturalibus, tum quae agi sunt idoneae, disputant. De somni quoque generatione & ciborum natura, mentionem faciunt, quorum nullum simplex promptumque cognitu est. Sed & multam disquisitionem requirit, nec potest fortasse ulli compertum esse, nisi qui prius humidam, siccam, calidam, frigidamque temperiem sciat agnoscere. Quicquid enim eorum ueluti scientes dicunt, id si docere eos cogas, prorsus disputationem de temperamentis, hanc scilicet cui nunc insistimus, desyderabunt. Quare per mutua & ex mutuis, fiunt iis demonstrationes. Ex iis quidem quae nunc quaerimus, ceu iam sint cognita, cum de actionibus disputant, & ciborum ac medicamentorum facultates inuestigant, ac de somno, & aliis id genus disserunt. Rursus autem quae nunc sunt proposita per illa, ueluti prius iam nota demonstrant. Ego uero eiusmodi demonstrationes non probo, quin si fateri uerum oportet, nec demonstrationes eas censeo, ueluti diffusius in aliis ostendi, satiusque esse in omni docendi genere existimo, ordinem conceptionum diffinire. Si igitur principium omnis quae de temperamentis suscipitur disputationis, tractatio de elementis est, sint ne ea impatibilia prorsusque mutationis expertia, an alterari, mutarique potentia, ab illorum uero cognitione, secunda deinceps est, proposita nunc disputatio, non utique sumenda est istorum fides ex iis, quae nondum sciuntur, sed sicuti tum rectum est, tum uero iustum, quod sumendum ad demonstrationem est, uel euidens aliquid sit oportet, uel quod prius fuit demonstratum. Non est igitur neque de somni generatione mentio facienda,[Fo. xxviii] neque de concoctione, neque auctione, neque de alio id genus ullo, sed ab ipsa sola, nudaque subiectarum rerum substantia, disquisitio ineunda, sicuti in primo libro fecimus. Quippe statuentes aliud esse, quod energia, siue actu sit, aliud quod potestate, de eo quod actu iam calidum, frigidum, humidum, siccum ue sit, prius disserendum esse diximus, subinde ad ea quae potestate sint ueniendum. Porro eorum, quae actu, calida, frigida, humida, sicca, ue sunt, obuia, promptaque omnibus cognitio est, utpote quae tactu discerni queant. Qui scilicet, & ignem ipsum calidum esse docuit, & glaciem frigidam. Quod si alia quapiam ratione notionem, agnitionemque calidi, frigidi ue habent, dicant hanc nobis. Inauditam enim ac nullius effectus sapientiam promittunt. Immo si uerum fateri licebit stuporem potius, si rerum sensibilium alium quempiam habere se iudicem meliorem putant, quam ipse sit sensus. Atqui si eorum, quae actu calida sunt, alius esse iudex quam tactus, nullus potest, tangant iam deinceps multos uiros, tum senes, tum adolescentes, tum pueros, tum infantes. Ita enim inuenient, qui magis, minus ue calidi sint. Sin de rebus sensibilibus rationales demonstrationes quaerunt, iam de niue ipsa inquirendum est, censenda ne sit, sicut omnibus hominibus apparet, candida, an sicut Anaxagoras asseuerauit, non candida. Iam uero de pice simili modo coruoque, ac reliquis omnibus estimandum. Neque enim si non habenda est oculis fides de albo quod uident, de nigro sine demonstratione fides est habenda. Omnia igitur quae sensui apparent, si iam fide carere dicunt, nec olorem album esse dicant, nisi prius id uiderint ratione. Immo nec calcem, nec diem, nec solem. Ad eundem modum & de uoce, auribus fidem abrogent, & de odore, naribus, & de omni tangibili, ipsi tactus sensui. Et nonne haec sunt pyronis hesitatio, & nugae immensae? Sane equum fuerat, eos qui optimam sectam in philosophia elegissent, quae scilicet calidum, frigidum, humidum, & siccum principia & elementa statuit, non intantum desciuisse a uiris qui haec posuerunt, ut quod omnis demonstrationis principia sunt, quaeque sensui, quaeque intellectui sunt manifesta non cognoscerent. Et profecto quisquis de his addubitat, frustra de aliis inquirit. Vtpote ne unde quidem sit incepturus quicquam sibi relinquens. Vnde igitur in tam diuersam uiam diuerterunt, ac sensibilium rerum cognitionem ratione consequi tentarunt? Ego ne cogitare quidem possum. Eoque quod actu calidum est, tactu iudico. Siquid autem adhuc calidum non est, sed ut tale fiat est idoneum, quod utique potestate calidum appellamus, id ratione inuestigare conor: hii uero omnia nescio quo pacto subuertunt, & in argumentis prolixe retoricantur. Sed hos mittamus. Illius tamen[Fo. xxix] nunc minime obliti quod unum prauorum dogmatum principium sit, nihil de demonstratione prius meditatum simul res ipsas inquirere, simul ueluti scientem quidnam demonstratio sit, demonstrare tentare. Denuo igitur ad propositum reuersi, calidum quod in aetatibus cognoscere cupimus, primum & maxime, tactu iudicemus. Erit autem optimum iudicium in uno, eodemque unius infantis corpore, potest enim & qualis calor illi ante biennium fuerit, in memoria reponi. Et qualis nunc sit post duos forte uel tris interpositos annos. Si nanque mutatio omnino ulla ad calidum, frigidum ue infanti facta uidebitur, nullum praeterea negotium erit, qui usque ad florentem aetatem futurus excessus sit colligere. Quod si plures puellos pluribus conferre florentibus aetate uelis, graciles gracilibus, quadratos quadratis, & crassa crassis conferes, aeque uero & qui colore, & reliquis omnibus (quoad fieri potest) similiter se habeant. Quippe si differentiam in aetatibus inuenire studeas, in similibus quam maxime licet naturis, eam inquisitionem tutius facies. Porro in contrariis naturis hanc disquirere non parui erroris est occasio. Cum interim non tam exploratorum corporum aetatis, quam naturalis temperamenti gratia differentia existat. Ad eundem modum, tum uictu uniuerso tum temporum, quibus exploratur statu, pari modo se habentia corpora eliges, non exercitatum, requieto comparans, non balneo usum, ei qui eo non sit usus, non ieiunium, saturo, non sicientem, ebrio: non eum qui sole incaluit, ei qui ex frigore riget, non eum qui uigilauit, ei qui dormiuit, nec denique eos quibus contraria est uel natura, uel uictus ratio, uel quaelibet rerum circunstantia. Sed reliqua omnia sint quam fieri licet paria, una aetate excepta: pari modo si unum eundemque puellum cum seipso conferes, omnes eius externas circunstantias similes ad unguem seruabis: quo scilicet, si qua harum alicuius causa in calore & frigore differentia contigit, aetatis mutationi non imputetur. Longam tibi experiendi rationem fortasse tradere uideor. Sed plane uerissimam, atque ex ipsa rei quaesitae essentia desumptam. Sicut in his, quae de demonstratione scripsimus, a nobis est proditum. Tu uero fortasse compendiariam uoles minime curans, si falsa sit. Scito ergo non solum falsam te, sed etiam longam ingressurum uiam. Neque tribus, quatuor ue annis, quod requiris, inuenturum, sed tota uita in ignorantia uersandum. Quantum enim accipi ex memoratorum uirorum controuersia licet, non est, quod putemus clare aliquid demonstrari posse. Sed nec rationabile omnino est, ex iis quae posteriora sint, ea probari quae sunt priora. Ergo calidum, frigidumque corpus quod saltem actu, nec adhuc potestate tale sit, sensu iudicemus, misso nunc tum priorum iudicio tum reliquis omnibus notis. Et te iam ceu recte iudicaturum, ad ipsam[Fo. xxx] experientiam remitto. Meum autem iudicium ipse interpretabor. Complura enim deinceps corpora, non puerorum modo uerum etiam infantium, adolescentium, & aetate florentium, curiose tangens, neutros uera locutos inueni, nec eos qui absoluto sermone calidiorem, nec eos qui frigidiorem esse florentem etatem, quam puerilem dixerunt. Si enim reliquis omnibus quae extrinsecus adueniunt alterationibus circumcisis, eas quae ex sola aetate proueniunt, differentias estimaueris, neuter absolute loquenti uidebitur tibi calidior. Quippe dissident eorum calores qualitate, quae ex imparitate difflatus creatur. Cuius rei occasione nonnulli uel eos, qui secum uersentur, uel seipsos fallentes, alii puerorum, alii iuuenum, ualentiorem esse calorem autumant. Est enim puerorum, calor magis halituosus, & copiosus, & tangenti blandior, florentium calor subacre quiddam habet, ac non suaue. Haec igitur tangenti occursus differentia, plures inducit, ut florentium corpus calidius esse pronuncient. Res uero aliter se habet. Quippe qui in uaria materia tactum suum ad calorem, tum ualentiorem, tum imbecilliorem, tum parem discernendum exercuerit, huic non dubito puerorum calorem, florentium calori, uel parem uel ampliorem uisum iri. Est porro exercendi ratio haec. Incipiendum enim ab eo quod euidens maxime est. Balinearum aer ita est aliquando calens, ut nemo eum ferat. Sed uri in eo uersatus uideatur. Aliquando ita est frigidus, ut sudare in eo non sit. Iam tertium quoque & ab his diuersum, quem utique maxime requirimus, temperatum aeris statum, quid refert dicere? Idem tres caloris status, in solii quoque apparent aqua. Quippe quae & calida adeo ut urat, & frigida adeo, ut ne calefaciat quidem, & temperata adeo, ut calefaciat modice, saepe cernitur. Ergo si te uter sit calidior perconter, aqua ne temperata, an aer temperatus, neutrum dicere possis. Cum enim ambo similiter corpori blanda sint, & mediocri aeri temperie, alterum eorum dicere calidius esse, alterum frigidius, nulla dici ratione uidetur. Iam si intelligas aquam labri, ea esse caliditate ut ferueat, aut aerem balnei prorsus inflammatum, ab utroque te pari modo deurendum constat. Rursus si aquam ita intelliges frigidam, ut procul a glaciando non absit, aut aerem prorsus refrigeratum, sic ut cum ningit, conspicitur, patet, quod utriusuis occursu pari modo refrigeraberis, rigebisque. Ergo summum tum calorem, tum frigus similiter in aqua, similiterque in aere finge praeterea medium amborum extremorum statum, simili modo in utroque constitue, hoc casu quod in medio interuallo extremorum, & medii status tum in aere est, tum aqua, easdem excessus distantiaeque rationes habebit. Tantoque dices alterum mediocri esse calidius, quanto alterum. Ad eundem[Fo. xxxi] modum & frigidius quam mediocre, tanto esse aquam aliquando dices, quanto & aerem. Tametsi suus utriusque occursus tangenti, idem non sit utrique. Neque enim simili modo aqua temperata sicut aer temperatus tactum afficit. Et quid opus est in tam dissimilibus exemplum proponam. Cum ipse aer qui simili sit calore, uarie tangenti occurrat, prout alias ueluti caliginosus & halituosus, alias ueluti fuliginosus & fumosus: interim purus omnino est. Igitur in pluribus iisdemque differentibus aequalitas caloris consistit. Quae in consyderatis quasi inequalis sit, imponit, propterea scilicet quod non undequaque similis apparet. Caeterum homo, qui rationes, quas proposui expenderit, & sensum in multa particularium experientia exercuerit, is nimirum aequalitatem caloris in pueris florentibusque inueniet, nec eo falletur, quod alter in humida, alter in sicca substantia representetur. Quippe lapis aliquando pari cum aqua calore esse potest, nullum eo faciente discrimen, quod lapis siccus sit, aqua humida. Ita igitur mihi cum pueros iuuenes adolescentes millies consyderassem, praeterea eundem infantem, puerum, adolescentemque factum nihilo calidior uisus est. Nec puer quam aetate florens, nec aetate florens quam puer. Sed tantum quemadmodum dixi in pueris magis halituosus, & multus, & suauis: in florentibus exiguus, siccus, nec similiter suauis esse caloris occursus. Siquidem puerorum substantiae, utpote humidae, multum foras effluit, florentium substantiae parum utpote siccae. Itaque neuter eorum simpliciter uidetur calidior. Sed alter multitudine eius quod difflatur: alter acrimonia. Quippe insiti caloris puer plus habet, eiusque blandioris, si modo ex sanguine & semine ortum habet. In florentibus aetate, exiguus & siccus, nec similiter suauis calor tangenti occurrit. Ergo calidi, frigidique corporis solus tactus est iudex: humidi autem & sicci una cum tactu, ratio. Quippe quod siccum est, durum prorsus est. At hoc tactu omnino dignoscitur. Non tamen si quid durum est, idem statim & siccum est. Etenim inseparabilis a sicco corpore duritia est. Non tamen eius unius propria. Nam & quod a frigore concretum est, durum cernitur sicut glaties. Quo utique minus sicci, humidique adeunda statim discretio est, ante scilicet quam estimatum sit, quemadmodum se in calore habeant & frigore. Neque enim siquid cum summo frigore representatur durum, id etiam siccum est. Nec si quid cum uehementi calore est molle, idem statim est humidum. Verum cum mediocriter est calidum, tum estimare durum ne an molle sit oportet. Si enim molle sit, humidum est: si durum, siccum. Verum si haec ita se habent partium, quae in humano corpore sunt durae, nulla est humida. Neque enim tanta esse in eo frigiditas potest, ut aliquid in ipso concrescere in duriciem queat. Potest enim[Fo. xxxii] quod prius fuit fluxile, aliquando concrescere ueluti adeps. Quod enim oleosum in sanguine, fluxileque & pingue est, ubi in frigidum uenit locum, cogitur: durum tamen ne sic quidem efficitur. Commode igitur dictum ueteribus est, humidissimam esse adipem. Secundo post eam loco carnosum genus. Eius plures sunt species, prima quidem quae proprie caro appellatur, quam scilicet nusquam in corpore per se inuenies, sed est perpetuo musculi pars. Ab hac cuiusque uiscerum propria substantia est. Eam Erasistratus parenchyma uocat. Quasique pro re parua, leuique habet, parum intelligens cuiusque uisceris actionem, huic carni acceptam referri: sed horum non est nunc tempus. Quod autem ipsum cerebri pulmonisque proprium corpus proximum adipi humiditatis ratione sit, ex mollicie eius coniectare licet. Non enim a frigido congelatur, cum nec calore fundatur, propinquam iis naturam habet ossium medulla. Non est tamen eiusdem generis cum cerebro & spinali medulla, ea quae in quolibet habetur osse. Sed cerebrum & spinae medulla eiusdem sunt generis. Reliquae omnes medullae alterius naturae sunt. Est tamen humidius ac calidius cerebrum, quam spinalis medulla. Eoque etiam mollius, praeterea ipsius cerebri priores partes tanto sunt humidiores, quanto molliores: omnia tamen haec cute non humidiora modo sunt, sed etiam frigidiora, unoque uerbo omne exangue frigidius sanguine praedito est. Proxima cuti est mollium neruorum natura. Duriores autem in humido & sicco, secundum cutis naturam se habent. Calore ab eius natura tantum absunt, quantum consentiens est exangue corpus a sanguine praedito abesse: lienis autem renum, & iecinoris caro, tanto cute est humidior, quanto est mollior. Calidior autem quanto magis abundat sanguine. Iam cordis caro omnibus hiis tanto est siccior, quanto est durior. Calidior uero non modo his, sed etiam omnibus plane corporis particulis. Quod etiam sensu clare deprehendas licet, in pectoris animalis dissectione, si digitum in sinistrum eius sinum immiseris. Inuenies enim locum hunc omnium, quae in animali sunt non paulo calidissimum. At iecinoris, lienis, renum, & pulmonis caro, simplicis cuiusdam naturae est, circa cuiusque uisceris uenas, arterias, & neruos crescens. Cordis, simplex carnis natura non est: sed sunt in eo fibrae, quales in musculis cernimus, quibus caro circumheret. Caeterum non est idem fibrarum genus, sed quae in musculis habentur neruorum, & ligamentorum sunt particulae. Cordis propria quaedam fibrarum est species, aeque scilicet ut uenarum, tunicae, atque arteriarum. Itemque intestinorum, uentriculi uteri, & uesicae utriusque, licet enim in his quoque instrumentis propriam quandam uidere carnem, suis ipsorum fibris circumnascentem.[Fo. xxxiii] Atque hae quidem carnes, cute sunt calidiores: fibrae uero quam cutis partim paulo magis, partim paulo minus, tum frigidae, tum siccae sunt, partim similes omnino cutis substantiae. Porro omnes membranae cute sunt sicciores, ueluti cerebri, & spinalis medullae inuolucra, quae mininges dicuntur. Sunt enim hae quoque membranae. Iam ligamenta omnia quanto cute sunt duriora, tanto sunt & sicciora. Tendones quoque tametsi ligamentis sunt molliores, at tamen cute luculenter sunt duriores. Cartilago uero post ligamentum deinceps est, praeterea medium quoddam inter ea corpus. Appellant id anatomici quidam νευροχονδρώδη σύνδεσμον, quasi uero cartilagineum ligamentum dicas. Est autem id durum, cartilaginosumque ligamentum. Os uero omnium quae cutis operit, durissimum est. At eorum quae ex cute extant siccissimus est pilus. Deinde cornu mox ungues, & ungulae, & calcaria, & rostra, quaeque his in singulis animalium ratione carentium similes sunt partes. Succorum optimus, & maxime proprius, ac domesticus sanguis est, huius ueluti sedimentum, ac fex, atra bilis est. Quae idcirco tum frigidior, tum crassior sanguine est. Sicut flaua bilis longe calidior, frigidissimum uero ac humidissimum omnium, quae in animali habentur, pituita est. Instrumentum autem quo id cognoscitur, ipse est tactus. Veluti Hyppocrates in libello de hominis natura monstrauit. Caeterum quod frigida sit, unus tactus discernit. Quod uero humida quoque, pariter tactus, uisus, & ratio iudicant. Et tactus quidem ac uisus, quod talis iis cernitur. Ratio uero, ubi non caloris copia, sed naturali humorem talem esse definiuit. Ac particulae quidem & succi corporis, adhunc modum se habent. De iis, quae temperamenta comitantur deinceps agendum. Comitantur enim ea & quae dicta iam sunt: immo potius inseparabilia omnino sunt. A sicco quidem corpore duritia, ab humido mollicies. Si tamen cum tepido calore est: sed & crassitudo habitus, & gracilitas, temperamenta sequuntur. Non ea modo quae naturalia sunt, sed etiam si qua ex longa consuetudine sunt contracta. Multos siquidem qui natura graciles fuerant, pingues redditos uidi, contraque qui pingues fuerant, graciles. Illis quidem ex otiosa & delicata uita, toto temperamento ad humidius mutato. His uero multa tollerantia, & curis, & tenui uictu persiccatis. Dicemus uero & horum discernendorum notas. Satius enim est talis ne quispiam natura sit, an ex consuetudine redditus nosmet per aliquot signa discernere posse, quam ab alio id quaerere. Sane eiusmodi signorum autor, aeque ut reliquorum omnium, mirus est Hyppocrates. Siquidem quibuscunque latiores uenae sunt, hi calidiores natura sunt. Quibus angustiores, contra magis frigidi.[Fo. xxxiv] Caloris nanque opus est has dilatare, flatuque extendere. Ita rationabiliter in idem fere recidit uenarum angustia, cum habitu pingui, & crassiore, habitus gracilis cum uenarum laxitate. Quod si quis simul pinguis, crassusque est, ac uenas laxas habet, is consuetudinis alicuius occasione non natura pinguis est redditus. Sicut ediuerso, si quis angustas habet uenas, & gracilis est, ne hunc quidem talem esse natura necesse est. Quin cum fames urget mediocritatem ex laxitate uenarum, & angustia, non a caetero totius corporis habitu spectandam esse ait. Quippe qui angustas habent uenas, exigui sunt sanguinis, nec longam inediam ferunt. Quibus latae, his copia sanguinis est, & citra noxam cibo abstinentur. Causae horum euidentes iam sunt, iis qui animum aduerterint, tametsi a me non referantur. Sed quoniam non omnes aduertunt, necessum fortasse erit aliquid eorum causa dixisse. Quicquid in sanguine pingue, leue, & tenue est, id in calidioribus corporibus alimentum quoddam calido fit. In frigidioribus seruatur. Cunque id uenae extra se transmiserint ubi in frigidas particulas incidit, quod genus membranae sunt in iis concrescit. In partibus uero natura calidioribus, cuiusmodi carnosae sunt, a calore ipso absumitur, ac digeritur. Nisi sicubi frigiditati temperamenti etiam vita indulgentior accedens, ipsis carnosis particulis adipis aliquid allinat. Qua ratione etiam quae hieme delitescunt animalia, non raro inueniuntur adipe obesa. Et foeminae uiris sunt pinguiores. Quod scilicet foemina mari est frigidior & plurimum domi uersatur. Ac quicunque corporum habitus & temperamenti natura sunt & mediocri exercitatione utuntur, hos necesse est eusarcos esse, id uero est mediocri omnino corporis habitu. Quibus uero humidum abundat, & calor a mediocritate summa non longe abest, hi corpulenti, siue carnosi fiunt. Corpulenti rursus fiunt, qui natura sunt temperati. Caeterum desides & otiosi uiuunt. Quippe dictum a ueteribus commodissime est, consuetudinem acquisititiam esse naturam. Nec fortasse oportebit cum id iam semel dixerimus, in quouis etiam capite definire natura ne frigidior, an ex consuetudine quispiam sit redditus. Sed illud legentibus remittere. Me autem compendii causa proprios cuique temperamento corporis habitus persequi. Sunt igitur nonnulli qui & graciles sint, & uenas paruas habeant. Sed si ex iis quempiam incidas, adeps excidet. Quam constat cuti, ad internam eius membranam subnasci. Et raro id quidem in uiris conspicitur: in foeminis saepissime inuenitur. Est nanque tum frigidioris naturae, tum uitae magis desidiosae eiusmodi nota. Si quidem adeps ex habitus frigiditate gignitur. Corpulentia, siue carnis abundantia ex[Fo. xxxv] sanguinis copia nascitur. Mediocritas temperatae naturae est nota. Et corpulenti quidem, omnino plus adipis habent quam temperati. Nec tamen pro carnis semper portione adeps simul augetur. Sed alios habere plus carnis, alios plus adipis uideas, aliis ambo pari modo sunt adaucta. Et quibus quidem ambo pari modo sunt aucta, his tantum supra temperatam naturam humoris est, quantum & frigoris. Quibus autem plus est adipis, in his frigidi plus est, quam humidi. Eque ut quibus caro est plenior, his humoris plus iusto est. Non tamen etiam frigoris. Cum enim calori intra debitos fines manenti, boni sanguinis accedit copia, necesse est corpulentia sequatur. Quantum autem supra mediocritatem esse sanguis debeat, id quidem mensura & pondere, ostendere non est. Ratione tradere licet. Quippe ubi nullum adhuc morbosum symptoma, crassato corpori incidit, humoris abundantia intra sanitatis interim est fines. Monstratum enim nobis & in aliis est, non paruam in eo statu, quae sanitas dicitur, necessario statuendam esse latitudinem. Quin nunc quoque in omni fere sermone nostro apparet. Qui temperatam, mediamque naturam, reliquarum ueluti canonem semper statuamus. Quae uero ex huius utraque sunt parte, intemperatas censeamus. Quod utique non faceremus, nisi in sanitatis statu, maioris, minorisque ratio inueniretur. Est enim alia sanitatis, alia morbi intemperies. Morbi quidem ea quae a media temperie longissime abest. Sanitatis quae paulum. definire autem modum ne hic quidem mensura, & pondere licet. Caeterum intemperamenti, quod intra sanitatem habetur sufficiens nota est: quod nulla functio animalis manifeste sit adhuc laesa. Quantum igitur interuallum est inter id, quod perfectissime functionem obit, & id quod manifeste actionem aliquam habet oblaesam, tanta est profecto & sanitatis, & distemperantiae, quae intra sanitatem consistit latitudo. Ab hac proxima est intemperies morbosa, cum scilicet animal intemperamenti uitio aegrotat. Non enim huius tantum noxa laborat: sed etiam aliis affectibus non paucis, de quibus in iis, quae de morborum differentiis scribemus, diffusius agetur. Nunc redeundum ad diuerticulum est. Sicuti enim naturali calore optimam seruante temperiem, humidum quod intra sanitatis terminos est auctum, non adipem modo in homine, sed etiam corpulentiam gignit, & adipem quidem partius adiicit, carnem uero multo liberalius auget. Ita rursus, si humidum & siccum mediocritatem ad unguem inter se seruent, calor autem in homine sit minor, necesse est huius corpus adipe, quam carnis copia magis abundet. At uero si calor augeatur, seruetque mediocritatem altera contrarietas, minus erit ei animali adipis quam carnis. Sicut ediuerso si quando pollet siccum, altera contrarietate medium modum[Fo. xxxvi] seruante, & gracilius & durius, corpus euadet. Haec a me dicta sunt, patetque non solum ratione monstratum esse quod simplices in animalium corporibus intemperies habeantur, sed etiam quod singularum manifeste sint notae. Nec eae modo in calore, frigore, mollitie, & duritie: sed etiam in reliquis omnibus habituum corporis differentiis. Quarum de iis, quae ex gracilitate & crassitudine spectantur mox diximus, de reliquis nunc dicamus. Calida igitur & sicca intemperies hirsuta est, uerum ea in summo. Mediocriter autem quae calida quidem est, sed in altera contrarietate mediocritatem habet. Similiter & quae sicca quidem est, sed in calido & frigido media est temperie. Est enim ea quoque modice hirta. Nuda pilis sunt frigida omnia temperamenta, siue ea mediocriter se habent in humiditate, siue immodice. Caeterum ad summum glabra est frigida temperies & humida. Minus hac, quae frigida est, sed in altera contrarietate temperata. Ad huc minus, quae frigida est & sicca. Quanquam putet aliquis sicut fieri non potest, ut in terra sicca herbae nascantur, nutriantur, & incrementum capiant, sic nec pili in sicca cute. Est autem secus. Quippe terra, ut terra sicca dicitur. Cutis, ut cutis: itaque siccitas, quae in terra est, maxime sine humore est. Quae uero in hominis est corpore, & eius similium animalium, nec humoris est expers, & maxime omnium ad pilorum generationem est idonea. Siquidem nec ex iis quae silicea testa intecta sunt, nec crustatis, ueluti ostreis, locustis, cancris: sed nec ex iis, quae in cauernis delitescunt, quales sunt serpentes, nec quae squamata sunt, cuiusmodi sunt pisces, oriri pili possunt. Sunt enim horum cutes uere, atque in totum siccae ritu testae, uel petrae. Caeterum ex his, quae molli sunt cute, ut homo, quanto utique siccior calidiorque cutis fuerit, tanto magis potest pilos gignere. Nam ut ab exemplo terrae, quod illi proponunt, non recedamus: herbae nec in sicca & squalente admodum terra nasci possunt, nec in humida & lacustri: uerum cum absumi ceperit, redundantia humoris, tum enascuntur e terra. Augentur autem largius, ubi haec quoque siccescit: modice quidem in uere, celerrime uero & plurimum ineunte aestate. Siccantur autem omnino, arefacta terra, aestate iam media, licetque tibi (si placet) nunc quoque, sicuti in priore libro demonstratum est, uer ipsum, propterea quod ex temporibus anni temperatum est, temperati corporis id assimilare cuti, potissimumque huius temporis medium. Tum enim terra quoque ipsa, medio quodam statu humoris, siccitatisque est. Quod autem ueris aestati est proximum, id iam sicciorem iusto reddidit terram, hoc etiam amplius, aestas inchoata. Quam igitur dico calidam, & siccam cutem hanc maxime terrae statui assimiles quae abeunte sit uere, uel ineunte aestate. Nam media aestate in summo[Fo. xxxvii] est sicca perinde ut testa intectorum animalium tegmen non ut hominum, suum, asinorum, equorum, aut alterius cuiusquam eorum, quae pilis uestiuntur. Quare si cutem terrae comparare uolunt, hactenus quoque rem consentire cum iis, quae prius diximus inuenient. Ipsi uero sese ex omonymia non animaduersa fallunt. In sicca enim & calida cute multos magnosque nasci pilos diximus. Nimirum ut de homine uel animali pilis praedito, non de ostreis, aut cancris uerba facientes. Quippe per omnem cutem digeritur semper aliquid a calido, quod secum etiam interni humoris nonnihil aufert, uerum in quibus humida cutis est, & plane mollis, qualis modo concrescens caseus, in his eorum quae exciderunt, uiae per cutem non manent, partibus scilicet eius, quae prius dissidebant, rursus inter se unitis. At in quibus dura est, non absimilis caseo iam coacto, perforatur quidem eorum quae exeunt transfluxu. Cum autem rursus uniri per siccitatem nequeat, meatus ipsos immutatos seruat. Qui etiam perpetuo transfluentium ictu assidue magis fistulantur. Si igitur quod transfluit uel halitus uel humor purus sit, halitui certe celer, minimeque impeditus transitus est, humor in exilioribus spiramentis nonnunquam haeret. Aliquid etiam intro recurrere ad profundum cogitur. Sin ueluti fuliginosus, crassusque, et terreus uapor sit, subinde contingit ut in angustis spiramentis impactus: nec facile rursum intro redeat, nec uacuari possit. Hunc igitur alius rursum e profundo subiens ferit, prorsumque impellit, tum hunc rursus alter, atque illum alius. Ac multos mihi eiusmodi uapores, fuliginosos alium super alium impactos, tempore complicari, coniungique intellige, ac unum eiusmodi efficere corpus, quale est ea, quae foris cernitur fuligo, nisi quod hic quantum spissatum est, tantum etiam per transitus angustiam stipatum, in angustam prorsus redactum est formam. Vbi autem tale corpus totum obstruxerit meatum deinceps iam uiolenter ictum, a similibus sui quibus exitus non est excrementis, totum interim propellitur. Adeo ut cute exire cogatur, iam lori formam adeptum. Ad similes autem, quod in meatu est impactum, herbae, stirpis ue ueluti radici. Quod uero ex cute extat, ipsi ueluti stirpi, fit autem niger pilus, cum deusto ui caloris uapore, excrementum in exactam fuliginem mutatur, flauus uero, cum uapor minus torretur. Quippe quod tum est impactum flauae bilis, non nigrae feculentum excrementum est. Albus uero pilus ex pituita nascitur. Rufus sicuti coloris flaui albique est medius, sic eius generatio ex pituitosae, biliosaeque fecis media quadam natura prouenit. Crispi pili fiunt uel propter siccitatem temperamenti uel propter meatum, in quo radicantur. Et propter siccitatem quidem, ad eum modum quo corigiae, quae igni[Fo. xxxviii] plus iusto siccantur. Et quid corigiarum meminisse est opus, cum ipsos pilos, ubi igni propius sunt admoti, protinus intorqueri uideas. Atque ita quidem omnes Aethiopes sunt crispi. At propter meatuum in quibus radicantur naturam, ad hunc modum. Cum exhalatio saepe imbecillior est, quam ut rectam uiam sibi moliri possit, pro modo quo inflectitur, etiam meatum suum figurat. Interim uero exhalatio satis ualens est. Sed duriore cutis natura, recta ferri regione prohibita, in latus flectitur: ita ut extrinsecus uidere licet, non halitum modo, aut fumum, sed etiam flammam ipsam cum sursum agi uetatur, diuisam utroque uersus in obliquum agi. Sic igitur corporis exhalatio, ubi prorsum agi prohibetur, obliquum sibi transitum sub cute molitur. Donec longiore spatio collectam, aliquid eam urgeat, & foras flatu agat. Est quando ambobus coeuntibus, & prima exhalationis, quae meatum finxit imbecillitate, & cutis siccitate, obliquitas pilorum radicibus contingit. Quales autem in radice finguntur, tales rationabile est perpetuo fore. Neque enim durorum & siccorum corporum quippiam, nisi prius molliatur, fingi in rectum potest. Atque haec quidem est pilorum generatio. Sequens est, ut causas omnium, quae temperamentis in pilorum pro aetate regione, & corporis natura differentiis contingunt, dicamus. Ergo Aegyptii, Arabes, & Indi, omnes denique qui calidam & siccam regionem incolunt, nigros, exiguique incrementi, siccos, crispos, & fragiles pilos habent. Contra qui humidam, frigidamque regionem habitant, Illyrii, Germani, Sarmatae, & omnis Scytica plaga, modice auctiles, & graciles, & rectos, & rufos optinent. Qui uero inter hos temperatum colunt tractum, hi pilos plurimi incrementi, & robustissimos, & modice nigros, & mediocriter crassos, tum nec prorsus crispos, nec omnino rectos edunt. Et in aetatibus ad eundem modum infantium quidem pili Germanis Florentium aetate, Aethiopibus, Epheborum, & puerorum, iis qui temperatum locum incolunt, in robore, crassitudine, magnitudine, & colore, ad portionem se habent. In corporum quoque naturis ad aetatum, & regionum portionem pili se habent. Pueri enim admodum parui nudi sunt pilis. Quod utique nec meatus adhuc ullus illis in cute est: nec fuliginosum excrementum. Incipientes autem pubescere, paruos, & imbecillos exigunt. At qui iam florent ualentiores, & multos & magnos, & nigros habent. Quod & frequentes iam meatus iis sint facti. Et fuliginosis excrementis, prae siccitate, & calore abundent. Caeterum pili, qui in capite superciliis, & ciliis habentur, etiam pueris nobis innascuntur. Siquidem generatio iis est, non qualis herbis, sed qualis stirpibus, prima ratione a natura conditis, non temperamentum ex necessitate sequentibus. Sicuti in libris de usu particulatum est monstratum:[Fo. xxxix] uerum hi quoque quod quidem sint, id naturae arti acceptum ferunt. Quod nigri, rufi ue, uel alio quouis sint colore, id aetatis temperamento omnino debent. Subrufi enim fere sunt, quoniam quod in meatibus est impactum, nondum totum est nigrum. Quippe cum humiditas multa sit, & transitus facilis & deustio imbecilla. Boni uero incrementi, & modice crassi sunt, propter excrementorum quibus aluntur, copiam. Quippe ipsa pars corporis in qua fiunt, sicca est. Tota nanque calua ossea est. Cutis uero, quae illi est circundata, tanto reliqua totius corporis cute est siccior, quanto etiam est durior. Ascendit tamen tum ab iis, quae circa cerebrum sunt, tum uero ex toto corpore, fuliginosi excrementi non parua uis. Quo fit, ut quale, aetate florentibus, totum est corpus, eiusmodi iam infantibus sit capitis cutis. Eoque rationabilius nonnulli procedente tempore calui redduntur. Quibus scilicet a primo durior cutis erat. Quippe monstratum prius est senescentium partes omnes siccescere. Fit autem cutis non paucis ueluti testacea, ubi supra iustum fuerit siccata. In ea uero sicut ex prioribus constat nihil nasci potest. Itaque etiam interna manuum, & inferna pedum, semper glabra, & pilorum expertia sunt, quod siccissimus, densissimusque sit tendo is, qui sub cute habetur. Quibus autem ad summam siccitatem, cutis capitis non peruenit, imbecilli his omnino, albique pili fiunt, quos uulgo, canos appellant. Imbecilli quidem, conuenientis alimenti penuria, albi uero propterea quod alimentum quo aluntur, ueluti situs est pituitae, quae spatio computruit. Vbi enim meatus etiamnum manet, excrementum uero exiguum est, & lentum, ac languide a calore propellitur, non dissimiliter putredini afficitur, iam calui fiunt homines, cum senescunt, a sincipite magis. Canescunt magis a temporibus, quoniam illud omnium capitis partium est siccissimum. Haeret enim cutis illic ossi nudo, tempora uero humidiora sunt. Quod in his musculi magni sub cute habeantur. Omnis autem musculus carnosus sit. Caro, tum osse, tum cute humidior. Est autem ei quod dicimus diligenter attendendum, ne imprudentes nosmetipsos fallamus. Sicuti se fallunt multi ex iis, qui optimi uisi sunt medici. Qui si quem caluum uiderint, statim huic siccum esse totius corporis temperamentum putant. Neque enim simpliciter ita coniectari oportebat. Sed prius illud definire praestiterat, humanum corpus in aliis aequabili per totum temperamento esse, in aliis, nec iis paucis inequabiliter esse affectum. Cum eorum aliae particulae mediocri & iusto sint humidiores: aliae frigidiores, aliae sicciores, aliae calidiores, aliae prorsus temperatae, ac mediocres. Porro huic maxime esse attentos conuenit, ubi corporis temperiem estimamus. Quippe si totum corpus[Fo. xl] aequabiliter conditum sit, omnemque partium inter se competentiam in latitudine, longitudine, & altitudine seruet: potest utique aequabiliter attemperatum esse id corpus. At si cui corpori Thorax collum, & humeri maximi sunt, lumbi parui, angustique, & crura gracilia atque sicca, quomodo id dixeris omnibus particulis similiter affectum? Quin si crura ei crassa sint, & lumbi lati. Thorax uero angustus, ne id quidem omnibus partibus equabiliter est temperatum. Sunt alia corpora, quibus maximum est caput: alia quibus paruum, quale passeribus. Iam crura aliis blesa, aliis vara. Artuum quoque extrema aliis gracilia sunt, aliis crassa. Et thorax aliis ut dictum est, latus aliis tabulae ritu angustus, quos Graeci σανιδώδεις uocant. Vbi uero opertae scoptulae illis, siue carne nudaeque plane sunt & alarum more pronae, nominantur a medicis eiusmodi naturae Graece πτερυγώδεις. Quantopere autem hae sint uiciatae deperdito his paulo minus omni interno spatio, quo pulmo, & cor sunt sita, neminem latet. Innumerae uero aliae particularum corporis plane affectiones sunt. Vbi id a naturali analogia, protinus in utero matris ad inaequalem intemperiem est mutatum. Minime igitur in corporibus id genus, ex unica particula coniectandum de toto est. Neque enim hi qui mores ex ingenio corporis docere profitentur, simpliciter de omnibus pronunciant. Verum ipsi quoque experientia docti, si quis impense hirto est pectore. Hunc audacem iudicant, sin cruribus est hirtis, salacem. Non tamen causam etiam adiiciunt: neque enim cum pectus habere leoni simile dicunt. Crura uero hirco, iam primam causam inuenerunt. Siquidem cur leo quidem audax, hircus uero salax sit, ratio etiam inuestigandum exigit, hactenus enim quod in re fieri cernitur dixere. Causam tamen eius omisere. Caeterum is, qui naturali speculatione est exercitatus, sicuti aliorum omnium, ita horum quoque causas inuenire tentat. Propterea enim quod inequali partium temperamento sunt, non leo modo & hircus, sed etiam caeterorum pleraque animalium, idcirco ad alias actiones aliud est pronum. Ac de his quidem Aristoteles commode tractauit. Sed quod ad re propositam est utile, id iam apparet. Hominum scilicet temperamenta consyderantibus, singulas partium per se examinandas esse. Nec si cui thorax hirsutus est, huic totum corpus calidius, sicciusque ex necessitate putandum. Sed plurimum in corde caloris esse. Eoque audacem: posse uero aliquando etiam huius ipsius rei occasione accidere, quo minus totum his corpus similiter calidum siccumque sit: quod scilicet plurimum caloris sursum huc spirauerit, atque in ambientem abierit. Nam si tota corporis temperies est aequalis erit his statim thorax ipse uniuersus latissimus, uenae amplae, arteriae magnae, eaedem maxime, uehementissimeque pulsantes, tum plurimi per totum corpus pili.[Fo. xli] Atque hi quidem in capite plurimi incrementi, nigri, & crispi. Vtique in prima aetate procedente uero tempore caluities excipiet. Quin etiam eiusmodi hominibus cum aequaliter sunt attemperati, & robustum, & exacte deliniatum, & musculosum totum corpus erit. Tum cutis nigrior, durior, atque hirsutior. Ad eundem modum, si contraria omnia in thorace sint, ac aequalis in toto corpore temperies uigeat, id est, si humidiores & frigidiores uniuersae corporis partes sint, thorax quidem angustus, & glaber erit. Sicuti etiam totum corpus pilis nudum. Cutis uero mollis & alba, capilli subrufi, potissimum in iuuentute, hi in senectute non caluescunt, timidique statim & ignaui, & segnes, adde etiam paruis uenis, ac minime conspicuis, & adiposi fiunt. Iidem neruis, musculisque imbecillis, & artubus, parum exacte deliniatis, & blesis. At ubi uaria partium temperies est, ex una earum pronunciare de toto corpore non licet, sed adeundae singulae sunt: estimandumque, quo temperamento uentriculus, quo pulmo, quo cerebrum, ac reliquarum per se unaqueque seorsum sit. Atque haec quidem ex functionibus noscenda. Cum nec manuum contrectatione, nec oculorum inspectione inuenisse temperiem eorum sit. Simul autem pensitandus, & continentium ea partium affectus est, quarum omnium extrema est cutis. Haec in nostra regione, quae utique temperata est subiectarum partium naturam prodit. Quanquam nec in ea simpliciter loquenti omnium. Sed duntaxat earum, quae similem habent cuti temperiem. At in his quae sub ursa & sub meridie sunt locis, quoniam corporum quae in altero sunt, calor in altum a circundante extrinsecus & uincente frigore est fugatus. Alterorum in cutem, ab externo calore attractus prodiit, non potest ex eo affectu, qui in cute cernitur, internarum particularum temperies clare discerni. Quippe corporis temperies in regionibus, iis quae a temperie recesserunt, inequalis uisitur, externis scilicet, internisque partibus ad eundem se modum non habentibus. Gallis enim & Germanis, & omni Thracio, ac Scithico generi frigida, humidaque cutis est. Ideoque etiam mollis, alba, & pilis nuda. Omnis uero naturalis his calor in uiscera una cum sanguine confugit, ubi dum agitatur, & premitur & feruet, iracundi, audaces, & praecipitis consilii redduntur. Ethiopibus uero & Arabibus, omnibus denique iis, qui ad meridiem incolunt, natura cutis ex ambientis aestu & naturali calore foras acto, usta, dura, sicca, & nigra redditur. Toto corpore naturalis quidem caloris exiguam optinente portionem. Sed alieno, atque adscito incalescente. Quippe id quoque ab Aristotele in multis est traditum. Estque illi, si alteri ulli attendendum, ac in singulis corporibus estimandum suo ne & proprio, an ascititio calore incaleant.[Fo. xlii] Quae enim putrescunt, omnia adscititio calore sunt calida, proprio frigent. Qui meridianam plagam incolunt adscititio calore sunt calidi, proprio frigidi. Iam apud nos quoque naturalis calor hieme est uberior, adscititius minor. Aestate contra adscititius maior, naturalis minor. Omnia nanque haec definiat oportet, qui recte temperamentum est cogniturus. Neque enim omnino si cutis nigrior apparet, iam totus homo calidior est. Sed si ita est, caeteris omnibus simili modo se habentibus. Siquidem si alter in sole uersatus diutius est. Alter in umbra, illi nigrior, huic albidior cutis erit. Verum hoc ad totius temperamenti alterationem nihil facit. Ipsa nanque cutis sub sole diutius habita siccior, in umbra, humidior euadet. Non tamen naturalis temperies, uel iocinoris, uel cordis, uel alterius cuiusquam uisceris, statim mutabitur. Optimum igitur fuerit, sicuti prius est dictum, cuiusque seorsum particulae temperamenti notas comparasse. Verbi gratia uentriculi, si is bene concoquit quod temperatus sit. Sin non bene concoquit, intemperatus, si nidorosos, uel fumosos edit ructus, quod igneus in eo calor sit. Sin acidos, imbecillus & infirmus. Simili modo, si qui bubulam, & omnia quae concoctu difficilia sunt: concoquunt, quod eorum calor immodicus sit. Si qui haec concoquere non ualent, sed saxatiles pisces, & talia concoquunt, infirmus. Videndum autem hic rursum, num succi alicuius, qui aliunde confluat, culpa eiusmodi symptoma uentriculo accidat. Aliis enim ex capite pituita, aliis flaua ex iecinore bilis, in uentriculum confluit. Rarum tamen hoc cernitur & paucissimis contingere. At compluribus a capite defluit pituita. Atque id maxime Romae, ac locis perinde humidis. Caeterum & quod raro accidit consyderandum. Nihilque pro superfluo habendum, aut negligendum. Siquidem ipse uidi, quibusdam perquam pituitosis hominibus, multam tamen in uentriculo colligi flauam bilem, quam cum ante cibum aqua uino ue epoto, euomere debuissent, si quid ciborum priusquam uomerent, gustassent, & hos corrumperent, & capite dolerent. Cum hos quidam natura biliosos esse crederent. Quanquam essent toto corpore molles, & candidi, & glabri, & adiposi, & uenis, ac musculis parum conspicuis, praeterea exangues, nec tangentibus admodum calidi. Vidi & qui bilem nunquam uomuerunt, qui tamen & graciles, & hirsuti, & musculosi, & nigri, & uenosi fuerunt, affatimque calidi, si quis tangeret, uidebantur. Cuiusmodi habitu Eudemus philosophus erat. Sed incidit hoc loco speculatio quaedam anatomica id est, quae ad corporum dissectionem pertinet, quam aliqui medicorum, ignorantes, ex symptomatum dissonantia, magnopere anguntur, dum[Fo. xliii] parum intelligunt meatum illum, per quem iecur bilem in uentriculum euomit, aliis geminum esse, aliis unicum, id quod in quadrupedum dissectionibus uidere licet. Ac plurimum quidem unicus is est, in id intestinum quod pylori, id est, exitus fundi uentris, & ieiuni medium est, insertus. Graeci medium id γαστρὸς ἔκφυσιν, quasi quiddam e uentre enatum uocant. Vel si geminus meatus sit, in ecphysin illam maior inseritur, minor in fundum uentriculi paulo supra pyloron. Inuenitur, sed tamen in paucissimis, superior pars maior, inferior minor. Caeterum quibus est maior, his in uentrem quotidie non exiguum bilis effunditur. Quam & euomant ante cibos oportet, & nisi id faciant, laeduntur. Quibus autem unicus est omnino meatus, his tota bilis confluit in ieiunum. Quanam igitur ratione dignoscere hos licebit? Neque enim dissecandos esse uiuos censeo, primum certe totius corporis temperamento, ueluti paulo supra est propositum. Deinde iis quae infra excernuntur. Eudemus enim biliosa mera, perpetuo per sedem excernebat: utpote, qui multam collegit bilem, cuius nihil in superiorem uentrem peruenit. Reliquis, qui scilicet & pituitoso erant corporis habitu, & bilem uomebant, his haudquaquam erat aluus biliosa. Quippe cum & minimum flauae bilis gignerent, & eius plurima portio in superiorem uentrem perueniret. Tertium notae genus in ipsis est uacuatis. Nam quibus in uentre biliosum excrementum gignitur, id porri uirorem praefert. At quibus ex iocinore descendit, his uel plane flauum est, uel omnino saltem pallidum. Praeterea quibus in uentriculo bilis illa gignitur, quae porri colorem imitatur, debet omnino his cibus fuisse, non panis, non suilla caro, simile ue aliquid, sed necessario aliquid, quod his calidius fuit, neque id boni succi. Quibus autem ex iocinore in uentrem defluxit, his flaua ea, pallida ue euomitur, etiam si boni imprimis succi fuit, quod sumpserunt. Etiam si ad summum fuit concoctum. Imo uero magis ipsis qui ad unguem concoxerunt, flaua uomuntur. Atque etiam magis his qui diutius cibo abstinuerunt. Quae uero bilis porrum refert, iis solis gignitur in uentre, qui utique concoxerunt male. Quin etiam sollicitudo, ira, dolor, labor, exercitatio, uigilia, abstinentia, & inedia, succi flauae bilis plus aceruant. Propterea quod plus eius succi in iocinore gignunt. Sunt igitur tum haec certa indicia, tum ad haec, quod ubi siccum & igneum uentricoli calorem, conuersio ad biliosum sequitur, panis, & suilla, & bubula caro, commodius quam saxatiles pisces concoquentur. Cum si ex iecinore bilis affluat, ex comestorum mutatione nulla secutura sit concoctionis diuersitas. Atque his quidem discernitur, quod non temperamenti, sed alterius cuiusquam gratia prouenit. Ad eundem modum[Fo. xliv] si defluens a capite in uentrem pituita acidi ructus causa est, conueniet simili ratione hic quoque a uentris proprio affectu hanc discernere. Aeque uero & capitis dolores ex propria ne eius intemperie, an propter uentris aliqua excrementa incidant discernendi. Iam cerebrum ipsum cuius sit temperamenti, per se estimare est satius, quam ex corporis totius affectu. Ipsius autem per se consyderatio, ex canitie, catarris, tussi, distillatione, & saliuae copia initur. Quippe quae omnia id frigidius, humidiusque esse doceant. Atque his amplius si ex leui qualibet occasione, in hos deuenit affectus. At caluities ex siccitate prouenit. Nigrorum autem & frequentium pilorum prouentus, equalis in cerebro temperamenti nota est. Ergo ad hunc modum de temperamentis ineunda nobis consyderatio est. Quanque scilicet particulam seorsum perpendentibus, nec ausis ex una pronunciare de omnibus. Quod utique nonnulli fecerunt, qui resimos, humidos, aduncos, siccos esse dixerunt. Et quibus parui sunt oculi siccos. Quibus magni humidos. Atque de hoc quidem parum inter eos conuenit. Alii nanque eorum, qui scilicet humidis particulis oculos adnumerant, ubi eos maiores uident, in iis humiditatem temperamenti pollere existimant. Alii caloris uehementia, qui in prima formatione sursum confertim magis copiosiorque ferebatur, non oculos modo, uerum etiam os ipsum et reliquos omnes meatus ampliores factos aiunt, ita non humiditatis id, sed caloris indicium esse. Verum ambo a ueritate aberrant, uno modo, eoque communi, quod unius particulae occasione de toto corpore pronunciare sunt ausi. Altero quod formatricis in natura uirtutis, quae artifex facultas est, & particulas secundum animi mores effingit, parum meminerunt. De hac nanque Aristoteles dubitauit: nunquid diuinioris originis sit, atque a calido, frigido, humido, & sicco, res diuersa, quo mihi minus recte facere uidentur, qui tam temere de rebus maximis pronunciant, & solis qualitatibus formandarum partium causam assignant. Rationabile enim est, haec organa esse, formatorem alium. Sed & citra tam arduas quaestiones, inuenire licet, sicut ostendimus, humidam, siccam, frigidam, calidamque temperiem. Errant igitur qui propriis indiciis neglectis, ad ea quae longe posita sunt, & magnae quaestioni fuerunt, atque ad hunc usque diem optimis philosophorum dubitata sunt conuertuntur. Neque enim propterea quod pueri nasis magis sunt resimis, florentes aetate magis aduncis, idcirco rationabile est resimos omnes humidos censere, aduncos siccos. Sed fieri potest, ut formatricis uirtutis eiusmodi opus sit, potius quam temperamenti. Quod si temperamenti est nota, at certe eius quod in naso tantum habetur, non eius quod in toto corpore nota fuerit. Quare frustra illud praedicant, in siccis natura temperamentis nasum acutum,[Fo. xlv] oculos cauos, tempora collapsa. Quod scilicet in affectibus iis, quae corpora liquant, atque supra quam par est, inaniunt, haec contingant. Saepe nanque sic accidit: sepe non ita. Sed uidere licet totius corporis habitum, & mollem, & pinguem, & album, & carnosum, cum tamen oculi sunt parui, & nasus acutus. Rursus siccum, macilentum, nigrum, & hirsutum, ubi magni sunt oculi, & nasus resimus, praestat igitur, siquidem de solo agitur naso, ut ex eo resimo, humiditatem, ex eo adunco siccitatem coniectes. Nec de totius animantis temperie ex his particulis pronuncies. Pari modo oculorum, & alterius cuiuslibet partis proprium temperamentum ex propriis indiciis estimare est satius. Ergo de totius corporis temperie non recte ab una quapiam particula iudicium sumitur. Cum siue humoris uincentis, siue caloris, siue etiam amborum, cesios oculos indicium statuere oportet, utique proprii ipsorum sic, non omnium totius corporis partium, temperamenti documentum erunt. Neque enim si dura & macra crura sunt, omnino siccum est totius corporis temperamentum. Alii nanque affatim carnosi, & pingues, & crassi, & prominenti uentre, & molles, & candidi etiam cum eiusmodi cruribus cernuntur. Verum si totius corporis temperies, pari ratione se habeat, sicci omnino sunt, quibus macra sunt crura. Humidi, quibus crassa, praeterea quibus acutus est nasus, aut aduncus. Hi sicci, quibus resimus humidi. Ad eundem modum de oculis, temporibus, caeteris denique omnibus particulis, iudicandum. Quibus impar temperamentum est, nec omnium particularum idem, alienum a ratione est, ex unicae particulae natura, de omnibus sententiam ferre. Porro tale quippiam plurimis eorum imposuit, cum non de hominum modo, sed etiam aliorum animalium totius corporis temperamento, ex indiciis, quae in cute tantum spectantur, iudicium ferre sunt ausi. Neque enim si dura cutis est, necessario siccum est animans. Sed fieri potest, ut tantum cutis sic sit affecta. Sed nec si nigra haec hirta ue est. Simili modo, nec si mollis haec, depilis ue est, humidum ex necessitate totum est animal. Verum si per totum aequabiliter est attemperatum, ratio est, ut qualis sit cutis, talis sit & reliquarum partium unaquaeque. Sin inequaliter, non item. Quippe ostrearum totum corpus humidissimum est, cutis ipsa siccissima. Est enim iis qua teguntur testa, cuiusmodi est nobis cutis. Atque hinc illis Graece nomen ὀστρακόδερμα enim nominantur omnia eiusmodi animantia, propterea quod cutis iis ostraco .i. testae est adsimilis. Iam malacostraca, id est quae molli testa integuntur, ueluti marinae locustae & camari, & cancri, cutem quidem habent siccam, reliquam uniuersam temperiem humidam. Immo uero illud ipsum humiditatis in carne nonnunquam[Fo. xlvi] animalibus causa est, quod siccam, terrenamque portionem natura his uniuersam circa cutem reponit. Non est igitur putandum, nec quod cutis ostreis sicca est, illico carnem quoque esse siccam. Nec quod haec praehumida, muccosaque est, iam cutem quoque eiusmodi esse. Quippe equum est quanque particulam ex seipsa dignosci. Ergo tum in his peccant, ii qui commentarios de temperamentis nobis reliquerunt, tum quod id omittunt, quod Hyppocrates rectissime admonuit, spectandum esse ex quibus, in quae mutationes sunt factae. Fit enim non raro, ut praesens nota prioris temperamenti sit, non eius quod in corpore nunc habeat, ueluti si quis annos natus sexaginta denso pilo sit, non quod calidus & siccus nunc sit, sed quod ante talis fuerit, consistant autem ei prius geniti pili. Ad eum modum, quo herbae, quae uere sunt enatae, nonnunquam perseuerant aestate. Aliis enim spacio & paulatim, contigit a plurima illa hirtitate mutari. Labentibus scilicet pre nimia siccitate pilis, aliis diutissime pili permanent utique qui nec in processu temporis admodum siccantur, et a primo ualentem habuerunt originem. Arborum ritu, quarum radices in terra ualenter comprehenderunt. Caue igitur si quemadmodum pilosum uideas, hunc statim melancholicum putes. Sed si quidem floret adhuc aetas, nondum esse talem. Sin iam declinat, melancholicum existima. At si senex est, non item. Fiunt nanque melancholica temperamenta, ex sanguinis adustione: Caeterum cum id pati incipit, non statim est percoctus, uerum hirtus abunde, qui calidus & siccus est, celeriter erit. Si modo eorum, quae proposita sunt, meminimus. Non illico melancholicus. Quippe cutis densitas, crassiorum excrementorum transitum remorans in temperamentis, quae calida in summo sunt, comburi ea cogit. Ita fit, ut tale iis nunc sit excrementum, quod pilos creat, quale olim procedente tempore in uasis sanguinis est futurum. Tum haec igitur omissa prioribus sunt. Tum praeter haec quod ex natura excrementorum, indefinite de temperamentis pronunciant. Putant enim particularum temperiem, similem esse cum excrementorum natura. Id uero usquequaque uerum non est. Sed fieri interim potest, ut pituitosa excrementa colligantur, nec tamen humida sit particula, immo frigida omnino: humida uero non omnino. Quippe cum siccam quoque esse liceat. Quod autem eis imposuit, facile animaduertitur. Non enim norunt quod ex cibis, nequaquam ex ipso corpore nostro, pituita fit. Quare nihil miri est, si ubi ingestos cibos (qui humidi fortasse natura sint) non uincit, simile iis, ipsum quoque excrementum creet. Non est igitur quod opinentur, tanquam corpus siccum est, itidem excrementum quoque esse siccum. Etenim si quis ab initio sicciore, frigidioreque temperamento statim fuit, is non melancholicus est, sed utique ab excrementis pituitosus. Quod[Fo. xlvii] si ex habitus mutatione, frigidus, siccusque est redditus, necessario hic talis iam etiam melancholicus est uerbi gratia: Si quis ante calidus & siccus, ex sanguine urendo plurimam generauit atram bilem. Est enim is praeterquam quod siccus est & frigidus, protinus etiam melancholicus. Sin a principio frigidus & siccus fuit. Habitus quidem corporis eius albus, mollis, depilis, uenis, articulisque parum expressis, gracilis, & tangenti frigidus, animus uero minime audax, & timens, & tristis, non tamen excrementa huic melancholica sunt. In his igitur omnibus peccant plerique medicorum ex eo quod proprias notas respuunt, atque ad ea quae non perpetuo, sed frequenter accidunt, conuertuntur. Eiusdem erroris occasione, & quod excalfacit, id etiam siccare omnino putant. Hoc enim ueluti coronide summaque uniuersi sermonis addito, secundum iam librum finire statui. Quippe phlegmone obsessas partes calida perfundentes aqua, atque ita uacuari ab iis humorem cernentes, clare indicatum arbitrantur, siccitatem omnino calori succedere. Neque id modo ubi cum siccitate is, uerum etiam ubi cum humore est coniunctus. Caeterum non est idem uel uacuasse ab aliquo humorem, qui locis quibusdam sit dispersus, uel propriam particulae alicuius temperiem sicciorem reddidisse. Siquidem inequalis quaedam in his, quae phlegmone laborant partibus, intemperies est, similaribus scilicet corporibus a proprio temperamento nondum amotis, sed assidue adhuc in mutatione atque alteratione uersatis, omnibus nimirum interpositis inter eas spaciolis, fluxione refertis. Quaecunque igitur calida humidaque natura sunt, cum sic affectis admouentur, ipsa quidem superuacanea quae media similarium spacia occuparunt, euocant. Corpora tamen ipsa tantum abest, ut siccent, ut etiam illis humorem adiiciant. Ac ipsa quidem ueritas ita se habet. Demonstratio tamen euidens dictis requiritur. Verum eam cum & longiorem existimem, quam ut huic libro inseratur, & auditorem desyderet, qui medicamentorum facultatis sit non ignarus, in praesens differo. Caeterum ubi in tertio libro de omni temperamentorum genere tractauero, ac de iis, quae potestate calida, frigida, humida, siccaque sunt omnem methodum indicauero, mox integrum libellum scribere de inequali intemperie decreui. Quippe si absoluetur a nobis uniuersa de temperamentis disceptatio, tum ad libros de medicamentis, tum ad medendi methodum non parum adferet commodi.

GALENI DE TEMPERAMENTIS,
Thoma Linacro Anglo interprete
Liber tertius.

Ac quod energia, siue actu calidorum, frigidorum, humidorum, & siccorum unumquodque tale esse dicatur, uel quod summam habet eiusmodi qualitatem, uel quod uincit in eo id genus qualitatum aliqua, uel quod ad cognati generis mediocre aliquid, uel ad unum quodlibet nobis sit collatum, prius est traditum. Monstratum praeterea est quemadmodum ea quis agnoscere exacte possit. Reliquum est, ut de iis, quae talia potestate sunt disseramus, si tamen prius explicuerimus, quid ipso potestatis nomine significetur. Est autem breuis eius & facillima, & clara explicatio. Quippe quod quale dicitur, tale nondum est, sed potest tale esse, id hoc esse potestate dicimus. Hominem uerbi gratia, qui modo natus fuit, rationalem, & auem uolatilem, & canem uenaticum, & equum celerem. Scilicet quod eorum unum quodque futurum omnino est, si nihil id extrinsecus impediat, hoc ceu iam id sit, appellantes. Vnde arbitror haec esse potestate, non actu dicimus, perfectum nanque est, ac iam praesens, ipsa energia, siue quod actu est. Quod uero potestate est, imperfectum, & adhuc futurum, atque ut fiat quidem id quod dicitur, ueluti habile, non tamen adhuc subsistens. Siquidem nec infans rationalis iam est, sed talis futuros. Nec qui modo aeditus est canis, uenator, qui scilicet adhuc non uideat, sed quod uenari queat si ad iustum perueniat incrementum, sic nominatur. Ac maxime quidem proprie sola ea potestate esse dicimus, in quibus natura ipsa suopte impetu ad absolutionem uenit. Vtique si nihil ei extrinsecus impedimento sit. Praeterea quaecunque fientium (ut sic dicam) continentes materiae sunt. Nec refert continentes, an conuenientes, an proprias dicas. Quippe cum ex omnibus indicetur, quod propinquum est, quodque nec alia intercedente mutatione sic dicitur, uerbi, gratia cum sanguinem potestate carnem appellas, quoniam minimam mutationem ad carnis generationem requirat. At non qui in uentriculo habetur concoctus cibus, continens carnis materia est. Sed prius sit sanguis oportet, longius etiam absunt, maza & panis. Quippe quae ut caro fiant, certas sui mutationes requirant. Caeterum haec quoque omnia, potestate caro dicuntur. Etiam ante haec ignis, aer, aqua, & terra. Etiam horum ipsorum communis materia. Atque haec quidem omnia magis, minusue abusiue loquentibus nobis dicuntur. Primus autem modus eorum, quae potestate esse aliquid dicuntur, maxime est proprius. Proximus huic est eorum, quae sunt propinqua materia, ueluti si fumidam[Fo. xlix] exhalationem flammam esse, aut halitum aerem dixeris. Dicitur potestate esse, & quod ei quod ex accidenti dicitur, est ex aduerso positum, ut si carnosi quis iuuenis in frigida lauationem, corpus eius ex accidenti, non ex propria potestate calefacere dicat. Ergo tot modis etiam potestate calida, frigida, humida, & sicca dicentur. Dubitabitur quoque non absurde, cur Castoreum, uel Euphorbium, uel Pyrethrum, uel Struthion, uel Nitrum, uel Misy, calida esse dicamus. Rursus lactucam, uel cicutam, uel mandragoram, uel salamandram, uel papauer, frigida. Vtrum ne sub praedictis iam modis comprehendantur, an alia quapiam ratione dicantur, quae dicta nondum sit. Bitumen nanque resina, & saeuum & oleum, & pix, calida potestate sunt, quod utique energia calida celerrime fiant. Etenim celerrime inflammantur. Praeterea cum corporibus nostris admouentur, ea manifeste calefaciunt. At Calcitis, Misy, Synapi, Nitrum, Acoron, Meon, Costus, & Pyrethrum cum nobis sunt admota, calida uidentur. Alia magis, alia minus. Non tamen sunt idonea, quae in flammam uertantur. An igitur seipsos fallunt, qui id solum estimant. Nunquid aliqua non facile in flammam transmutentur, quos utique non sic. Sed an non uertantur in prunam estimare oportebat. Cum sit pruna ignis non minus, quam flamma. Hoc tamen discrimine, quod aere, uel aereo quopiam in ignem mutato flamma, terra, uel terrea re aliqua accensa, fit pruna. Atque hactenus quidem consentire secum sermo omnino uidetur. Siquidem uidentur medicamenta ea, quae ubi ignem attigerint facile accenduntur, nos quoque excalfacere, nisi si quod propter crassitiem intra corpus non facile assumitur. Disseretur enim de iis latius in libris de medicamentorum uiribus. Quaecunque tamen medicamenta nostrum corpus excalfacere uidentur, ea prompte uertuntur in ignem. At quomodo igitur inquiunt tangentibus non sentiuntur calida, hoc haud scio cur dicant. Nam si energia, iamque calidum, esse praedictorum quidque diceremus profecto mirari liceret, quomodo tangentibus non appareant calida. Nunc quod possint facile calida esse, idcirco ea potestate talia uocamus. Itaque nihil miri, si eos, qui se tangunt nondum calefaciant. Veluti enim nec ignis ipse augetur, priusquam uicta ab eo ligna sint mutata, quod aliquo temporis spatio omnino fit. Ita nec animantium calor a medicamentis, nisi illa prius ab ipso sint mutata. Quippe alio genere calefit is qui ab igne uel sole intempescit. Alio is qui a praedictorum quouis medicamentorum. Illa nanque actu sunt calida, medicamenta nequaquam. Itaque nec calefacere nos ualent priusquam actu talia fiant. At quod actu talia sint, id a nobis accipiunt, ueluti sicci calami ab igne. Ita uero & ligna ex sua quidem natura frigida sunt uniuersa. Sed quae sicciora sunt, & gracilia, ea facile mutantur in ignem. Quae humidiora[Fo. l] sunt & crassa, spacio egent maiore. Nihil igitur miri est, si medicamenta quoque primum quidem in parua & tenuia frangi postulant, secundo loco, ut tempore aliquo tametsi minimo, corpori nostro quo calida fiant sint adiuncta. Tu uero si ea nec comminuta, nec prius calefacta, calida tamen iam fieri censes, quid significet, quod potestate calidum dicimus, parum mihi meminisse uideris. Sic enim ea exploras, tanquam energia sint calida. Sed nec illud mirum, si quo recalfaciant, calefieri ipsa prius postulent. Cum idem fieri cernatur, & in lignorum exemplo. Quippe haec uanescentem alias, morientemque flammam tum seruant, tum uero augent dum ab hac, ipsa prius calefiunt. Non est igitur alienum, calorem, qui in animantibus habetur, eiusmodi medicamentis quasi alimento quodam uti quemadmodum ignis ligno. Quippe id ita quoque fieri cernimus. Si uero perfrigerato corpori eorum quoduis quantumuis diligenter comminutum inspergas, prorsus non calefit. Proinde quae refrigeratae partes sunt, eas eiusmodi medicamentis plurimum perfricamus, una calorem perfricando excitantes, una rarum, quod prius frigore fuit densum, reddentes. Quo scilicet tum introrsus pharmacum penetret, tum naturali animantis calori coniunctum mutetur, ac calefiat. Quippe cuius si particula quaepiam uel minima, calorem energia concipiat, hunc deinde in totum propter continuitatem porrigat, perinde ac si ex parua scintilla tedam summo tenus accendas. Siquidem hanc uniuersam facile depascitur ignis, nihilo amplius scintillam requirens. Ac quidquid quidem potestate calidum est, huic nondum in natura sua calidum frigido praepollet, sed in propinquo est, ut praepolleat, adeo ut breuem opem quo uincat extrinsecus requirat. Hanc illi modo frictio abunde praestare potest, modo uel ignis, uel corporis alicuius natura calidi contactus. Non est igitur tam arduum rationem reddere, quid causae sit, cur alia protinus ut corpus nostrum contigere, recalfacere id possint. Alia post longius id efficere spacium. Quippe ex iis, quae igni appropinquant. Alia statim accenduntur, ueluti elychnium, & tenuis teda, & pix, & siccus calamus. Alia nisi diutius sunt admota, non uincuntur, sicut uiride lignum. Illud potius definiamus, cuius utique demonstratio cum de naturalibus potentiis agemus, tradetur. Ex hypothesi nunc quoque propositorum causa, eo utemur, quatuor nimirum dicentes totius corporis proprias facultates esse. Vnam idoneorum tractricem, alteram eorum omnium retentricem, tertiam alteratricem, & quartam quae alieni sit segregatrix, easdemque facultates effectus esse totius in quouis corpore substantiae. Quam etiam constare ex calido,[Fo. li] frigido, humido, & sicco inter se mixtis dicimus. Vbi igitur corpus una qualibet earum, quas in se habet qualitatum, id quod sibi admouetur, demutat, nec ipsum hoc casu tota sua substantia existimandum est agere, nec quod ab ipso mutatur posse ei assimilari. Quare nec unquam nutriet, quod ita mutatum est, id quod se mutauit. At si illud mutet, id est tota sua substantia operetur, utique tum sibi assimilabit id quod mutatur, tum ab eo nutrietur. Neque enim aliud nutritio est, quam adsimilatio perfecta. Quoniam autem hoc definitum est, inde rursus incipiendum. Omne animal conueniente sibi nutritur alimento: conueniens autem cuique alimentum est quicquid assimilari corpori quod nutritur, potest. Oportet igitur toti nutrientis substantiae, cum tota nutriti natura communio aliqua, similitudoque sit: prorsus hic quoque non paruo excessus, defectusque subsistente in ipsis discrimine, cum alia magis consentientia, similiaque sint, alia minus. Proinde etiam alia conficiendi opere ualentiore, ac diuturniore, alia minore, ac breuiore egent: auium caro minore, suilla maiore, bubula etiam hac maiore. Vinum uero ut assimiletur opus desyderat minimum. Quo fit, ut tum nutriat, tum roboret celerrime. Porro id quoque in concoquendi instrumentis, uentriculo, iocinore, & uenis, prorsus aliquamdiu traxerit oportet. Quibus scilicet praeparatum, nutrire corpus iam queat. Ante uero quam in his sit demutatum fieri non potest, ut animalis corpori sit nutrimentum. Ne si per totum diem, ac noctem extrinsecus super corpus sit impositum. Multoque minus panis, uel beta, uel maza, foris imposita nutriat. At quae quidem adsimilantur, omnia nutrimenta uocantur. Reliqua omnia medicamenta, est porro & horum natura duplex. Quippe uel cuiusmodi sunt adsumpta, eiusmodi etiam permanentia, uincunt, corpusque mutant, ad eum modum, quo id cibos, atque haec prorsus tum uenenosa, tum natura animalis corruptricia medicamenta sunt, uel mutationis initium ab animalis corpore consecuta, deinceps iam putrescunt, ac corrumpuntur, deinde corpus quoque una corrumpunt ac putrefaciunt. Sunt autem haec quoque noxia uenena. Est his etiam amplius tertia medicamentorum species, eorum nimirum, quae corpus recalfaciunt quidem, mali tamen nihil adferunt. Est & quarta eorum species, quae & agunt & patiuntur aliquid: sed spatio uincuntur, planeque adsimilantur. Accidit porro his, ut tam medicamenta sint, quam nutrimenta. Nihil autem miri est, si exiguum consecuta momentum, aliqua maximam a priore natura mutationem habent. Cernuntur enim eiusmodi multa in his, quae extra nos sunt. Siquidem in ea Mysia, quae est Asiae pars, domus hac aliquando ratione conflagrauit. Erat proiectum columbinum stercus, cui iam putri & excalfacto,[Fo. lii] ac uaporem edenti, & tangentibus admodum calido in propinquo fenestra fuerat, ita ut iam contingeret eius ligna, quae large nuper illita resina fuerant. Media igitur aestate, cum sol plurimus incidisset, accendit tum resinam, tum ligna. Hinc autem & fores quaedam aliae, quae prope fuerant, & fenestrae nuper etiam resina illite, facile ignem conceperant, atque ad tectum usque summiserant. Vbi autem excepta semel a tecto est flamma, celeriter in totam domum est grassata. Hoc arbitror modo aiunt & Archimedem hostium triremes urentibus speculis incendisse. Porro succenditur his prompte, lana, stupa, elychnium, ferula. Quicquid denique similiter his siccum, rarumque est. Flammam edunt, & lapides attriti, atque hoc magis, si quis sulphure illos illeuerit. Eiusmodi erat medicamentum Medeae. Quippe quod quibus est illitum, omnia ubi in id incidit, calor accendit. Constat id ex sulphure, & humido bitumine. Iam illud ceu rem mirandam quidam ostentauit. Extinxit lucernam, ac rursus muro admouens, accendit. Alter lapidi eam admouit. Fuerant autem tum murus, tum lapis sulphure contacti. Quod ubi deprehensum est, desiit mirum uideri, quod ostentabatur. Ergo omnia id genus medicamina, perfecte, atque ad consummationem calida adhuc non sunt, aptissima tamen ut calida fiant. Atque idcirco potestate calida dicuntur. Ac de iis quidem nulla est dubitatio. Sed nec cur uinum bibitum ualenter corpus calefaciat. Monstratum enim supra paulo est, id non utique ut calidum medicamentum. Immo ut conueniens nutrimentum calefacere animal. Tanquam enim ignis idoneum alimentum, ignem ipsum auget, ita quicquid corporum natura calidorum proprium & naturale est nutrimentum, id ea semper non solum roborabit, sed etiam insitum eorum calorem augebit. Atque id quidem omnis nutrimenti communis effectus est. Vino praeter caetera proprium, ac suum est mutationis celeritas. Ita utique, ut tedae, elychnii, stuppae, picis. Iam uero ab ignis exemplo non digressi: admoneamus rursum de lignis uiridibus, quae ipsa quoque ignis nutrimentum sunt. Caeterum non statim, aut continuo, eoque saepenumero igni iniecta, non solum flammam quasi sopiunt, sed etiam si imbecilla est & parua, corrumpendae quoque eius periculum afferunt. Sic profecto & in animalibus cibi, qui uti prorsus adsimilentur, & corpus nutriant spatio egent, hi frigus uniuersi, potius quam calorem afferre in praesenti uidentur. Caeterum calefaciunt hi quoque spatio, non secus, ac reliqui cibi, si semel ut corpus nutriant, sint consecuti. Omne enim nutrimentum, quatenus nutrimentum est, animalis calorem auget. At si deuoretur quidem ut nutrimentum, nec tamen superetur, id erit quod Hyppocrates dixit, nomine quidem nutrimentum, re autem minime. Quippe cum trifariam nutrimentum[Fo. liii] dicatur, sicut ipse docuit his uerbis. Nutrimentum est, & quod nutrit, & quod ueluti nutrimentum est, & quod futurum nutrimentum est, quod utique iam nutrit, & corpori adiungitur, nec amplius futurum est, id proprie nutrimentum nominatur. Idem uero & corpus quod nutrit, excalfacit, quod reliquorum neutrum facit. Quod scilicet proprie nutrimenta non sint. Sed alterum eorum ueluti nutrimentum, alterum tale futurum. Proinde nec uinum ipsum semper animal calefacit, aeque, ut nec oleum flammam accendit, tametsi aptissimum est ignis nutrimentum. Immo si imbecille & exigue flammae, confertim multum oleum infundas, suffocabis eam, prorsusque extingues, potiusquam augebis. Sic igitur & uinum, ubi plus bibitur, quam ut uinci possit, tantum abest, ut animal calefaciat, ut etiam frigidiora uitia gignat. Quippe apoplexiae, & paraplegiae, & quae Graece caros, & comata uocamus, & neruorum resolutio, & comitiales conuulsiones, & tetani, immodicum uini potum comitantur. Quorum unumquodque frigidum est uitium, generatim enim quaecunque assumpta in corpus, ut nutrimentum calefaciunt, haec interim frigefacere deprehendas. Eque scilicet, ut flammam ab eadem materia, non augeri modo, uerum etiam aliquando extingui. Atque haec quidem omnia, tum iis, quae de elementis, tum iis quae de temperamentis sunt prodita consentiunt. Illud fortasse dissonare uidebitur, quod ex iis, quae ut nutrimentum comeduntur, aliqua cuti imposita, hanc erodunt, atque exulcerant. Sicut sinapi, muria, allia, cepe. Verum hoc quoque cum positis a principio hypothesibus concordat. Etenim propterea, quod tum in uentre concocta, tum in uenis in sanguinem uersa mutantur, alteranturque, praeterea quod uno loco non permanent: sed in multas partes diuisa, undequaque ferunt, adde & quod non solum multis succis miscentur, sed etiam cibis, cum quibus sumuntur, adhaec quod celeriter eorum & concoctio, & partium separatio perficitur, ita ut quod conueniens in eis est adsimiletur, quod superuacaneum & acre, per aluum urinas, & sudorem excernatur: propter haec inquam, omnia quod foris impositum exulcerat, id comestum non exulcerat. Quamuis si uel unum quodlibet horum accederet, satis esset ad ea quae foris sunt integra seruanda, uerbi causa mutatio ipsa. Si nanque non maneat sinapi, quale extrinsecus fuit, cum est adsumptum, manifestum est, nec uim eius manere censendum. Quod si tum dirimuntur eius partes, tum purgantur, multo utique magis sic censendum. Iam satis erat quod nec eodem loci manet. Cum nec circa cutim aliquid efficere posse uideatur, nisi diutius immoretur. Sed nec mixtio ipsa cum multis cibis parum momenti habet. Si enim id citra alium cibum solum assumas, facile intelliges quantum molestiae, & rosionis[Fo. liv] uentriculo sit allaturum. Quin etiam, si plurimo dulci admixtum succo, cuti id imponas, quam nihil adferat incommodi. Cum igitur praedictorum unum quodlibet per se, satis prohibere possit, quo minus sinapi, quod foris facit, idem facere intus possit, multo arbitror magis, ubi multa simul coierint. Nam & coquendo alteratur, & expurgatur, & cum multis aliis miscetur, & uarie distribuitur, & in omnem partem fertur, nec in ulla moratur. Quod autem si acrimoniam suam seruaret, interna quoque omnino exulceraret, ex iis, quae sponte accidunt ulceribus, intelligas. Gignitur enim non raro aliis ex uitioso cibo, aliis ex quapiam in ipso corpore corruptela, & putredine, uitiosus succus, quam cacochymian uocant. Iis aliquando interiorum quoque aliquid exulceratur. Magna tamen ex parte, cutis quoniam in hanc excrementa quae in habitum corporis colliguntur, natura expellit, multis & assiduis ulceribus afficitur. Quippe cancri phagedene, herpetes erodentes, carbunculi, & quae chyronia, & Telephia uocantur, milleque aliae ulcerum generationes, ab eiusmodi cacochymia nascuntur. Neque igitur talium quicquam est dubitandum. Sed nec cur medicamentorum nonnulla, cum nihil nos extrinsecus offendunt, intro assumpta magnum afferant malum. Aliqua rursus intro assumpta, nonnunquam laedant, nonnunquam conferant. Aliqua non solum intro assumpta, sed etiam extrinsecus applicita offendant. Quippe ut semel dicam, nihil foris, intusque parem agendi facultatem habet. Neque enim aut uipere uenenum, aut rabidi canis spuma, ut aspidis uirus, quae tamen si extrinsecus corpori occurrant, offendere creduntur, parem uim habent, uel soli cuti applicita, uel intro assumpta. Sed nec illud est mirandum, si certorum medicamentorum uis, ad profundum non peruenit. Neque enim necesse est, ut omnia parem habeant uim. Quod si ex iis, quae intro sumuntur non pauca, certo tempore, & certa quantitate, & in mixtura, cum certis accepta, conferunt. Intempestiue autem & largius, nec cum aliis admixta laedunt, ne id quidem dubitationem ullam disputationi pariat. Siquidem id tum cibis, tum igni, tum uero omnibus, ut sic dicam quae corpori occurrunt, accidere solet. Nam & mediocri nobis flamma nonnunquam opus est, eaque usi, plurimum ex ea iuuamur. Cum tamen immodica flamma nos urat. Ad eundem modum & frigide potio quae mediocris est, confert quae immodica est, maximam affert lesionem. Quid igitur miri est, esse medicamen aliquod, adeo calidum potestate, ut si multum eius sumatur, ac in uacuum corpus inferatur, erodat prorsus, uratque. Sin exiguum sit, & cum iis,[Fo. lv] quae uehementiam eius remittant, conuinctum, non modo nihil incommodi adferat, uerum etiam calefaciendo iuuet. Lacrimam enim, uel Cyrenaicam, uel medicam, uel particham ipsam quidem per se, citra incommodum sumere non est. At si omnino exigua, uel cum aliis tempore congruente sit sumpta, magnopere conducit. Atque ad hunc quidem modum, quaecunque corpus excalfaciunt, ubi mutationis principium in ipso sicut dictum prius est accepere, recalfacere illud sunt apta. Quae uero refrigerant, ueluti papaueris succus, haec a nostro corpore, ne uel paulum quidem demutantur, sed ipsum statim uincunt, ac mutant, etiam si calefacta prius dederis. Est enim eorum natura frigida, quemadmodum aqua. Quare illud recte Aristoteli, sicut alia multa, dictum est. Calidorum, frigidorum, siccorum, & humidorum corporum, quaedam esse talia per se, quaedam ex accidenti. Sicut aqua per se quidem frigida est, ex accidenti uero aliquando calida: uerum acquisititius eius calor breui perit, naturalis frigiditas manet. Tanquam igitur calida aqua flammae iniecta, eam extinguit. Sic meconium si id quantumuis calefactum dederis, & calorem animalis perfrigerabis, & necis periculum afferes. Omnia igitur id genus medicamenta, si exigue sint data, & una cum iis, quae uehementiam frigoris eorum castigare ualeant, nonnunquam usum aliquem corporibus nostris praestant, quemadmodum in opere de medicamentis dicetur. Siquidem medicamen id quod Cantharidas recipit, hydericis prodest. Tametsi cantharis ipsa, uesicam omnino exulcerat. Verum ubi per ea, quae admiscentur castigata est, ac corpori, quod plurimo humore grauatur, tum offertur, illum per urinas expellit. Maxime igitur est attendendum in omnibus, quae potestate calida, frigida ue dicuntur, sint ne ex natura eorum, quae nutrire corpus possunt, an eiusmodi, quae exiguum alterationis momentum nacta, deinde secundum propriam naturam alterata, corpus ipsum aliquo modo afficiunt. Tertio loco an nullo pacto ab eo, quicquam alterentur. Si nanque ex nutrientium sunt genere, siquidem uincantur, calefaciunt. Si non uincantur, refrigerant. Sin ex iis sunt quae exiguum quippiam alterantur, omnino calefaciunt. Si uero ex iis, quae omnino non alterantur, maxime refrigerant. Attendere autem, ut dictum est quam maxime oportet, ac discernere, quae per se sunt, ab iis, quae per accidens, non in calidis & frigidis modo, sed nihilo etiam setius in siccis & humidis. Quippe aliqua talium, cum siccam substantiam sint sortita, ubi largo calore sunt liquata, humiditatis phantasiam praebent, ueluti aes, & ferrum. Quaedam per se humida, ubi in syncero frigore sunt morata, apparent sicca sicut glacies. Minime igitur de iis omnibus faciendum absoluto, & sine ulla exceptione iudicium est, sicut in superioribus monuimus.[Fo. lvi] Sed cum eo, ut quemadmodum sese in calore, frigoreque habeant, consyderentur. Siquidem si exiguo praedita calore, nihilominus humida cernuntur, talia esse ex propria natura sunt censenda, tametsi cum copioso calore sint sicca. Quae uero uel sub feruenti calore fluunt, uel sub puro rigore sunt concreta, ne horum quidem altera per se humida, altera per se sicca sunt existimanda. Ergo tum adhunc modum distinguere conueniet, quae per se sunt, ab iis, quae per accidens, tum ad haec ipsa spectantibus, eorum quae potestate calida, frigida, humida, sicca ue sunt, iudicium faciendum. Non enim ad id quod secundum accidens est, respicientibus: sed ad id, quod secundum se est, id quod potestate est, iudicari debebit. Porro communis in omnibus, unaque iudicandi ratio est, alterationis celeritas. At cum calidum, frigidum, humidum, & siccum dicantur, ὁμονύμως, quod scilicet alia per id, quod exuperat, alia quod eam qualitatem a qua sunt denominata, summam habeant, in utrumcunque horum prompte uertitur, de quo agitur iudicium, tale potestate fuerit. Oleum nanque calidum potestate est, nimirum quod flamma facile fiat. Eodem modo resina, bitumen, & pix. Vinum autem, quod facile fiat sanguis. Pari modo mel, & caro, & lac. Atque haec quidem totis ipsorum alteratis substantiis, nutrimenta se alterantium sunt. Quae uero una qualibet qualitate, alterantur ac mutantur, ea medicamenta tantum sunt. Medicamenta itidem sunt, & quae nulla substantiae suae mutata parte, sed tota seruata integra, corpus ipsum afficiunt. Caeterum grauia & naturae animalis corrumpentia. Vnde & totum eorum genus deleterion & pestilens dici reor. Quippe haec non eo minus genere deleteria sunt dicenda, quod ubi plane minima exhibentur, nullam inferunt sensibilem noxam. Sic nanque neque ignis ipse calidus sit, neque nix frigida. Nam horum quoque si quid prorsus exiguum est, nullum euidens in corporibus nostris excitat affectum. Quippe centesima unius scintillae pars, est quidem omnino genere ignis. Caeterum adeo nos non urat excalfaciatue, ut corpori incidens, ne sensum quidem ullum sui excitet. Ad eundem modum frigidae asperginis centesima portio non modo nihil offendat, aut refrigeret, sed nec sensum sui ullum praebeat. Nequaquam igitur sic iudicanda deleteria sunt. Immo totius naturae suae contrarietate. Porro iudicabitur contrarietas, ex ea quae media intercedit mutatione. In elementis uerbi gratia, neque aqua mutari potest in ignem, neque ignis in aquam: sed ambo in aerem, is uero in utraque. At illa in alterutrum nullo modo. Ergo continens, & sine medio est aquae mutatio in aerem, itemque ignis. Non continens, ignis & aquae in alterutrum: haec igitur inter se contraria pugnantiaque sunt. Non dissimili ratione papaueris[Fo. lvii] succus, hominis corpori prorsus est contrarius ut quod in eum quicquam agere ne una quidem qualitate possit, multo minus tota sua substantia possit. Atque unum quidem deleteriorum genus eiusmodi est, alterum est eorum, quae ex nostro calore momentum aliquod mutationis accipiunt, ac deinde in multifarias alterationes uertuntur, quibus corrumpi naturam nostram accidit. Eiusmodi enim omnia deleteria genere sunt, etiam si propter exiguitatem nonnunquam nihil quod sentiatur efficiant. Ac quae corporis naturam rodunt putrefaciunt, & liquant, merito potestate calida nominantur. Contra quae refrigerant, & sensum auferunt, torporemque notabilem afferunt, frigida. Et priora quidem nihil non rationi consonum, nec ipsa pati, nec in corporibus nostris efficere uidentur. Siquidem calido corpori applicita, & mutationis momentum aliquod hinc adepta, partim eorum ad summam caliditatem, partim proueniunt ad putredinem. Iure igitur pro affectu quem ipsa consecuta sunt, etiam corpus animalis afficiunt. At quae corpus tametsi ipsa calida sunt, applicata, tamen refrigerant, non paruam dubitationem afferunt, utrius potius naturae sint. Nam si energia semel calida sunt reddita, cur animal non calefaciunt? Sin nondum sunt calefacta, quomodo apparent calida. Soluetur dubitatio si distinguatur, quod per se frigidum est, ab eo quod est ex accidenti. Ita uti Aristoteles docuit. Perit nanque celeriter eorum, quae ex accidenti sunt calida, acquisititius affectus. Ita ut in priorem naturae suae statum facile reuertantur. Porro in applicandis iis nobis, quae natura quidem sunt frigida, sed per accidens calida, duo haec contingere est necesse, ut & acquisititius eorum calor pereat, & propria eorum temperies, a nostra nihil immutata, frigida perstet. Et quid miri si papaueris succus, mandragora, uel cicuta, uel similium aliquid, quamuis exhibeantur calefacta, paulo post euadunt frigida? Cum idem patiantur, ptisana, & lac, & far, & panis. Vbi in imbecillum uentrem demissa, ab eo non superantur. Euomuntur enim non raro abunde frigida. Et quod iis maius est, quodque Hyppocrates notauit, pituita ipsa quamuis iam succus sit, atque ex cibis in uentre iam concoctis nata, nihilominus frigida tangentibus sentitur, neque id modo dum in uentre consistit, sed postquam a uenis ipsis, purgantis, cuiuspiam medicamenti ui, est detracta. Tametsi enim quam tenacissima est, ac per uim ducitur, attamen ne ipsa quidem tractus uiolentia calefieri potest. Quid igitur miri, si etiam papaueris succus, quod naturae nostrae tam contrarium medicamentum est, quam celerrime refrigeretur, etiam si calefactus sit exhibitus? refrigeret autem una secum & corpus? Quippe acquisititium calorem non seruat, propterea quod natura frigidus est. At quia eius substantia a nobis non[Fo. lviii] alteratur. Immo potius nos alterat, & mutat, idcirco nec a nobis quicquam recipit caloris, & pro sua natura nos afficit. Itaque cum frigidus natura sit, & nos utique refrigerat. Nihil igitur in dictione nostra est dubitationis reliquum. Enimuero quod horum omnium, quae frigida per naturam sunt, quicquid plus iusto calefeceris, ex propria id natura recedat, praeterquam quod nullam dubitationem habet etiam praedictis a nobis, affert testimonium. Sicut enim salamandra ad certum usque terminum ab igni nihil patitur, uritur autem, si longiore spatio igni sit admota. Sic & mandragora, & cicuta, & psillium, breui spatio igni admota, proprium adhuc temperamentum seruant, largius autem excalefacta, illico corrumpuntur, nec quicquam efficere, quae prius poterant, ualent. Ac talium quidem omnium natura, hominibus maxime est contraria. Sane naturam cum dico, uniuersam substantiam, ac temperiem, quae ex primis elementis conflat, significo, calido, frigido, humido, sicco. Eorum uero, quae celerrime nutriunt conuenientissima. Reliqua omnia media inter haec sunt, quorum alia magis, alia minus agere, ac pati a corpore nostro possunt. Siquidem castoreum, & piper agere magis in corpus nostrum quam pati ab eo ualent. Vinum, & mel, & ptisana, pati magis, quam agere. Ergo haec omnia tum agunt circa corpus aliquid, tum uero patiunt. Omnino enim ubi duo corpora inter se commissa, aliquam multo tempore pugnant, certantque de alterando, utrunque eorum tum agere, tum pati est necesse. Fortasse autem & si non multo tempore id fiat, attamen agit etiam id quod uincitur, in id quod uincit: uerum ita exiguum, ut sensum effugiat. Neque enim si acutissimo ferro mollissimam caeram toto die ac nocte incidas, fieri potest, ut non fiat, manifeste obtusius. Ita nimirum illud comode dici uidetur. Assiduo illisu durum cauat undula saxum. Quippe ita quoque factum cernitur. Caeterum uno, aut altero ictu nihil adhuc euidens uidere in talibus licet. Ex quo factum arbitror, ut quaedam ab admotis sibi, nihil prorsus pati, opinati nonnulli sint. Et cedendum quidem est ita loquentibus. Saepe uero nobis quoque ipsis ita plerunque loquendum est, nisi sicubi ad ultimum examen, disputationem perducimus, quemadmodum in praesentia facimus. Sic igitur ἀειπάθεια, id est, nunquam deficientis affectionis dogma, iis utique qui ratione solum id estimant, ualente demonstratione non caret. Non est tamen eius ad priuatas singulatim obeundas actiones ullus usus. Si nanque adeo exigui affectus sint, quibus assidue afficimur, ut nulli actioni sensibile, & manifestum incommodum afferant, facile profecto contemnendi sunt, atque ei qui affectus id genus nullos esse dicit non repugnandum. Perinde igitur habet, & in iis, quae nutriunt, prope dixerim omnibus. Quippe quae ipsa quoque in corpore hominis[Fo. lix] aliquid faciunt. Sed nec sensibile aliquid prorsus, nec euidens, diuturna tamen eorum exhibitio, magnopere alterat, mutatque iam corpora. Sunt enim & quae primo statim usu, manifestam alterationem suam indicent, ueluti lactuca, quae eos, quibus uenter aestuat, manifeste refrigerat. Atque a siti uindicat quibus refrigeratum est, manifeste laedit. Conducit uero & ad somnum non parum, neque id alia ratione ulla quam quod frigido temperamento & humido est. Verum sic est humida, & frigida ad hominem, & alia quae nutriri sunt apta, sicut uiridia ligna ad ignem. Quare rationabiliter cibi, id genus utrumque praestant, & quod ueluti medicamenta corpus nostrum afficiunt, & quod nutriunt. Toto quidem concoquendi sui tempore, ut medicamenta. Vbi iam nutriunt ac prorsus sunt adsimilata, ut quae nihil in nos agant, sed naturalem calorem augeant, ceu prius est dictum. Quippe id omnium quae nutriant commune est. Nec est quod miremur, si modo exempli uiridium lignorum non sumus immemores, esse aliqua, quae priusquam adsimilentur, & nutriant, dum adhuc concoquuntur, refrigerent, cum adsimilata sunt, ac iam nutriunt, calefaciant. Itaque usus quoque talium omnium duplex medicis suppetit, tum ut ciborum, tum ut medicamentorum. Fac nanque mutata sit alicui optima uentriculi temperies, ad calidiorem. Is profecto quamdiu lactucam concoquit, refrigerabitur & mediocritatem temperamenti assequetur. Vbi uero ex ea iam nutritus est, insiti caloris substantiam augebit. In eo igitur uel maxime sese fallere uidetur. Iuniorum medicorum uulgus, quod ignorat in nobis aliquando quantitatem caloris intendi, aliquando substantiam eius augeri. Tum quod utroque genere ueteres calidius factum animal dicant. Quando etiam calidius fit, siue calorem eius intendas, siue substantiam, in qua prima consistit, inaugeas, finge nanque ex iis, quae in animalis corpore continentur, sanguinem esse per se calidum, aut si magis placet flauam bilem, reliqua omnia ex accidenti esse calida. Vtique quod huius aliquam habeant partem, nunquid necesse erit animal bifariam calidius esse, uel quod plus calidorum succorum sit sortitum, uel quod calidiores eos habeat quam ante. Mihi plane ita uidetur. Ad eundem modum arbitror, & frigidius erit bifariam, uel quod plures illi succreuerint frigidi succi, ceu pituita, & nigra bilis, uel quod eorum omnium modo non mutato sola qualitas sit intenta. An igitur miri quicquam est, si corpus quoad concoquit, qui frigidus natura cibus est, sicut portulaca, & lactuca, frigidae qualitatis non parum percipiat, percocto autem, ac iam in bonum sanguinem uerso: calidi succi accessione, calidius quam prius euadat. Atqui si nihil horum, aut eiusmodi est, quod fieri nequeat aut etiam adhuc mirum, desinant iam obstrepere, qui[Fo. lx] unum eundemque cibum, tum nutrimenti, tum medicamenti usum corpori praestare negant. Tanquam enim si omnino non percoqueretur, perpetuo maneret medicamentum, sic cum iam est percoctum, ambo efficitur. Pone enim prorsus non concoquatur lactuca, uel si mauis succus ipsius, quando is si liberalius sumatur, similem in homine cum papaueris succo effectum habet. Nunquid hoc casu medicamentum tantum erit, nec aliud quicquam? Nemo arbitror de ea re dubitet. Ergo habet omnino lactuca & medicamenti facultatem. At uero habebat et nutrimenti: quippe que persepe nutriit. Ambas igitur facultates simul in se continet, non tamen similiter ambas ostendit. Verum ubi plus egit in homine, quam sit passa, medicamenti potius indicat facultatem, ubi passa plus est quam egit, nutrimenti. Nec mirum ullum est, si lactucae tum agere, tum pati contingit, quando ensi quoque, ceu paulo ante diximus, non solum in ceram agere, sed etiam ab ea pati accidit. Caeterum eo quod multo amplius est quod agit, quam quod patitur, alterum latet. At si durissimum illi ferrum admoueas, contra magis pati, quam agere tibi uidebitur. Tametsi agit aliquid tum quoque. Sed negligitur prae exiguitate eius uis. Itaque de omnibus prorsus cibis, illud pronunciare non dubitamus, quod non solum a nostris corporibus pati, sed etiam agere aliquid in ea possunt. Iam uero & de quibusdam, quae plane scilicet & luculenter uidemus agere, quod non tantum cibi sint, sed etiam medicamenta. Et lactuca quidem tam cibus, quam medicamentum frigidum est. Eruca tam cibus, quam medicamentum calidum. Quod si castoreum quoque spatio concoquitur, erit id quoque simul nutrimentum, simul medicamentum calidum. Ad eundem modum sinapi & piper. Ex herbis quoque anethum, & ruta, & origanum, & pulegium, & calamynthe, & thymbra, & thymum. Quippe haec omnia, tum cibi, tum medicamenta calida sunt, prius enim quam in sanguinem sunt mutata, dum scilicet adhuc concoquuntur, medicamenta. Mutata uero in sanguinem, non utique iam medicamenta, sed nutrimenta. Secunda nimirum nutrimenti significatione, qua id significatur, quod nondum est alimentum, sed ueluti alimentum. Ergo sicut de lactuca paulo supra fecimus, cum duos uentres, alterum iusto frigidiorem, alterum iusto calidiorem finximus. Ita nunc quoque pro contemplandis iis, quae potestate calida sunt, proponamus eosdem uentres. Ergo eum qui frigidior iusto est, quoad in eo continentur, ac concoquuntur omnes id genus herbae calefaciunt, atque ad temperamenti aequalitatem reuocant, prosuntque ut medicamenta. Alterum uero qui calidus est, inflammabunt, ac magnopere laedent. Atque has quidem alterationes qualitate sua inducent. Nam omnino percocta, & mutata, ac in sanguinem bonum iam uersa, naturalis in animali caloris substantiam[Fo. lxi] augebunt, non qualitatem intendent. In totum enim siue frigidus, siue calidus potestate cibus sit, posteaquam in sanguinem conuersus est, naturalem calorem similiter augebit. Quoad autem ad sanguinis formam tendit, nec dum plane sanguis est redditus, refrigerat, excalfacit ue animal medicamenti ritu. Sane omnis haec disceptatio ab uno principio pendet. Quo magis seruandum id, memoriaque tenendum perpetuo est. Cuilibet corpori proprietatem quandam temperamenti esse, quae huic quidem naturae sit consentiens, ab hac uero sit dissentiens. Tum si quod conueniens sibi est, in suam naturam transmutet, eo pacto caloris sui substantiam augere. Sin ipsum sit mutatum, duorum alterum illi contingere, uel ut calorem quendam conquirat, utique si id a quo mutatur, calefacit, uel proprium calorem amittat, si id non calefacit. Liquet igitur ex iis, quod eiusmodi omnia, ex eorum sunt numero, quae relata ad aliquid dicantur? Cum ad proprietatem mutantis naturae, quicquid assumitur, uel nutrimenti, uel medicamenti, uel utriusque rationem sortiatur, uerbi gratia. Cicuta, sturno nutrimentum est, homini medicamentum. Rursus coturnici, ueratrum nutrimentum est, hominibus medicamen. Si quidem coturnicum temperies assimilare sibi ueratrum potest, quod hominum temperies non potest. Ergo manifestum iam arbitror factum, quod iudicium eius quod respectu nostri calidum, frigidum, humidum, & siccum dicitur, non ex iis, quae extrinsecus sunt posita. Sed ex iis, quibus ipsi afficimur, certum exactumque fieri possit. Atque id tanquam primum, ac maxime sit spectandum. Deinde si res exigit, etiam quod ab externis petitur. Nam si euidens ad sentiendum, & clarus sit adhibiti medicamenti affectus, huic reliquis notis omnibus posthabitis credendum. Sin confusus, & obscurus, aut etiam mixtus, aut ullam omnino dubitationem sit exhibens, tum utique ad externa omnia conferentes, de eo iudicandum. Ac neque horum quidem ad ea, quae longius absunt, sed quae ab ipsa quaesitae rei substantia sunt desumpta. Verbi gratia. Si oleum calidum est, non id inde spectabitur, quod glutinosum, aut pallidum, aut leue est: sed quod facile inflammatur. Id nanque erat illi calidum potestate esse, quod celeriter in energia calidum mutatur. Ad eundem modum & in corporibus nostris, non utique id expendendum, an crassarum partium, aut tenuium, aut humidum, aut leue, aut glutinosum, aut pallidum: sed an calefaciat admotum. Eque uero nec an dulce sit, an aluum deiiciat, an sanguinem, si instilletur, faciat in missione fluxilem. Quippe haec quoque superuacua sunt, cum estimare liceat, an calefaciat cum admouetur, Ergo si notabiliter id, ualenterque faceret, quemadmodum piper, utique clarum id proculque dubio esset. Nunc[Fo. lxii] cum minime ualenter, id praestet, merito in quaestionem uenit. Multo uero magis de rosaceo, & aceto dubitatur a medicis, atque ambigitur calida ne haec, an frigida potestate sint. Agendum igitur id est, ut in omnibus, quae potestate calida, frigida, humida, sicca ue dicuntur, exactas aliquas, clarasque discretiones inueniamus. Sicut ante de energia sic dictis fecimus. Porro incipiendum arbitror ab iis, quae euidentissima sunt. Quando in iis exercitatus, facile consequetur ea, quae minus sunt euidentia. Ergo statim ut corpori hoc, uel illud medicamentum, cibus ue admouetur, expers esto omnis acquisititii caloris, & frigoris. Quam enim in superioribus determinationem iniuimus, cum sicca & humida corpora dignoscenda proposuimus, eadem nobis nunc quoque in iis, quae potestate calida frigidaque sunt, non minus erit utilis. Nam siue potestate frigidum, cum id applicas, manifeste calefacias, siue calidum refrigeres, corpus primo occursu, qualitatis acquisitae, non eius, quae propria est rei admotae, sensu afficietur. Vt ergo admotae rei uera, synceraque natura exploretur, tepidum quoad fieri maxime potest, esto, nec ullam extrinsecus notabilem alterationem ualentis caloris, frigoris ue ceperit. Ac prima quidem admoti medicamenti praeparatio talis esto. Applicetur autem cum eius uim exploras, non cuilibet corporis affectui, sed simplicissimo, et quoad fieri maxime potest, summo. At si summi quidem caloris affectioni admotum frigoris sensum excitet, erit profecto sic frigidum. Pari modo si frigido affectui applicatum, calidum statim appareat, id quoque erit calidum. Sin uel calide affectioni calidum, uel frigide frigidum sentiatur, non est quod hoc calidum, illud frigidum omnino pronuncies. Est enim aliquando summi caloris affectus, quem mediocriter frigidum medicamen adeo non alterat, ut refrigerando, densandoque summum extrinsecus corpus, calorem intro concludat, ac difflari uetet. Indeque affectum magis accendat. Ita uero etsi quod frigido affectui admouetur, nullum afferat calorem, uidendum est. Num id cum sit aliquid mediocriter calidum, nihil egit in affectum qui summi indiguit caloris. Ergo nec sic, admoti medicaminis exploranda uis est, nec si ex accidenti aliquid efficiat, non per se. Iudicabis autem quod ex accidenti aliquid facit, tum ex affectu ipso, tum tempore. Ex affectu, si is simplex est, & unus. At a tempore determinabitur iudicium ad hunc modum. Quod protinus ut admotum est, calefacere, uel refrigerare manifeste cernitur, id utique & ex se, & per se tale fuerit. Quod tempore id facit, fortasse ex aliquo accidenti huc est actum, ueluti iuueni quadrati corporis. Tetano aestate media laboranti, frigida liberaliter affusa caloris repercussum facit. Caeterum quod aqua frigida per se non calefaciat, ex primo[Fo. lxiii] eius occursu patet. Sensum nanque inuehit frigoris. Praeterea cutim quoad ei affunditur, frigefacit. Tum calorem nec in omni corpore, nec dum affunditur inuehit. Imo tantum in iuuene, quadrati corporis, & aestate media, & postquam a perfundendo est cessatum. Sicut igitur frigida quibus incidit, haec illico perfrigerat, siue animata corpora sunt, siue non animata, siue calida, siue frigida, ita si quod esset tempus, uel corporis natura, uel affectus ullus, in quo frigida, primo statim occursu caloris sensum inueheret, iure queri posset, calefacere ne, an frigefacere per se nata esset. Nunc cum omnia tum animata, tum inanimata protinus, & perpetuo frigefieri ab ea cernamus. Quibus autem insitus calor, ueluti fons quidam ignis in uisceribus est, his occurrens repercussum aliquando caloris facit, rationabile arbitror ex accidenti, non per se talia calefacere. Sed nec latet qua ratione illud accidat. Siquidem stipata, clusaque corporis summa facie, repercussus, refractusque sit caloris eius, qui a profundo ascendit, quique simul propter difflatus inopiam est aceruatus. Simul propter frigidi circumstantis uiolentiam in altum recedit. Simul ex succis isthic habitis nutritur. Quippe ubi collectus, nutritusque calor ad summa corporis uiolentius ruit, fit quidem caloris repercussus, indicium uero ac documentum quod frigida haud quaquam per se calorem auxit. Nam per se quidem cutim perfrigerauit frigus uero eius, densitas, & reditus caloris ad profundum sunt consecuti. Rursus horum, densitatem quidem difflatus prohibitio. Reditum uero ad interiora, concoctio, consummatioque, qui isthic sunt succorum, est adsecuta. Horum uero difflatus prohibitio, caloris colligendi, succorum concoctio, eiusdem generandi fuit occasio. Porro horum utrunque natiui, caloris sequitur auctio. Ergo intercedentibus, & mediis utrisque, frigida in animalis corpore, caloris aliquando excitat incrementum, per se nunquam. Sed non minus calor, est quando ex accidenti perfrigerat. Vtique intercedente uacuatione. Sicut perfusio phlegmonen. Cum enim ex calida fluxione phlegmone consistat, propria quidem eius curatio, uacuatio superuacui est. Vacuationi autem particulae, quae per phlegmonen excalfacta est, omnino succedit refrigeratio. Ergo cum duplex in iis, quae phlegmone laborant particulis, affectus sit, unus quidem in quantitate, ex superuacui naturae modum exeuntis abundantia, alter in qualitate, qui ex caloris spectatur ratione, sequitur prioris eorum curationem, etiam posterioris curatio: fiuntque ex accidenti, quae uacuant, calentis materiae remedia, & inflammationis particularum refrigeratoria, ergo tum haec discernere oportet, tum id agere, ut pro modo simplicis affectus, etiam uirium medicamenti inueniatur modus, uerbi gratia si calidus in summo affectus sit, frigidum quoque in summo[Fo. lxiv] medicamentum paretur. Sin affectus a summo paulum recedat, medicamentum quoque a summo paulum declinet. Si plus a summo calore absit affectus, ad portionem absit a summo frigore medicamen. Quippe si auspicatus a tali coniectura examen eorum sis, facilius propriam, cuiusque inuenias uim. Ad summam enim in omni simplici affectu calido, quodcunque adhibitum medicamen, primo statim occursu frigoris sensum intulit, id frigidum potestate est. Ac multo profecto magis, si post primam exhibitionem tale perpetuo manet. Quodsi calidum affectum prorsus sanet, frigidum id ex necessitate fuerit. Adhibendum uero est cum exploratur omnino tepidum, ut prius testati sumus. Vbi iam cognitum est tale esse, deinde curationis causa petitur, rectius frigidum sumitur. Nisi si medicamen summi sit frigoris, morbus in summo caloris non sit. Atque haec quidem diffusius, tum in opere de medicamentis, tum curandi methodo tradentur. Ad praesens illud saltem nouisse oportet. Si quod calido, & simplici affectui adhibitum medicamentum, tum protinus, tum toto deinceps tempore frigoris, sensum, ac facilioris tollerantiae, iuuamentique laboranti affert, id frigidum necessario est. Tametsi in aliis nonnunquam uideatur calidum. Deprehendetur enim in illis si diligenter exploretur, non utique per se, sed ex accidenti excalfacere. Cum per se dicimus, uel primum, uel nullo intercedente medio, omnibus eiusmodi uerbis, idem potestate significamus. In quibus omnibus lectorem, in opere de medicamentis propriis exemplis exercitabimus. Nunc recensitis iis, quae ante iam dixi, proposito libro commodum imponere finem tentabo. Cum nanque calidum corpus multifariam dicatur, nam & quod summam eiusmodi habet in se qualitatem, ipsum scilicet elementum. Et quod propter eiusmodi qualitatem pollentem, nomen est sortitum. Ad haec quod colatum ad aliud dicitur, uel ad id quod mediocre eiusdem sit generis, uel quicquid fors tulerit, sic & quod potestate calidum est, energia uero nondum dici potest, intelligi, probarique multis modis oportet. Quo utique minus recte siquid non statim inflammatur, id aliqui ne ut ad nos quidem esse calidum potestate putant. Nam siue facile concoquitur, & cito nutrit, erit ut ad nos calidum. Siue admotum ueluti medicamentum, calefacit, erit id quoque, ut ad hominem potestate calidum. Sic nimirum & per singulas animalis species, ipsum potestate calidum, siue est, ut medicamentum, siue ut nutrimentum, ad illud tantum animal collatum dicitur. Est enim ex iis, quae ad aliquid referuntur, quicquid potestate aliquid dicitur. Quare & probatio, quae propria est, melior utique est, quam quae ab externo petitur. Propria uero est una in singulis, utique si celeriter tale fieri appareat, quale id esse potestate diximus. Est enim potestate ignis, quicquid celeriter in ignem uertitur: potestate[Fo. lxv] uero calidum, ut ad hominem est, ex speciebus eorum, quae ex eo quod in ipsis praepollet, dicuntur, quidquid homini applicatum, naturalis eius caloris uel qualitatem auget, uel substantiam. Eadem mihi & de aliis censeri dicta uelim, quaecunque scilicet potestate frigida, uel sicca, uel humida dicuntur. Quum haec quoque partim ueluti ad ipsa elementa, partim ueluti ad ea, quae ex praepollente sunt nominata, tum intelligi, tum explorari, tum doceri conueniat. Patet uero eum quoque qui iudicat, tactum, omnis acquisititii caloris & frigoris expertem esse debere, sicuti de medicamentis ipsis prius est dictum.

GALENI PERGAMENSIS
De inaequali intemperie, Thoma
Linacro Anglo interprete

Inaequalis intemperies alias in toto animalis corpore fit, ueluti in ea hydropis specie, quam graeci ἀνασάρκα uocant. & febribus iis, quas iidem hepialas appellant, fereque reliquis omnibus, exceptis, quas Hecticas nominant. Incidit autem & in una qualibet parte, quum ea uel intumuit, uel Phlegmone, Gangrena, Erisipilate, Cancro ue, est affecta. Huc pertinet & qui Elephas dicitur, & Phagedena, & Herpes. Verum haec omnia cum fluxione consistunt. Absque autem materiae affluxu, solis partium qualitatibus aliquatenus alterandis, inaequales intemperies fiunt, vtique refrigeratis iis, aut deustis, aut immodice exercitatis, aut feriatis, aut aliquid id genus passis. Iam ex medicamentis iis, quae foris corpori occurrunt, inaequalis intemperies gignitur, dum id uel frigefit, uel calefit, vel siccatur, uel humectum redditur. Quippe hae simplices intemperies sunt, veluti in iis, quae de temperamentis scripsimus, est monstratum. Compositae ex iis aliae quatuor sunt, quum corpus uel calefit simul & siccatur, uel calefit simul & humectatur, uel refrigeratur simul & siccescit, uel refrigeratur pariter & madescit. Quod autem eiusmodi intemperies ab aequalibus eo distent, quod in omnibus intemperanter affecti corporis partibus aequaliter non insint: id clare liquet. Ergo quis sit omnis inaequalis intemperaturae generandae modus, in proposito libello statutum est exequi. Admonendi autem sumus, quo clarior nobis omnis disputatio sit, de omnibus corporis particulis. principio a maximis sumpto, quae scilicet ne vulgo quidem sunt ignotae.[Fo. lxvi] Si quidem manus, & pedes, & uentrem, & thoracem, & caput nemo est qui ignorat.

Diuidamus autem earum rursus unamquanque in proximas sui, quae προσεχῆ graece dicuntur, particulas. Verbi gratia, crus in foemur, tibiam, & pedem. Item totum brachium, in brachium, cubitum, & summam manum. Iam manus ipsius particulae sunt, uola, & eius pars auersa, μετακάρπιον graeci uocant, & digiti. Digitorum uero particulae sunt, ossa, cartilago, ligamentum, arteria, uena, membrana, caro, tendo, unguis, cutis, adeps. Has autem diuisisse in aliam speciem non est. Sed sunt similares, ac primae, exceptis tamen arteriis et uenis.

Hae nanque ex fibris & membranis sunt conditae, ueluti in tractandae dissectionis ratione est traditum. Quinetiam complura esse spatia inter ipsas primas, & similares particulas, atque iis etiam plura maioraque inter ipsas instrumentales, & compositas, aliqua uero et in una qualibet similari particula, ueluti osse cuteque, haec quoque omnia in iis, quae de administrandis dissectionibus scripsimus, sunt prodita. Ac quae mollia quidem sunt corpora, ea quoniam sibi inuicem incumbunt, interposita spatia latere conspectum faciunt. Quae dura siccaque sunt, in iis cernere spatia licet, sicuti ossium cauernulas. Continent hae naturaliter multum in sese humoris, huiusque albi, in id comparati ut ossa nutriat. Quae in cute foramina sunt, ea, qua ratione fiant: in iis quae de temperamentis precepimus, est dictum. Atque haec monuisse necessarium erat claritatis causa eorum quae a nobis deinceps sunt dicenda. De inaequali uero intemperie nunc agendum, tum quaenam eius natura sit, tum quot eius generandae modi. Ergo quod, in omnibus particulis, corporis quod fluxione est affectum, unica temperies non sit, prius est dictum. Verum id commune omnis intemperamenti inaequalis est.

Differentiae eius, ipsam corporum affectorum sequuntur naturam, quum aliter simplex caro aliter uniuersus musculus impari temperamento sit affectus.

Quippe calida fluxio, ubi in musculum procubuit, primum maiores arteriae, uenaeque opplentur, ac distenduntur. Ab iis minores. Atque ita res procedit, donec ad minimas sit peruentum. In iis, ubi ualenter impacta fluxio est, nec adhuc sistitur: partim eius per ipsarum ora, partim per tunicas, ueluti colatum foras transmittitur. Tum uero spatia ipsa uacua, quae inter prima sunt corpora, fluxione implentur. Sic omnia ab humore, omnique ex parte incalescunt, ac perfunduntur.

Ea sunt, nerui, ligamenta, membranae, caro ipsa, anteque haec arteriae, & uenae. Quae scilicet & primae, & praeter caetera uario dolore afficiuntur. Quippe interius a fluxione tum excalfiunt, tum distenduntur, ac diuelluntur, exterius non modo excalfiunt: sed etiam premuntur, ac degrauantur. Reliquae particulae aliae comprimendo solum, uel incalescendo,[Fo. lxvii] aliae utroque genere laborant. Appellaturque morbus ipse Phlegmonae. Est autem inaequalis intemperies musculi, feruet enim iam qui in eo est sanguis. Is secum excalfacit primum quidem ac maxime arteriarum, & uenarum tunicas. Mox uero omnia quae extra has sunt, quibus scilicet circumfunditur. Ita duorum alterum necesse est sequi, ut si fluxio uicerit, corruptio sequatur uictorum corporum, sin fluxio sit uicta: ut musculi ad naturalem statum redeant.

Esto igitur prius uicta fluxio (rectius enim a melioribus incipitur). Duplex hic incidit curationis genus, quod uel digeretur quidquid humoris in particulam procubuit, uel concoquetur.

Verum digestio optanda maxime curatio est. Concoctionem haec duo necessario sequuntur, puris generatio, & eius in aliquod spatium abscessio. Abscedit aliquando in capacitatum quae propinquae sunt, tum maximam, tum minime momentaneam. Quod sane abscessionis genus optimum est. Alias in non momentaneam quidem, non tamen maximam. Interim in maximam, non tamen non momentaneam. Ac quae in uentriculum incidunt abscessionum, optima est quae in sinum eius internum abit. In quem etiam plerunque se aperiunt. Mala uero quae sub peritoneum. Pari modo in iis quae circa cerebrum existunt, bona est quae in priores eius uentriculos abscedit. Mala quae sub inuolucra eius. Item quae in posticum eius uentrem se recipit. Qui uero circa costas abscessus colliguntur: hi in capacitates erumpunt pectoris. Ac musculorum quidem abscessus sub cutem, uiscerum uero in arterias & uenas, quas in se continent, uel in membranam qua operiuntur, quae ipsis pro cute est.

At si uictae a fluxione particulae fuerint, in tantam deuenient intemperiem, unde tum earum pereat actio, tum ipsae spatio corrumpantur.

Porro desinent tum primum dolere, quum mutatrici qualitati fuerint adsimilatae. Non enim quum mutata particularum temperies iam est, siue (ut sic loquar) in ipso mutatum esse, dolent, sed dum mutantur, siue in ipsa mutatione.

Quemadmodum mirus dixit Hippocrates. “Dum alterascit ac corrumpitur natura: dolores fiunt. Alteratur autem, ac corrumpitur cuiusque natura, quum uel calefit, uel frigefit, uel siccatur, uel humefit, uel eius unitas dissoluitur. In iis quidem intemperamentis quae inaequalia sunt, ex calefaciendo, uel ex frigefaciendo. Quippe quum efficacissimae qualitates hae sint. Secundo loco e siccando, uel humectando. Ex esuriendo uero uel sitiendo, deficiente hic humida, illic sicca substantia. Ex uulnerando, & erodendo, & tendendo, & premendo, & conuellendo: unitate ipsa soluenda. Ergo si calor sanguinis in particula, quae phlegmone[Fo. lxviii] laborat, mitis est: tum qui in toto animalis est corpore mediocriter attemperatus: non facile una cum afflicta particula calefit, sin uel ille feruet uehementius, uel qui per totum spargitur animal, biliosus est: illico totus ad calorem uertitur. Multo uero magis sicubi ambo concurrunt, ut & qui in phlegmone habetur admodum calidus sit, & qui in toto est animante biliosus.

Porro calefit primum qui in arteriis est sanguis, quod scilicet is tum natura calidior, tum uero magis spirituosus sit, post hunc uero etiam qui in uenis est. Quod si in propinqua uisceri, cui plurimus sit sanguis, obsessa phlegmone particula fuerit: iam celerius cum hoc uniuersus qui in animali est sanguis calore afficitur.

Vnoque uerbo, quidquid ex facili alterabile est, aut calidum natura: id a quouis calefaciente primum excalfit. Non secus & ab eo quod frigefacit, quidquid facile alteratu est, uel natura frigidum: id primum refrigeratur. Ac promptus quidem ad alterandum spiritus est. Vtpote ex tenuissimis constans partibus. Calidissima naturae merito est flaua bilis. At frigidissima pituita est. Reliquorum humorum, sanguis post flauam bilem maxime est calidus, sicut nigra bilis post pituitam est frigida. Quinetiam alteratur flaua bilis leui momento, ex quouis in eam agente. Nigra aegre alterascit. In summa quidquid tenuium est partium, id prompte alteratur: contra cui crassae sunt partes, aegre.

Ita necesse est multifariae phlegmonis alterationes incidant, propterea quod multifariam affecta sunt corpora. Principio nanque succus qui phlegmonen excitat, magis minusue calidus est, deinde succi putrefactio, pro ipsius natura respondet, non minimum certe prout is magis minusue est impactus. Quippe quae perspiratu carent, celerius putrescunt, ueluti & in externis accidit omnibus. Caeterum quum calida temperie sunt & humida, tum utique potissimum. Iam ipsa phlegmone laborans particula, uel prope uel longe sita est, a multi sanguinis uisceribus, totusque sanguis uel biliosus est, uel melancholicus, uel pituitosus, uel spirituosus. Atque haec omnia magis minusque. Quare necesse est multiformes fieri alterationes, siue alterum alteri sit collatum, siue idem sibi.

Fiunt hae omnes inaequales corporis intemperies, maxime quidem inflammato eo qui in phlegmone est sanguine, deinde eo qui in uisceribus habetur & corde. Atque huius maxime eo qui in sinistro eius sinu est. In quem (sicut in opere de usurpandis manu dissectionibus est dictum) si uiuo etiam animante, nec adhuc febre tentato, dimittere digitum uelis: uehementissimum deprehendes calorem. Quo magis uerisimile est, ubi totum corpus praeter naturam incalescit: hunc maxime sinum ad summum[Fo. lxix] peruenire caloris. Quippe quum tenuissimum maximeque spirituosum sanguinem habeat, ac moueatur perpetuo. Caeterum in febribus id genus omnibus, calefit quidem sanguis aliquando uniuersus, quicunque non naturalem illum calorem, qui ex humoris putrescentia est obortus, concoepit. Non tamen aut arteriarum, uenarum ue tunicae, aut aliud ullum circumiacentium corporum, prorsus iam temperamentum suum mutauit, sed adhuc mutatur atque alteratur incalescens, siue (ut sic loquar) calefiens. Quod longiore tempore hoc patitur, etiam uincetur aliquando, prorsusque mutabitur, ita ut non amplius calefiat, sed iam sit praeter naturam calefactum.

Porro terminus mutationis est, cuiusque particulae functionis lesio. Ad quem usque terminum omnis alterationis latitudo: via est in id quod praeter naturam est, veluti mixtum communeque ac medium quiddam ex contrariis vtrisque compositum, ipso naturali prorsus affectu, & eo qui iam plane est praeter naturam.

Ergo toto hoc tempore corpus incalescens: pro modo alterationis etiam ad portionem sentit dolorem. Quum vero omnes corporis solidae particulae excalfactae ad absolutionem iam sunt, eiusmodi febrem Hecticam graeci vocant, ceu non amplius iam in humoribus & spiritu: sed in corporibus iis quae habitus rationem habent, comprehensam.

Haec doloris est expers, putantque qui ea febricitant, omnino se febre carere. neque enim sentiunt eius calorem. omnibus scilicet eorum partibus aeque percalfactis. Sed & conuenit de iis, inter naturalis scientiae professores in iis quae de sensibus produnt.

Neque enim citra alterationem est sensus, neque in iis quae iam ad perfectionem sunt alterata, dolor. Itaque etiam hecticae febres omnes, tum sine dolore sunt: tum nec sensu ab his qui ipsis laborant, perceptae. Non enim ex eorum particulis, haec agit haec patitur. quum omnes inter se iam similes sint redditae, ac vnicam habeant consentientem temperiem.

Quod si alia earum calidior est, alia frigidior: at certe eatenus est frigidior, ut uicinam nihil offendat. Alioqui sic scilicet partes quae pro naturae modo se habent: mutuo se offenderent, vtpote qui sic saltem temperamentis dissideant. Caro nanque calida particula est, os frigidum.

Caeterum tam harum partium, quam reliquarum omnium indolens inaequalitas est, modi excessus merito. Sic nanque nec aer qui nos ambit, prius offendit: quam ad immodicum calorem frigusue est immutatus. Cuius alioqui quae in medio sunt differentias, tametsi numerosas, ac manifestum excessum inter se habentes, citra noxam sentimus.

Ex iis ergo fortasse nec illud durius dici videatur, quod Hippocrates alicubi ait: “Omnem morbum vlcus esse. Quippe vlcus vnitatis est[Fo. lxx] diuisio. Immodicus vero calor ac frigus proxime accedunt, vt vnitatem soluant, plurimus quidem calor, dum segregat ac diuidit substantiae continuitatem, summum vero frigus, tum stipando tum introrsus pariter trudendo, quaedam exprimit, quaedam quassat. Atque hunc quispiam immodici caloris ac frigoris terminum statuens, fortasse non incommode sentiat.

Seu vero is siue alius immodici excessus terminus est, certe consistere omnem immoderatum excessum in habitudine ad aliquid, iam liquet. Non enim pari ratione a calidis frigidisque afficitur omne corpus.

Indeque fit ut aliqua animalium conuenientes inter se succos habeant, aliqua non solum non conuenientes, sed etiam qui se mutuo corrumpant, veluti homo atque vipera, quorum utriusque saliua alteri est pernities. Ita vtique & scorpium necaueris, si ieiunus illi inspueris. At non homo hominem morsu interemit, nec uipera uiperam, nec aspis aspidem. Siquidem quod simile est: id congruum amicumque est, quod contrarium est, inimicum ac noxium. Augetur enim quidque ac nutritur a similibus, perimitur ac corrumpitur a dissimilibus. Itaque etiam sanitatis tutela per similia perficitur, morborum sublatio per contraria. Verum de iis alius est sermo.

Hecticam uero febrem quae iam habitum corporis occupauit, minime sentit qui ea laborat. Reliquarum febrium nulla est quae non a laborante sentiatur. sed aliae magis aliae minus aegrotanti sunt graues. Sunt ex iis & quae rigorem ingerant, sit enim id quoque symptoma, veluti alia multa, ab inaequali intemperie. Rationem tamen generandi eius in proposito libro tradere non est, priusquam de naturalibus facultatibus demonstratum fuerit, quot hae qualesque sint, tum quid agere quaeque sit nata. Verum in libris de symptomatum causis, de omnibus agetur. Sed reuertor ad inaequalis intemperamenti differentias. Nam quemadmodum ex phlegmone febris nascatur, tum quod febris omnis ac phlegmone omnis, praeter hecticas, ex morbis sint, quibus inaequalis sit intemperies: dictum iam est.

Porro accendi febrem & citra phlegmonen ex solis humoribus putrescentibus licet. Neque enim ea solum que inculcata sunt, & perspiratu prohibita, putrescunt. verum celeriter ea, maximeque. Caeterum putrescunt & alia multa, quae putredini sunt opportuna. Dicetur vero de horum opportunitate alio loco. Iam alio quoque genere inaequalis oriri intemperies in toto corpore potest, modo fuliginoso vapore detento, modo exercitationibus & plusculis laboribus calore adaucto, modo ab ira, quum sanguis immoderatius feruet, modo ex deustione quauis externa, incalescit. Porro quod etiam in his omnibus febribus, non secus quam in phlegmonis supra est dictum, tum pro uiribus effectricis causae, tum pro corporis ipsius affectu, alii magis febricitent,[Fo. lxxi] alii minus, alii haud quaquam, apertum esse arbitror. Aeque vero et quod intemperies ipsa nonnunquam spirituosam tantum inuadit substantiam, nonnunquam ipsos etiam succos, clarum id quoque reor. Sed nec minus illud, quod omnibus huiusmodi febribus si traxerint, hectica superueniet. Iamque sermo noster propemodum ostendit, inaequalem hanc intemperiem aliquando ex calida, frigida ve substantia, quae in particulam aliquam influat, accidere, veluti in his fiebat, quos phlegmonae infestat.

Sepe non ita: sed ipsa corporis temperie in qualitate mutata, tum quod alterantium eam, quaedam ortum habeant ab ipso corpore, quaedam extrinsecus, vtique quum ex putredine tantum aliqua, vel phlegmone excitatur febris, ab ipso corpore, quum ab vstione vel exercitatione, extrinsecus. Dicetur autem et de his fusius in morborum causis. Tanquam autem ex deustione accenditur febris, alterato videlicet corporis temperamento: itidem nonnulli sepe ex frigore refrigerati toto corpore vehementer sunt, aliqui vero etiam perierunt. Iam quod hi omnes etiam doleant, ne id quidem latet. Porro dolent et qui ex rigore ingenti vehementer perfrigerati, celeriter sese excalfacere properarunt, multique eorum quum subito ac simul manus igni admouerunt, ingentem circa vnguium radicem sentiunt dolorem. Et quisquam quum tam luculenter videat intemperiem inaequalem doloris esse causam: etiam de internis doloribus dubitet, aut miretur, quo pacto citra phlegmonen, subinde uel laxiore intestino, quod colon graeci uocant, uel dentibus, uel alia quauis particula homines doleant? Nam neque talium ullum mirabile est, nec quemadmodum simul rigeant et febricitent aegrotantium aliqui.

Quippe si pituitosus succus qui frigidus est, quemque Praxagoras uitreum appellat, et amara bilis quae calida est, simul abundent, ac per sensibilia membra moueantur: nihil miri est utrumque a cubante pari modo sentiri. Neque enim si hominem sub sole feruido statuas, et aquam illi frigidam infundas, fieri potest, ut non simul et a sole calorem, et ab aqua frigus sentiat. Verum hoc casu ambo extrinsecus sunt, nec paruis portionibus incidunt.

In febribus quas hepialos uocant, tum ab interno, tum exiguis portionibus, eoque uniuersum corpus ambo sentire uidetur. Quum enim tenuissimis portiunculis aspersum per corpus tum calidum sit tum frigidum: nullam sensilem alterius portiunculam ita paruam desumas, in qua non alterum sit comprehensum.

In ipsa tamen accessionis inuasione, aliqui febricitantium tum rigent, tum uero febricitant, tum ambo sentiunt, frigus immodicum, et calorem una. Verum non eodem loco. Quippe quum possint quae excalfactae sunt partes, manifeste a refrigeratis discernere. Nam intus et in ipsis uisceribus calorem sentiunt. In externis partibus uniuersis frigus.

Tales perpetuo febres sunt et quae graece Lipyriae uocantur. Praeterea quoddam ardentium febrium perniciosum genus. Quod igitur in his maioribus[Fo. lxxii] portionibus accidit, hoc in hepialis contingit minutis. Inaequalis nanque est et harum febrium intemperies, sed nec minus reliquarum omnium, exceptis tamen hecticis.

Quinetiam iis qui rigent, nec tamen febricitant, inaequale temperamentum est. Rarum tamen est id symptoma. Caeterum incidit tum mulieribus, tum quibusdam aliquando uiris. Debet autem omnino deses praecessisse uita, aut certe ciborum copiam longiore spatio homo sumpsisse, ex quibus tardus, frigidus, crudus, & pituitosus nascatur succus, qualem scilicet Praxagoras uitreum existimat.

Porro antiquitus nemo (ut uidetur) ita est affectus, utqui nec adeo ociosi, nec in uictus saturitate uiuerent. Indeque factum est, ut scripserint antiqui medici, rigori febrem necessario superuenire. Verumtamen tum nos ipsi, tum alii iuniorum medicorum non pauci, sepenumero uidimus rigorem, quem nulla secuta sit febris.

Porro componitur ex hac intemperie, et ea quae febricitantium est, Hepialus. appello ita febrem illam, cui ambo semper accidunt. At in qua rigor quidem praecedit, febris sequitur, ueluti in tertianis & quartanis hanc hepialum non voco. Ita ex duplici inaequali intemperie hepialus componitur. Etiam aliae febres praeter hecticas fere omnes. Simili genere qui particulae alicuius cum tumore morbi sunt, hi quoque omnes perinde ac phlegmonae, cum intemperamento inaequali consistunt. Cancer, Erisipelas, Carbunculus, Herpes, Tumor, Phagedena, Gangrena. Quippe commune iis omnibus est, vt ex fluxione humorum sint orta. Dissident in eo quod alii ex pituitoso, alii ex bilioso, vel melancholico succo, alii ex sanguine vel calido, vel tenui, vel bulliente, vel frigido, vel crasso, vel alio quopiam genere affecto fiant. Declarabitur enim alio loco de horum membratim differentia diligenter. Quod ad propositam disceptationem pertinet, hoc tantum dixisse abunde est, quod qualiscunque est fluxio, eadem ratione, quemque praedictorum affectuum creat, qua prius ex calida et sanguinea phlegmonen gigni monstrauimus. Sed non minus etiam similarium, ac simplicium, primorumque in iis corporum singula, sic a fluxione affecta, ad inaequalem intemperiem deuenient. Caeterum extrinsecus pro reumatis ratione calefacta, refrigerata, siccata, vel humectata, penitus et in profundo nondum similiter affecta. Quod si tota per tota mutata alterataque sint: fiunt quidem illico a dolore libera. In difficili tamen sic constituta sunt statu. Hec praenouisse his qui opus de medicamentis sunt percepturi, et post id medendi methodum, abunde mihi satis videtur.

INDEX ERRATORVM

Folio. Pagina. Versu. Lege.

Primo. scdam. viii. humidum aliquod

i. ii. xviii. Itaque

ii. i. vlti. papaueris

ii. ii. xii. ea oratio

ii. ii. xiiii. lore, oppositionem

iii. i. xxii. eodem corpore con.

iii. ii. xxiiii. Ergo esse quidem

iiii. i. xxi. hac potuerunt

iiii. ii. iiii. assidue sectantur

iiii. ii. xiiii. temperatum. Atque

iiii. ii. xvi. certo scio

v. i. v. in eo cali.

v. ii. vii. porro indicare

v. ii. xii. nihil humecti in

v. ii. xiiii. talis est naturae

vi. i. xviii. appareret, &

vi. i. xix. vtrinque po.

vi. i. xxv. humidius est

vi. ii. xix. in vna eademque re

vii. ii. xx. intemperature con.

viii. i. xiiii. in naturaliter

viii. i. xviii. assidue largum

viii. i. xxvi. ambustus

viii. ii. x. temperies quanque ueri quae temperata res est dissimile

ix. i. iiii. articulorumque

x. i. x. enim aut idem est, aut

xi. i. xiii. frigidoque

xi. i. xiiii. caeterorum corporum

xi. i. xxiii. alterum absoluto

xi. ii. xv. uel speciem

xi. ii. xxvii. quem graece

xii. i. xxii. tes. In specie

xii. i. xxiii. Genere vero

xii. ii. iiii. fariam dicantur

xiii. ii. xxiii. aliquo ea su.

xvi. ii. xvi. enim aliorum uel

xviii. ii. xii. et xiii. noticia

xix. i. viii. ad humidorum

xix. i. xx. siccitatis imagi.

xix. ii. vi. efficere, ut

xx. i. xiiii. rant ergo opor.

xx. i. xviii. speciebus notantur

xx. ii. i. modo animalium ge.

xx. ii. vii. in omni specie

xxi. ii. xix. tactu tamen san

xxii. i. iii. contingit

xxii. i. xxi. pertinent

xxii. ii. xii. et xiii. alteram quae

xxii. ii. xiii. est humidi et sicci

xxii. ii. xxiiii. inditiumque

xxiii. i. v. in eodem sunt.

xxiii. i. vii. inanimorum

xxiii. i. ix. demortui.

xxiii. i. xvii. mortua collata

xxiii. ii. ix. est temperatissima

xxiii. ii. xiii. nec cuiusque.

xxiii. ii. xix. rum ad unguem ap.

xxiiii. i. ix. motibus optimis

xxiiii. i. xiiii. nigros, cum in.

xxiiii. ii. vii. paritur infans

xxv. ii. i. confirment.

xxvi. i. vi. et sanguificatio

xxvi. ii. xv. ex incoctis ci.

xxvi. ii. xxvii. obire queant

xxvii. ii. xx. expertia, an al.

xxvii. ii. xxiii. est istorum fi.

xxviii. i. iii. disquisitio ineunda.

xxviii. i. xviii. liorem putant

xxviii. i. xxiii. sint. Sin de

xxviii. ii. xiii. desciuisse a

xxx. i. i. interpretabor.

xxx. ii. xi. & mediocri tem.

xxx. ii. xx. tum calorem.

xxxi. i. v. peratus tactum af

xxxi. ii. ix. est iudex

xxxi. ii. xxv. sunt durae, nul.

xxxii. i. xviii. habet ossium

xxxiii. ii. xii. temperamenta se.

xxxiii. ii. xvi. qui pingues fu.

xxxiiii. i. xix. leue, et te

xxxiiii. i. xxii. venae extra se

xxxiiii. i. xxvi. Nisi sicubi

xxxiiii. i. vlti. vita indulgentior accedens

xxxv. ii. ix. tanta est

xxxvi. ii. i. Siquidem nec ex

xxxvii. ii. v. tempore compli.

xxxvii. ii. viii. quod hic quantum spissatum est, tantum

xxxvii. ii. xxii. Rufus sicuti

xxxviii. i. iii. protinus

xxxviii. ii. xviii. & imbecillos

xxxix. i. xxvii. non peruenit

xxxix. ii. vi. a calore pro

xxxix. ii. viii. cum senescunt, a

xxxix. ii. xxi. corpus in aliis

xxxix. ii. xxii. esse in aliis

xxxix. ii. xxiiii. sint humidiores

xl. i. xi. aliis vara. Artu.

xl. i. xiiii. scoptulae illis

xl. i. xv. nudaeque plane

xl. i. xvii. Quantopere autem

xli. i. ii. procedente vero

xli. i. xiii. cunt, timidique

xli. i. xv. fiunt. Iidem

xli. ii. vii. ab externo calore attractus prodiit non potest ex

xlii. ii. ii. autem hic rursum

xlii. ii. iii. aliunde confluat

xliii. i. vlti. perueniret

xliii. ii. xx. haec quod vbi

xliiii. i. xvii. perpendentibus

xlv. ii. xxiii. testae est adsimilis. Iam malacostraca

xlvi. i. xv. Ad eum modum.

xlvi. i. vlti. Caeterum cum id

xlvii. ii. xxi. tum ad libros de medicamentis, tum ad medendi

xlviii. ii. xii. indicetur, quod

xlix. ii. i. in ignem mutato

xlix. ii. iiii. facile accenduntur

l. i. vii. tamen iam fieri

l. i. xiii. tem alias, mo.

l. ii. iiii. tur ignis ni.

li. i. ii. tur corpus vna qualibet

li. i. iii. tatum, id quod.

li. i. iiii. nec ipsum hoc

li. i. v. ab ipso mutatur

li. i. vi. nec vnquam

li. i. vii. si illud mutet

liiii. i. xxi. & quae

liiii. ii. x. si certorum me.

liiii. ii. xiiii. cum certis acce.

liiii. ii. xx. eaque vi

lv. i. ii. adferat

lv. i. iii. ciendo iuuet

lv. i. vi. aliis tempore con.

lvi. ii. vii. non eo minus

lvii. i. ii. in eum quicquam

lvii. i. xx. quem ipsa.

lviii. ii. xviii. qui ratione so.

lxi. i. xv. calorem quendam

lxii. i. xviii. cas manifeste cale.

lxiii. i. iiii. Imo tantum in

lxiii. i. v. a perfundendo est

lxiii. i. xxiiii. ad summa cor.

lxiii. i. xxvi. indicium vero ac documentum quod frigida

lxiii. ii. xxii. ex accidenti

lxiiii. ii. xvi. ve admotum ve.

lxiiii. ii. xvii. hominem potestate calidum

Transcriber’s Note

A list of substantive changes made to the text follows. Page references are given in line with those in the original’s INDEX ERRATORVM (Folio. Pagina.) with a snippet of the surrounding text to aid location.

Title page. “CALENI” changed to “GALENI”

17. “πλυτεχνότατον” changed to “πολυτεχνότατον” (Novi quendam πολυτεχνότατον)

Elenchus. “treis” changed to “tres” (in tres nouenarios)

Elenchus. reference “fo. lxx. i. B” added for “Animalium quaedam …”

Elenchus. “Deleterea” changed to “Deleteria” (Deleteria vnde iudicanda.)

Elenchus. “simitate” changed to “siccitate” (Ex siccitate de solo)

Elenchus. “obseruandam” changed to “obseruandum” (medicamento aliud obseruandum)

Elenchus. “Athinei” changed to “Athenei” twice (Opinio sectatorum Athenei, and following line)

Elenchus. “concoquntur” changed to “concoquuntur” (Quaedam dum concoquuntur)

i. ii. “sanc” changed to “sane” (plurimi sane opinati)

ii. ii. “liquid” changed to “siquid” (Nec siquid calidum)

v. i. “egritudinem” changed to “aegritudinem” (augeatur, aegritudinem)

viii. i. “ambustus” changed to “ambustis” (mox pusule ueluti ambustis)

ix. i. “acero” changed to “aceto” (haec muria, haec aceto)

ix. i. “saiubre” changed to “salubre” (utique salubre esset)

ix. i. “uarns” changed to “uariis” (ut uariis putredinibus obnoxium)

ix. i. “salutiserum” changed to “salutiferum” (propterea etiam salutiferum)

ix. ii. “diei” changed to “dici” (multipliciter dici nouit)

x. i. “tespicientes” changed to “respicientes” (Theophrastus, quo respicientes)

x. i. “mtelligunt” changed to “intelligunt” (Illi ne id quidem intelligunt.)

x. ii. “sunndicta” changed to “sunt dicta” (calida & humida sunt dicta)

x. ii. “dioi” changed to “dici” (dici de se patitur)

x. ii. “niss” changed to “nisi” (nisi ad eundem conferens)

xi. i. “uomine” changed to “nomine” (in mixtura nomine appellatum)

xi. ii. “hatena” changed to “harena” (lignum, harena, later)

xii. ii. “es” changed to “est” (ossibus medium est id)

xii. ii. “it” changed to “sit” (quod media temperie sit)

xiii. i. “substantns” changed to “substantiis” (in mixtis substantiis non est)

xiii. ii. “collarionem” changed to “collationem” (In his uero collationem)

xiv. ii. Dion, Dionem, Dionis capitalised

xvi. ii. “peremitium” changed to “pereuntium” (genitorum, & pereuntium)

xviii. ii. “comsummationem” changed to “consummationem” (Ita enim consummationem habebit)

xx. ii. “collimantes” changed to “collineantes” (est in illa specie collineantes)

xxi. i. “multisannguinis” changed to “multisanguinis” (Caro multisanguinis & calida.)

xxi. i. “dure” changed to “durae” (durae ad aliquid)

xxii. i. “menbranis” changed to “membranis” (quod membranis adiacet)

xxii. i. “tempementis” changed to “temperamentis” (quae ad uniuersam de temperamentis)

xxiii. i. “siceaque” changed to “siccaque” (siccaque sint, elabantur.)

xxiv. ii. “cartilaginee” changed to “cartilagines” (tensa ea, ossa, cartilagines)

xxiv. ii. “carnae” changed to “carne” (uisceribus, ac carne)

xxvi. i. “resolutionc” changed to “resolutione” (Apoplexia neruorum resolutione)

xxvi. i. “comulsione” changed to “conuulsione” (tremore, conuulsione, destillatione)

xxvi. i. “oblesa” changed to “oblaesa” (oblaesa omnia sunt)

xxvi. ii. “non” changed to “nec” (currere, nec portare)

xxx. i. “nee” changed to “nec” (nec eos qui frigidiorem)

xxxi. ii. “inseperabilis” changed to “inseparabilis” (Etenim inseparabilis)

xxxiii. i. “ναροχονδρώδη” changed to “νευροχονδρώδη” (quidam νευροχονδρώδη σύνδεσμον)

xxxiii. ii. “liabent” changed to “habent” (adhunc modum se habent)

xxxiv. i. “late” changed to “latae” (Quibus latae)

xxxiv. ii. “menbranam” changed to “membranam” (ad internam eius membranam)

xxxv. ii. “siceum” changed to “siccum” (si humidum & siccum mediocritatem)

xxxviii. ii. “innascnntur” changed to “innascuntur” (pueris nobis innascuntur)

xxxix. i. “sicci catem” changed to “siccitatem” (Quibus autem ad summam siccitatem)

xl. i. “omnem quam” changed to “omnemque” (omnemque partium inter se)

xl. i. “πτερογὥδεις” changed to “πτερυγώδεις” (naturae Graece πτερυγώδεις)

xlii. i. “putreseunt” changed to “putrescunt” (Quae enim putrescunt)

xliii. ii. “uomuntut” changed to “uomuntur” (unguem concoxerunt, flaua uomuntur)

xliii. ii. “ignep” changed to “igneum” (igneum uentricoli calorem)

xliii. ii. “altorius” changed to “alterius” (non temperamenti, sed alterius)

xliv. i. “hane” changed to “hanc” (affectu hanc discernere)

xliv. i. “Equae” changed to “Aeque” (Aeque uero & capitis)

xliv. i. “omnea” changed to “omnes” (et reliquos omnes)

xlv. ii. “cundem” changed to “eundem” (Ad eundem modum de oculis)

xlv. ii. “tempcramento” changed to “temperamento” (totius corporis temperamento)

xlv. ii. “cuto” changed to “cute” (quae in cute tantum spectantur)

xlv. ii. “marmae” changed to “marinae” (ueluti marinae locustae)

xlvi. i. “terrenaturque” changed to “terrenamque” (quod siccam, terrenamque portionem)

xlvi. i. “nonunquam” changed to “nonnunquam” (nonnunquam perseuerant aestate)

xlvi. i. “adustimque” changed to “adustione” (ex sanguinis adustione)

xlvi. ii. “opinenit” changed to “opinentur” (Non est igitur quod opinentur)

xlix. i. “balitum” changed to “halitum” (aut halitum aerem dixeris)

liii. i. “exiingui” changed to “extingui” (uerum etiam aliquando extingui)

liv. i. “caibunculi” changed to “carbunculi” (herpetes erodentes, carbunculi)

liv. i. “chyromia, & Celephia” changed to “chyronia, & Telephia” (quae chyronia, & Telephia uocantur)

liv. ii. “ledant” changed to “laedant” (nonnunquam laedant, nonnunquam conferant)

lv. ii. “non nonnuquam” changed to “nonnunquam” (nonnunquam usum aliquem)

lv. ii. “humidatis” changed to “humiditatis” (sunt liquata, humiditatis)

lvi. i. “altreantium” changed to “alterantium” (se alterantium sunt)

lvii. i. “at” changed to “ac” (ac deinde in multifarias)

lviii. i. “lpatio” changed to “spatio” (si longiore spatio igni sit admota)

lviii. i. “ubl” changed to “ubi” (ubi duo corpora)

lviii. ii. “ἀειπαθει” changed to “ἀειπάθεια” (Sic igitur ἀειπάθεια)

lix. i. “ledit” changed to “laedit” (refrigeratum est, manifeste laedit)

lix. i. “nostinum” changed to “nostrum” (corpus nostrum afficiunt)

lix. i. “corum” changed to “eorum” (tamen eorum exhibitio)

lxi. i. “emnis” changed to “omnis” (Sane omnis haec disceptatio)

lxiii. ii. “Harum” changed to “Horum” (Horum uero difflatus)

lxiii. ii. “phleumone” changed to “phlegmone” (quae phlegmone laborant particulis)

lxv. i. “medacamentis” changed to “medicamentis” (sicuti de medicamentis)

lxv. i. “ἀνασάρχα” changed to “ἀνασάρκα” (quam graeci ἀνασάρκα uocant)

lxvi. i. “προσθχου” changed to “προσεχῆ” (qua προσεχῆ graece dicuntur)

lxvii. i. “postieum” changed to “posticum” (Item quae in posticum)

lxviii. i. “frigdissima” changed to “frigidissima” (At frigidissima pituita est.)

lxix. ii. “eitra” changed to “citra” (citra noxam sentimus.)

lxx. i. “immedicum” changed to “immodicum” (Omnem immodicum excessum ad aliquid esse.)

lxx. i. “contaria” changed to “contraria” (sublatio per contaria)

lxx. ii. “qaae” changed to “quae” (quae rigorem ingerant)

lxx. ii. “sypmtoma” changed to “symptoma” (sit enim id quoque symptoma)

lxx. ii. “fit” changed to “sit” (quaeque sit nata)

lxx. ii. “seruet” changed to “feruet” (quum sanguis immoderatius feruet)

lxxi. i. “sta” changed to “ita” (Sepe non ita: sed ipsa)

lxxi. ii. “frgidam” changed to “frigidam” (aquam illi frigidam infundas)

lxxi. ii. “compraehensum” changed to “comprehensum” (non alterum sit comprehensum)

lxxii. i. “Dabet” changed to “Debet” (Debet autem omnino)

Errata(!) for xxxix. ii. xxiiii. “humidores” changed to “humidiores” (and also in text)

Errata(!) for xlv. ii. xxiii.. “malacostaca” changed to “malacostraca” (and also in text)

Amended without note: misprinted scribal abbreviations (since these are not retained in this e-text), turned letters (u/n; d/q/b/p), word spacing, punctuation, accents.

GALENI PERGAMENSIS
DE TEMPERAMENTIS, ET DE
INAEQVALI INTEMPERIE

PUBLISHERS’ NOTE.

INTRODUCTION.

LIST OF LINACRE’S PUBLISHED WORKS.

NOTES.

SOURCES OF THE BIOGRAPHY OF LINACRE.

NOTES (referred to in text).

SANCTISSIMO DOMINO NOSTRO PAPAE LEONI DECIMO,
Thomas Linacer Medicorum Minimus. S. D.

ELENCHVS SEQVENTIS OPERIS.

GALENI PERGAMENSIS
De temperamentis, Liber primus.
Thoma Linacro Anglo interprete.

GALENI DE TEMPERAMENTIS,
liber secundus. Thoma
Linacro interprete.

GALENI DE TEMPERAMENTIS,
Thoma Linacro Anglo interprete
Liber tertius.

GALENI PERGAMENSIS
De inaequali intemperie, Thoma
Linacro Anglo interprete

INDEX ERRATORVM

GALENI PERGAMENSIS DE TEMPERAMENTIS, ET DE INAEQVALI INTEMPERIE

PUBLISHERS’ NOTE.

INTRODUCTION.

LIST OF LINACRE’S PUBLISHED WORKS.

NOTES.

SOURCES OF THE BIOGRAPHY OF LINACRE.

NOTES (referred to in text).

SANCTISSIMO DOMINO NOSTRO PAPAE LEONI DECIMO, Thomas Linacer Medicorum Minimus. S. D.

ELENCHVS SEQVENTIS OPERIS.

GALENI PERGAMENSIS De temperamentis, Liber primus. Thoma Linacro Anglo interprete.

GALENI DE TEMPERAMENTIS, liber secundus. Thoma Linacro interprete.

GALENI DE TEMPERAMENTIS, Thoma Linacro Anglo interprete Liber tertius.

GALENI PERGAMENSIS De inaequali intemperie, Thoma Linacro Anglo interprete

INDEX ERRATORVM

GALENI PERGAMENSIS
DE TEMPERAMENTIS, ET DE
INAEQVALI INTEMPERIE

SANCTISSIMO DOMINO NOSTRO PAPAE LEONI DECIMO,
Thomas Linacer Medicorum Minimus. S. D.

GALENI PERGAMENSIS
De temperamentis, Liber primus.
Thoma Linacro Anglo interprete.

GALENI DE TEMPERAMENTIS,
liber secundus. Thoma
Linacro interprete.

GALENI DE TEMPERAMENTIS,
Thoma Linacro Anglo interprete
Liber tertius.

GALENI PERGAMENSIS
De inaequali intemperie, Thoma
Linacro Anglo interprete