The Project Gutenberg Etext of Epopee to the Forgotten by Ivan
Vazov
#1 in our series by Ivan Vazov.
Copyright laws are changing all over the world, be sure to
check
the laws for your country before redistributing these
files!!!
Please take a look at the important information in this
header.
We encourage you to keep this file on your own disk, keeping
an
electronic path open for the next readers.
Please do not remove this.
This should be the first thing seen when anyone opens the
book.
Do not change or edit it without written permission. The
words
are carefully chosen to provide users with the information
they
need about what they can legally do with the texts.
**Welcome To The World of Free Plain Vanilla Electronic Texts**
**Etexts Readable By Both Humans and By Computers, Since 1971**
*These Etexts Prepared By Hundreds of Volunteers and Donations*
Information on contacting Project Gutenberg to get Etexts,
and
further information is included below. We need your
donations.
Presently, contributions are only being solicted from people
in:
Texas, Nevada, Idaho, Montana, Wyoming, Colorado, South
Dakota,
Iowa, Indiana, and Vermont. As the requirements for other
states
are met, additions to this list will be made and fund raising
will
begin in the additional states. These donations should be made
to:
Project Gutenberg Literary Archive Foundation
PMB 113
1739 University Ave.
Oxford, MS 38655
Title: Epopee to the Forgotten
Author: Ivan Vazov
Release Date: October, 2001 [Etext #2890]
[Yes, we are about one year ahead of schedule]
Edition: 1
The Project Gutenberg Etext of Epopee to the Forgotten by Ivan
Vazov
******This file should be named vazov10.txt or
vazov10.zip******
Corrected EDITIONS of our etexts get a new NUMBER,
vazov11.txt
VERSIONS based on separate sources get new LETTER,
vazov10a.txt
Project Gutenberg Etexts are usually created from multiple
editions,
all of which are in the Public Domain in the United States,
unless a
copyright notice is included. Therefore, we usually do NOT keep
any
of these books in compliance with any particular paper
edition.
We are now trying to release all our books one year in
advance
of the official release dates, leaving time for better
editing.
Please be encouraged to send us error messages even years
after
the official publication date.
Please note: neither this list nor its contents are final
till
midnight of the last day of the month of any such
announcement.
The official release date of all Project Gutenberg Etexts is
at
Midnight, Central Time, of the last day of the stated month.
A
preliminary version may often be posted for suggestion,
comment
and editing by those who wish to do so.
Most people start at our sites at:
http://gutenberg.net
http://promo.net/pg
Those of you who want to download any Etext before
announcement
can surf to them as follows, and just download by date; this
is
also a good way to get them instantly upon announcement, as
the
indexes our cataloguers produce obviously take a while after
an
announcement goes out in the Project Gutenberg Newsletter.
http://metalab.unc.edu/pub/docs/books/gutenberg/etext01
or
ftp://metalab.unc.edu/pub/docs/books/gutenberg/etext01
Or /etext00, 99, 98, 97, 96, 95, 94, 93, 92, 92, 91 or 90
Just search by the first five letters of the filename you
want,
as it appears in our Newsletters.
Information about Project Gutenberg (one page)
We produce about two million dollars for each hour we work.
The
time it takes us, a rather conservative estimate, is fifty
hours
to get any etext selected, entered, proofread, edited,
copyright
searched and analyzed, the copyright letters written, etc.
This
projected audience is one hundred million readers. If our
value
per text is nominally estimated at one dollar then we produce
$2
million dollars per hour this year as we release fifty new
Etext
files per month, or 500 more Etexts in 2000 for a total of
3000+
If they reach just 1-2% of the world's population then the
total
should reach over 300 billion Etexts given away by year's
end.
The Goal of Project Gutenberg is to Give Away One Trillion
Etext
Files by December 31, 2001. [10,000 x 100,000,000 = 1
Trillion]
This is ten thousand titles each to one hundred million
readers,
which is only about 4% of the present number of computer
users.
At our revised rates of production, we will reach only
one-third
of that goal by the end of 2001, or about 3,333 Etexts unless
we
manage to get some real funding.
Something is needed to create a future for Project Gutenberg
for
the next 100 years.
We need your donations more than ever!
Presently, contributions are only being solicted from people
in:
Texas, Nevada, Idaho, Montana, Wyoming, Colorado, South
Dakota,
Iowa, Indiana, and Vermont. As the requirements for other
states
are met, additions to this list will be made and fund raising
will
begin in the additional states.
All donations should be made to the Project Gutenberg
Literary
Archive Foundation and will be tax deductible to the extent
permitted by law.
Mail to:
Project Gutenberg Literary Archive Foundation
PMB 113
1739 University Avenue
Oxford, MS 38655 [USA]
We are working with the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation to build more stable support and ensure the
future of Project Gutenberg.
We need your donations more than ever!
You can get up to date donation information at:
http://www.gutenberg.net/donation.html
***
You can always email directly to:
Michael S. Hart <[email protected]>
[email protected] forwards to [email protected] and
archive.org
if your mail bounces from archive.org, I will still see it,
if
it bounces from prairienet.org, better resend later on. . . .
We would prefer to send you this information by email.
Example command-line FTP session:
ftp metalab.unc.edu
login: anonymous
password: your@login
cd pub/docs/books/gutenberg
cd etext90 through etext99 or etext00 through etext01, etc.
dir [to see files]
get or mget [to get files. . .set bin for zip files]
GET GUTINDEX.?? [to get a year's listing of books, e.g.,
GUTINDEX.99]
GET GUTINDEX.ALL [to get a listing of ALL books]
**The Legal Small Print**
(Three Pages)
***START**THE SMALL PRINT!**FOR PUBLIC DOMAIN
ETEXTS**START***
Why is this "Small Print!" statement here? You know:
lawyers.
They tell us you might sue us if there is something wrong
with
your copy of this etext, even if you got it for free from
someone other than us, and even if what's wrong is not our
fault. So, among other things, this "Small Print!" statement
disclaims most of our liability to you. It also tells you
how
you can distribute copies of this etext if you want to.
*BEFORE!* YOU USE OR READ THIS ETEXT
By using or reading any part of this PROJECT GUTENBERG-tm
etext, you indicate that you understand, agree to and accept
this "Small Print!" statement. If you do not, you can
receive
a refund of the money (if any) you paid for this etext by
sending a request within 30 days of receiving it to the
person
you got it from. If you received this etext on a physical
medium (such as a disk), you must return it with your
request.
ABOUT PROJECT GUTENBERG-TM ETEXTS
This PROJECT GUTENBERG-tm etext, like most PROJECT GUTENBERG-tm
etexts,
is a "public domain" work distributed by Professor Michael S.
Hart
through the Project Gutenberg Association (the "Project").
Among other things, this means that no one owns a United
States
copyright
on or for this work, so the Project (and you!) can copy and
distribute it in the United States without permission and
without paying copyright royalties. Special rules, set forth
below, apply if you wish to copy and distribute this etext
under the Project's "PROJECT GUTENBERG" trademark.
Please do not use the "PROJECT GUTENBERG" trademark to
market
any commercial products without permission.
To create these etexts, the Project expends considerable
efforts to identify, transcribe and proofread public domain
works. Despite these efforts, the Project's etexts and any
medium they may be on may contain "Defects". Among other
things, Defects may take the form of incomplete, inaccurate
or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other
intellectual property infringement, a defective or damaged
disk or other etext medium, a computer virus, or computer
codes that damage or cannot be read by your equipment.
LIMITED WARRANTY; DISCLAIMER OF DAMAGES
But for the "Right of Replacement or Refund" described below,
[1] the Project (and any other party you may receive this
etext from as a PROJECT GUTENBERG-tm etext) disclaims all
liability to you for damages, costs and expenses, including
legal fees, and [2] YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE OR
UNDER STRICT LIABILITY, OR FOR BREACH OF WARRANTY OR
CONTRACT,
INCLUDING BUT NOT LIMITED TO INDIRECT, CONSEQUENTIAL,
PUNITIVE
OR INCIDENTAL DAMAGES, EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE
POSSIBILITY OF SUCH DAMAGES.
If you discover a Defect in this etext within 90 days of
receiving it, you can receive a refund of the money (if any)
you paid for it by sending an explanatory note within that
time to the person you received it from. If you received it
on a physical medium, you must return it with your note, and
such person may choose to alternatively give you a
replacement
copy. If you received it electronically, such person may
choose to alternatively give you a second opportunity to
receive it electronically.
THIS ETEXT IS OTHERWISE PROVIDED TO YOU "AS-IS". NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, ARE MADE TO YOU
AS
TO THE ETEXT OR ANY MEDIUM IT MAY BE ON, INCLUDING BUT NOT
LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTABILITY OR FITNESS FOR A
PARTICULAR PURPOSE.
Some states do not allow disclaimers of implied warranties
or
the exclusion or limitation of consequential damages, so the
above disclaimers and exclusions may not apply to you, and
you
may have other legal rights.
INDEMNITY
You will indemnify and hold the Project, its directors,
officers, members and agents harmless from all liability,
cost
and expense, including legal fees, that arise directly or
indirectly from any of the following that you do or cause:
[1] distribution of this etext, [2] alteration, modification,
or addition to the etext, or [3] any Defect.
DISTRIBUTION UNDER "PROJECT GUTENBERG-tm"
You may distribute copies of this etext electronically, or by
disk, book or any other medium if you either delete this
"Small Print!" and all other references to Project Gutenberg,
or:
[1] Only give exact copies of it. Among other things,
this
requires that you do not remove, alter or modify the
etext or this "small print!" statement. You may
however,
if you wish, distribute this etext in machine readable
binary, compressed, mark-up, or proprietary form,
including any form resulting from conversion by word
processing or hypertext software, but only so long as
*EITHER*:
[*] The etext, when displayed, is clearly readable,
and
does *not* contain characters other than those
intended by the author of the work, although tilde
(~), asterisk (*) and underline (_) characters may
be used to convey punctuation intended by the
author, and additional characters may be used to
indicate hypertext links; OR
[*] The etext may be readily converted by the reader
at
no expense into plain ASCII, EBCDIC or equivalent
form by the program that displays the etext (as is
the case, for instance, with most word processors);
OR
[*] You provide, or agree to also provide on request
at
no additional cost, fee or expense, a copy of the
etext in its original plain ASCII form (or in
EBCDIC
or other equivalent proprietary form).
[2] Honor the etext refund and replacement provisions of
this
"Small Print!" statement.
[3] Pay a trademark license fee to the Project of 20% of
the
gross profits you derive calculated using the method you
already use to calculate your applicable taxes. If you
don't derive profits, no royalty is due. Royalties are
payable to "Project Gutenberg Literary Archive
Foundation"
the 60 days following each date you prepare (or were
legally required to prepare) your annual (or equivalent
periodic) tax return. Please contact us beforehand to
let us know your plans and to work out the details.
WHAT IF YOU *WANT* TO SEND MONEY EVEN IF YOU DON'T HAVE
TO?
The Project gratefully accepts contributions of money, time,
public domain etexts, and royalty free copyright licenses.
If you are interested in contributing scanning equipment or
software or other items, please contact Michael Hart at:
[email protected]
*END THE SMALL PRINT! FOR PUBLIC DOMAIN
ETEXTS*Ver.04.07.00*END*
This file was prepared by Snezhina Gileva, Varna, Bulgaria, [email protected]
Tis file was written using the Cyrillic Windows 1251 character set!
Epopee to the Forgotten
by Ivan vazov
This year(2000) we celebrate 150 years from the birth of Ivan
Vazov! "Epopee to the Forgotten", one of Vazov's masterpieces, is
a cycle of poems dedicated to some of the greatest Bulgarian
patriots. The poems were written and published in the period
1881-1884. You may notice that the poems and the persons they are
dedicated to are exactly 12 in number (two of the poems are about
historical events) which is generally cosidered as an allusion to
the 12 disciples.
Íÿêîëêî
îò
ñòèõîòâîðåíèÿòà
â "Åïîïåÿ íà
çàáðàâåíèòå"
Âàçîâ
ïóáëèêóâà
â
ïåðèîäè÷íèÿ
ïå÷àò.
Âå÷å êàòî
öèêúë åäíà
÷àñò
èçëèçàò â
"Ãóñëà"(1881), à
äðóãà â
"Ïîëÿ è
ãîðè"(1884). Âúâ
âòîðîòî
èçäàíèå
íà "Ïîëÿ è
ãîðè"(1893) ãè
çàìåñòâà
ñ äðóãè
ñòèõîòâîðåíèÿ,
êàòî â
èçëÿçëàòà
ñúùàòà
ãîäèíà
"Ïîåìè"
ñúáèðà
âñè÷êè
ñòèõîòâîðåíèÿ
îò òîçè
öèêúë.
Îòíîñíî
èäåÿòà çà
íàïèñâàíåòî
íà "Åïîïåÿ
íà
çàáðàâåíèòå"
Âàçîâ
ñúîáùàâà,
÷å áèë ÷åë
â íÿêàêâà
ðóñêà
êíèãà çà
øâåäñêèÿ
ïîåò
Ðóíåáåðã,
êîéòî
íàïèñàë
îäè çà
øâåäñêè
ïàòðèîòè.
Íî
"íàé-ïðÿì"
ïîâîä äà
âúçïåå
"çàáðàâåíèòå"
ìó äàë
Çàõàðè
Ñòîÿíîâ,
êîéòî â
åäèí
ðóìåëèéñêè
âåñòíèê
îïèñâàë ïî
êàêúâ
íà÷èí ñà
çàãèíàëè
ïîâå÷åòî
îò
ãëàâíèòå
äåéöè íà
âúñòàíèåòî.
Ïàòîñúò è
ôîðìàòà
íà "Åïîïåÿ
íà
çàáðâåíèòå",
ñïîðåä
ñàìèÿ
Âàçîâ, òîé
äúëæàë íà
Âèêòîð Þãî
òúêìî ïî
òîâà âðåìå
÷åòÿë îò
íåãî "La legende des siecles".
ÅÏÎÏÅß ÍÀ ÇÀÁÐÀÂÅÍÈÒÅ
ËÅÂÑÊÈ
Ìàíàñòèðúò
òåñåí çà
ìîéòà
äóøà å.
Êîãà
÷îâåê
äîéäå òóê
äà ñå
ïîêàå,
òðÿáâà
äà
çàáðàâè
ãðåõîâíèÿ
ìèð,
äà áÿãà
ñúáëàçíè
è äà òúðñè
ìèð.
Ìîéòà
ñúâåñò
èíàê
äíåñêà ìè
ãîâîðè.
Òîâà
ðàñî ÷åðíî,
ùî íîñÿ
îòãîðå,
íå ìå
ïîìèðÿâà ñ
òèÿ
íåáåñà
è êîãàòî
â õðàìà
äèãíà ñè
ãëàñà
õèìí äà
ïåÿ áîãó,
äà ïîëó÷à
ðàÿò,
ìèñëÿ, ÷å
òîé ñëóøà
òèÿ, ùî
ðèäàÿò
â òîÿ äîë
ïëà÷åâíè,
æèâîò
íåñòúðïèì.
È ìîéòà
ìîëèòâà
ñå ãóáè
êàò äèì,
è ãîñïîä
ñúðäèò ñè
çàòóëÿ
óõîòî
íà
ñâåòàòà
ïåñåí è
õåðóâèêîòî.
Ìèñëÿ,
֌
âðàòàòà
íà
íåáåñíèé
ðàé
íà êúäå
èçãëåæäàò,
íèêîé ãè
íå çíàé,
÷å íå
òàç êèëèÿ
èçâîæäà
íàòàòúê,
÷å èç
ñâåòà
øóìåí
ïúòÿò å
ïî-êðàòúê,
֌
ñúëçèòå
÷èñòè, ÷å
âäîâèøêèé
ïëà÷,
÷å ïîòúò
ïî÷òåííèé
íà
ïðîñòèé
îðà÷,
֌
áëàãàòà
äóìà, ÷å
ïðàâîòî
äåëî,
֌
ñâåòàòà
ïðàâäà,
èçêàçàíà
ñìåëî,
֌
ðúêàòà
áðàòñêà,
áåç
ãîðäîñò,
áåç âèê
ïîäàäåíà
ñêðèøíî
íà íÿêîé
êëåòíèê,
ñà ìíîãî
ïî-ìèëè íà
ãîñïîäà
âèøíè
îò
âñè÷êèòå
õèìíè è
òðîïàðè
ëèøíè.
Ìèñëÿ,
֌
÷îâåêúò,
òóê íà òîÿ
ñâÿò
èìà åäèí
áëèæåí,
èìà åäèí
áðàò,
îò êîè ñå
ñ êëåòâà
ìîíàõúò
îòêàçà,
÷å öåë
ïî-âèñîêà
Áîã íè òóê
ïîêàçà,
÷å íå ñ
òîâà ðàñî
è íå ñ òàç
áðàäà
ìîãà äà
îòìàõíà
íÿêîÿ
áåäà
îò îíÿ, ùî
ñòðàäà;
ìèñëÿ, ÷å
êàíîíúò
ìú÷íî ùå
íàïðàâè äà
çàìëúêíå
ñòîíúò;
֌
áëèæíèé
ìè èìà
íóæäà íå â
ìîëèòâà,
à â ñúâåò
è ïîìîù,
êîãàòî
çàëèòâà;
ìèñëÿ
àçè îùå, ÷å
îâ÷àðÿò
ñúù
ñ îâöåòå
æèâåå, íà
ïåê è íà
äúæä,
è ÷å
ìîéòå
áðàòÿ
òúðïÿò èãî
ñòðàøíî,
à àç
íÿìàì
íèùî, è ÷å
òóé å
ãðÿøíî,
è ÷å ùå å
õàðíî äà
îñòàâÿ
âå÷
òàç
îãðàäà
òèõà, îò
ñâåòà
äàëå÷,
è äà êàæà
òàéíî
äâå-òðè
äóìè íîâè
íà îíåç,
ùî âëà÷àò
òåæêèòå
îêîâè.
Ðå÷å è
èçëåçå.
Äåâåò
ãîäèí òîé
ñêèòà ñå
áåçäîìåí,
áåç ñúí,
áåç ïîêîé,
ïîä
âúíêàøíîñò
÷óæäà è
ïîä èìå
íîâî
è ñ ñúðöå
ïîðàñëî è
çà êðúñò
ãîòîâî,
è íîñè
ñúçíàíüå,
êðåïîñò,
ñâåòëèíà
íà
ðîáèòå
ñëåïè â
ðîáñêàòà
ñòðàíà.
Äóìèòå
ìó áÿõà è
ïðîñòè è
êðàòêè,
ïúëíè ñ
óïîâàíüå
è íàäåæäè
ñëàäêè.
Ãîâîðåøå
÷åñòî çà
áóíò, çà
áîðáà,
êàò çà
åäíà
áëèæíà
îáùà
âåñåëáà,
÷àñúò
íà êîÿòî
áåøå
íåèçâåñòåí;
èçïèòâàøå
êîé å
ñúðöàò,
ñèðå÷
÷åñòåí,
ó÷àñòíèê
äà ñòàíå
âúâ
ïîäâèãà
ñâÿò;
âñÿê
åäèí
ñëóøàòåë
áåøå ìó è
áðàò.
Â
áúäåùåòî
òúìíî òîé
ãëåäàøå
ÿñíî.
Òîé
ëþáåøå
ñâîéòî
îòå÷åñòâî
êðàñíî.
Òîé áåøå
ñêèòàëåö
è êàò äåòå
ïðîñò
è êàòî
îòøåëíèê
æèâååøå â
ïîñò.
Ãîðèòå,
ïîëÿòà
ïîçíàòè
ìó áÿõà;
âñè÷êèòå
ïúòåêè
êðàêúò ìó
âèäÿõà,
ïóñòèíÿòà
çíàéøå
íåãîâèÿ
ãëàñ,
õèæàòà
ãî çíàéøå
è íà âñåêè
÷àñ
âðàòàòà
é çà íåãî
îòâîðåíà
áåøå.
Òîé ñå íå
áîåøå, ïîä
íåáåòî
ñïåøå,
õîäåøå
çàìèñëåí,
ñàìñè áåç
äðóãàð.
Òàÿ
çàðàí
ìëàä å,
äîâå÷åðà
ñòàð,
îäåâå
òúðãîâåö,
ñåãà
ïðîñÿê
äðèïàâ,
êîãà
áåøå
íóæíî —
õðîì, è
ñëÿï, è
êëèïàâ;
äíåñ â
ñåëîòî
ãëóõî,
óòðå â
íÿêîé
ãðàä
ãîâîðåøå
òàéíî çà
áëèæíèé
ïðåâðàò,
çà áóíò,
çà
ñâîáîäà,
çà
ñìúðòòà,
çà
ãðîáúò,
è ÷å
âðåìå âå÷ å
äà
âúñòàíå
ðîáúò;
֌
ùàñòëèâ å
îíÿ, êîéòî
äèãíå
ïðúâ
íàðîäíîòî
çíàìå è
ïðîëåå
êðúâ,
è ÷å
òðÿáâà
òâúðäîñò,
êóðàæ,
ïîñòîÿíñòâî,
֌
ñòðàõúò å
ïîäëîñò,
ãîðäîñòòà
—
ïèÿíñòâî,
÷å ðàâíè
ñìå
âñè÷êè â
ãîëåìèÿ
÷àñ —
òîé
âíàñÿøå
áîäðîñò â
íàðîäíàòà
ñâÿñò.
È âñÿêîÿ
âúçðàñò,
êëàñà, ïîë,
çàíÿòüå
çèìàøå
ó÷àñòüå â
òîâà
ïðåäïðèÿòüå;
áîãàòèé
ñ ïàðèòå,
ñþðìàõúò
ñ òðóäúò,
ìîìèòå ñ
èãëàòà,
ó÷åíèé ñ
óìúò,
à òîé
áåäåí, ãîë,
áîñ, ëèøåí
îò
èìîòúò,
çà äà å
ïîëåçåí
äàë ñè áå
æèâîòúò!
Òîé
áåøå
áåçñòðàøëèâ.
Òîé áåøå
ãîòîâ
ñòî ïúòè
äà óìðå íà
êðúñòà
Õðèñòîâ,
äà ãîðè,
êàò Õóñà
èëè êàò
Ñèìîíà
çà
ïðàâäàòà
ñâÿòà äà
ìðå ïîä
òðèîíà.
Ñìúðòòà
áå çà íåãî
è ïðèÿòåë è
áðàò,
çàøèë
áåøå
òàéíî â
ðúêàâà ñè
ÿä,
íà
êðúñòà ìó
âÿðíî
îðúæüå
âèñåøå,
çà äà
áúäå
ñòðàøåí,
êoãà íóæäà
áåøå.
Òîé íå
çíàéøå
îòäèõ, íè
ìèð, íèòî
ñúí,
îáúðíàë
ñå áåøå íå
äóõ, íà
îãúí.
Äóìàòà
ñè öÿëà
ëåéøå â
åäíî
ñëîâî,
ïîíÿâãà
÷åëî ñè
ìðúùåøå
ñóðîâî,
è òàì ñå
÷åòåøå è
óêîð, è
ãíÿâ,
è äóøà
óïîðíà, è
æåëåçåí
íðàâ.
Òîé
áåøå
íåâèäèì,
ôàíòîì
èëè ñÿíêà.
Îçîâå ñå
â ÷åðêâà,
ìåðíå ñå â
ñåäÿíêà.
Ïîêàæå
ñå, ñêðèé
ñå áåç
çíàê è áåç
ñëåä,
íàâñÿêúäå
ãîíåí,
âñÿêúäå
ïðèåò.
Âåäíúæ
âúâ
ñúáðàíüå
åäíî
ìíîãîáðîéíî
òîé
âëåçíà
âíåçàïíî,
ïîçäðàâè
ñïîêîéíî,
è ëåïíà
ïëåñíèöà
íà åäèí
ïîäëåö,
è èçëåçå
òèõî èç
ìàëêèé
ãðàäåö.
Èìåòî ìó
áåøå çíàê
çàðàä
òðåâîãà,
âëàñòòà
áåøå
âðåäîì
íåâèäèìà,
ñòðîãà,
îáñàæäàøå
äâàéñåò
ãðàäà
èçâåäíúæ,
äà óëîâè
òîÿ äåìîí
âåçäåñúù.
Îò ëèöå
ìó ìðà÷íî
âñè÷êè ñå
áîÿõà,
ñåëÿíèòå
ïðîñòè
ñâåòåö ãî
çîâÿõà
è ñáðàíè,
ñäóøåíè
âúâ òàéíè
ìåñòà
ñëóøàõà
ñúñ
òðåïåò, ñ
çÿïíàëè
óñòà
íåãîâîòî
ñëîâî
ñëàäêî è
îïàñíî,
È òÿì íà
äóøàòà
ñòàâàøå
ïî-ÿñíî.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
È ñåìåòî
÷óäíî
ïàäàøå â
ñúðöàòà
è áúðçî
ðàñòåøå
çà æúòâà
áîãàòà.
Òîé áèäå ïðåäàäåí, è îò åäèí ïîï!
Òîÿ
ìðúñåí
÷åðâÿê, òîÿ
íèçúê ðîá,
òîç
ïîçîð çà
Áîãà, òóé
ïÿòíî íà
õðàìà
Äÿêîíà
ïîãóáè
÷ðåç ÷åðíà
èçìàìà!
Òîç
÷îâåê
áåçñòèäåí
ñúñ íèñêî
÷åëî,
ïðàòåí
íà çåìÿòà
íå ñå çíàé
çàùî,
òîç
èçäàéíèê
ãðîçåí è
áîæèé
ñëóæèòåë,
êîéòî
òàÿ òèòëà
áåç ñðàì
áå
ïîõèòèë,
íà êîãî
óñòàòà,
ïúëíè ñ ÿä
è çëîñò,
èçðåêîõà
ïîäëî:
"Ôàíåòå
òîãîç!"
Íà êîãî
ðúêàòà íå
áëàãîñëîâèÿ,
à
èçäàéñòâî
ñâúðøè, è
ãðúì íå
ñòðîøè ÿ,
è ÷èåòî
èìå íå ùå
ñïîìåíà
îò ñòðàõ
ìîéòà
ïåñåí äà
íå
îñêâåðíà,
è êîãî
ðîäèëà
åäíà
ìàéêà
ëóäà,
êîéòî
ðàâåí â
àäúò èìà
ñàìî Þäà
ôúðëè â
ïëà÷ è
æàëîñò öÿë
íàðîä
òîãàç!
È òîç ÷îâåê éîùå æèâåé ìåæäó íàñ!
Îêîâàí
è êúðâàâ,
âúâ
òúìíèöà
ðúãíàò,
Àïîñòîëúò
áåøå íà
ìúêè
ïîäâúðãíàò
óæàñíè.
Íàïðàçíî!
Òå íÿìàõà
âëàñò
íàä òàç
äóøà ÿêà.
Íè âîïúë,
íè ãëàñ,
íè ìîëáà,
íè êëåòâà,
íè áîëíî
ñòåíàíüå
íå
èçäàäå â
ìðàêà òóé
ãîðäî
ñòðàäàíüå!
Ñìúðòòà
áåøå
áëèçêî, íî
ñòðàõúò
äàëå÷.
È òîé íå
ïîøóøíà
ïðåäàòåëñêà
ðå÷.
È íà âñè
âúïðîñè -
ãðîçíî
èçïèòàíüå
-
åäèí
îòâåò äàäå
è åäíî
ìúë÷àíüå
è
êàçâàøå:
"Àç ñúì
Ëåâñêè! Åé
ìå íà!"
È íèêîå
èìå òîé íå
ñïîìåíà.
Íî
òèðàíúò
ëþòè äà
óáèé
äóõúò
åäíà
çàðàí
Ëåâñêè
îñúäè íà
ñìúðò!
Öàðåòå,
òúëïàòà,
ìðúñíèòå
òèðàíè
äà ìîãàò
çàäóøè
ãîðäîòî
ñúçíàíüå,
ãëàñúò,
êîéòî
âèêà,
ìèñúëòà,
ùî ãðåé,
èñòèíàòà
âå÷íà, ùî
âå÷íî
æèâåé,
èçìèñëèõà
âñÿêîé ïî
åäíà
ñåêèðà
äà
óìîðÿò
âñè÷êî,
äåòî íå
óìèðà:
çàðàä
Ïðîìåòåÿ
ñòðúìíàòà
ñêàëà,
ÿäúò çà
Ñîêðàòà ñ
êëåâåòàòà
çëà,
ñèíäæèð
çà
Êîëîìáà,
êëàäàòà
çà Õóñà,
êðúñòà
íà
Ãîëãîòà
çà
êðîòêèé
Èñóñà -
è ïî òîÿ
íà÷èí
íàé-ãðîçíèé
êîíåö
â
áúäåùåòî
ñòàâà
íàé-ñÿåí
âåíåö.
Òîé áèäå îáåñåí.
Î,
áåñèëî
ñëàâíî!
Ïî ñðàì è
ïî áëÿñúê
òè ñè ñ
êðúñòà
ðàâíî!
Ïîä òåá
íèé
âèäÿõìå,
óâè, äà
âèñÿò
ìíîãî
ñêúïè
æúðòâè è
äà ñå
òðåñÿò
è
âÿòúðúò
þæíè ñ òÿõ
äà ñè
èãðàå,
è
òèðàíúò
âåñåë ñ
òÿõ äà ñå
ðóãàå.
Î, áåñèëî
ñëàâíî!
Òåá òå
îñâåòè
ñìúðòòà
íà
ãåðîéòå.
Ñâåùåíî
ñè òè.
Òè áåëåã
ñè
ñòðàøåí è
çíàê çà
ñâîáîäà,
çà êîÿ
ïîä òåáå
ãèíåøå
íàðîäà,
è ëúâúò,
è õðàáðèé:
è ñìúðòòà
äî äíåñ
ïîä òåáå,
áåñèëî,
ïðàâåøå íè
÷åñò.
Çàùîòî
ïîäëåöúò,
øïèîíúò,
ìðúñíèêúò
â îíèÿ
äíè
ìðà÷íè, ùî
"ðîáñòâî"
ñå âèêàò,
óìèðàõà
ìèðíè íà
ñâîéòî
ëåãëî
ñ
ïðîäàäåíà
ñúâåñò, ñ
ïîçîð íà
÷åëî,
è
ñìúðòòà
íà òåáå, î,
áåñèëêî
ñâÿòà,
áå íå
ñðàì, à
ñëàâà
íîâà íà
çåìÿòà
è âðúõ, îò
êúäåòî
âèæäàøå
äóõúò
êúì
áåçñìúðòèåòî
ïî-ïðåêèÿ
ïúò!
ÁÅÍÊÎÂÑÊÈ
Ïëàíèíàòà
ïóñòà.
Äèâîòà è
ñúí å.
Âðåä
ïðîñòðàíñòâà
ãîëè,
áúðäà,
óðâè,
òðúíüå;
â
ïóñòèíÿòà
âëàäà
íÿêîé
ãðîáåí
äóõ.
Íåáîñâîäúò
ãëåäà
óïëàøåí è
ãëóõ.
Ëåñîâåòå
÷åðíè,
íàêðàé
êðúãîçîðúò
ìÿðêàò
ñå,
òúìíåÿò.
Íàäàëå÷ â
ïðîñòîðúò
îðåë åäèí
ïëóâà,
áàâíî ñå
âúðòè
íàä
íÿêîÿ
ìúðøà, ùî
ìó äúõ
ïðàòè;
ïî
ñêàëèòå
çåÿò
ñòðàøíè
ïóêíàòèíè;
çàòóëåíè
ñ õðàñòè -
ëåãëà íà
ãàäèíè;
ñèïåè
áåçðîäíè,
ïëåøèâè
áúðäà,
ñòðúìíèíè
áåç äðúâüå,
ðåêè áåç
âîäà
äóøàòà
èçìú÷âàò
è ïëàøàò
îêîòî.
Èç åäèí
òàì ãëóõ
äîë,
îáðàñúë ñ
ãëîãèíà,
ñåãà
âúðâè
òèõî
íÿêàêâà
äðóæèíà.
Âîæäúò å
Áåíêîâñêè!
Áåíêîâñêè
å ñàì!
Áåíêîâñêè
ÿ âîäè â
ïóñòèíÿòà
òàì;
ãåðîÿò,
þíàêúò ñ
ìèñúë íà
÷åëîòî,
íà
ïîäâèãà
çíàìå,
äóøà íà
äåëîòî,
÷îâåêúò,
ùî äàäå
ôàòàëíèÿ
çíàê
è öÿë
íàðîä
ñìåëî
òèêíà ñ
ñâîÿ êðàê
æåëÿçíàòà
ââîëÿ,
æåëåçíèòå
ñèëè,
ìîãúùîòî
ñëîâî, ùî
ñëàáèé
îêðèëè,
ãëàñúò,
êîéòî
êàçà:
"Âúðâåòå!
Äà ìðåì!
Ñòàâàéòå,
ðîáîâå! Àç
íå ùà ÿðåì!"
È íèå
òðåïòÿõìå
ïðåä òîÿ
ãëàñ
ìîùåí,
ïðåä òîÿ
äåìîí
òàåí,
ïðèçðàê
ïîëóíîùåí,
êîéòî
ïðîèçíåñå
ñòðàøíèòå
ñëîâà...
Òîé
ñåãà
âúðâåøå ñ
êëþìíàëà
ãëàâà.
Äðóãàðèòå
ìó âåðíè,
ðàçáèòè è
ïðàøíè,
ìÿçàõà
íà ìîùè è
íà ñåíêè
ñòðàøíè,
ñåäåìäåñåò
áÿõà,
÷åòèðìà
ñà äíåñ.
Äðóãèòå
ïàäíàõà:
åäíè â áîÿ
ñ ÷åñò,
äðóãè â
ïëåí
ñðàìîòåí,
äðóãè ïúê
áåãàõà,
îò
òÿõíàòà
ó÷àñò êàò
ñå
óáîÿõà.
Òúæíî òå
âúðâÿõà â
çàãëúõíàëèé
ìèð
ïî
ïÿñúêà
ñèòíè, èç
äèâíèÿ
øèð,
ñ ïóøêè
áåç
ïàòðîíè, è
ñ êðàêà
áåç ñèëà;
âñÿêà
êîñò ñå
êëàòè,
áîëè
âñÿêà
æèëà;
ïîäâèãúò
å òðóäåí,
ïúòÿò å
ñâèðåï.
Ïåòíàäåñåò
äåíà áåç
îòäèõ, áåç
õëåá
ñêèòàò
ñå â
ãîðèòå,
áîðÿò ñå ñ
òèðàíúò,
ñ ïåêúò, ñ
äúæäîâåòå
è ñ òðåâè
ñå
õðàíàò,
÷åñòî
ìèñúë
ìðà÷íà
äîõîæäà
èì òÿì.
Íî áúëçî
èç÷åçâà;
Áåíêîâñêè
å òàì.
Áåíêîâñêè
ãè ïàçè
ìúë÷àëèâ
è
ñòðàøåí;
â áåäèòå
ïîääðúæêà
è ïðèìåð
âñåãäàøåí;
òîé
äúðæè, íå
îõêà, òîé å
ñàìî áëåä,
îò âðåìå
íà âðåìå
èçäóìâà
"Íàïðåä" -
è ãëåäà
íà èçòîê, è
âîäè ãè
ñìåëî,
è áóðíî
ñå áúð÷è
áëåäíîòî
ìó ÷åëî.
 ãëàâà
ìó ñå
áëúñêàò
ìèñëè öÿë
ðîÿê
è êðîåæè
òúìíè, è
ëó÷è, è
ìðàê,
è ÿðîñò
îòðîâíà
êèïè ìó â
ãúðäèòå
çà
òîëêîç
íåùàñòüÿ,
íàäåæäè
ðàçáèòè,
çà
òîëêîâà
æúðòâè è
âÿðà, è
òðóä,
îòèøëè
íà âÿòúð
ïîä
íàòèñêà
ëþò!
È
áóíòúò
ïðåä íåãî
êàòî
îáëàê
÷óäåí
ôúð÷è
êàò îò
íÿêîé
óðàãàí
ïðîêóäåí.
Íàêúäå
îòèâàò?...Èçâåäíúæ
ãðúì
ðàçäàäå
ñå ñèëíî
îò
áëèæíèÿ
õëúì.
Êàò
ñíîïîâå
ïàäàò
òðèìà
äðóãàðè.
Êðúâ
äèìåùà,
òîïëà
ïÿñúêà
ïðîøàðè.
Ïóøåêúò
ñå ïðúñíà
è ãðúìúò
ìèíà,
êàò
íàïúëíè ñ
åêîò öÿëà
ïëàíèíà.
Ïîòåðÿòà
ñêîêíà îò
ñâîéòà
ïóñèÿ
è øóìíî
èçêðÿñêà -
ñìåëîñò
óëîâè ÿ:
òÿ âèäÿ
åäèí ïðàâ,
è òî
êúðâàâ,
ñàì!
Äâàéñåò
ïóøêè
ìåðÿò
èçíîâî
íàñàì,
ãîòîâè
êóðøóìè è
îãúí äà
õðà÷àò.
"Ïðåäàé
ñå,
ðàçáîéíèê!"
- èçâèêà
âîäà÷úò,
è
ñãàíòà
âíåçàïíî
çàãðàäè
îòâðúñò
ñåòíèé
íåïðèÿòåë
ñúñ æàæäà
çà ìúñò,
ñúñ
ðàäîñò
ñâèðåïà, ñ
óâåðåíîñò
äèâà,
÷å âå÷
äúðæè
çäðàâî
ïëÿ÷êàòà
ñè æèâà.
Òîãàâà
ðàíåíèé
ïðàâ,
òðåïåòåí,
äèâ,
ñ ïîãëåä
áåçíàäåæäåí,
ïî÷òè
ãîðäåëèâ,
ñ ïåò
ðàíè â
ñíàãàòà,
ïðè ïðàãúò
íà ãðîáà,
êàò íå ùÿ
äà ïàäíå,
êàêòî
ïàäà ðîáà,
ãðúìíà
ñå â
÷åëîòî è
ñðåä
ãúñòèé
äèì
ïàäíà
ìúðòúâ,
õëàäåí è
íåïîáåäèì!
È Õàäæè
Ëþçãÿð áåé,
ãëàâàòàðÿò
ñòàðè,
ïðèñòúïè
çà÷óäåí ñ
õèùíè ñè
äðóãàðè
êúì òàç
æúðòâà
ñèëíà, êúì
òîç ãîðä
þíàê,
êîéòî ìó
èçáÿãíà ñ
òàêúâ
ñëàâåí
áÿã,
ïîãëåäíà
÷åëî ìó, ñ
òîïëà êðúâ
ïîêðèòî,
è î÷è ìó
ñòðàøíè,
âïåðåíè
ñúðäèòî,
è ðúêà ìó,
âçåëà
ðåâîëâåðà
ñ ìîù,
êàòî ÷å
ñå ãîòâè
çàðàä
áèòêà
éîù,
è óñòà
ìó áëåäíè,
îòêðèòè
êúì ñâîäà
êàòî ÷å
ùå âèíàò:
ñìúðò èëè
ñâîáîäà!
È óñåòè
ïî÷èò è
òðåïåò, è
ñòóä,
è âèêíà
óïëàøåí:
"Êîé å òîÿ
ëóä!"
Íî
âñè÷êè
ìúë÷àõà.
Òîãàç îò
çåìÿòà
åäèí
òðóï
ïîøàâíà,
îòâîðè
óñòàòà,
ïðîáóäåí
îò ñèëà
òàéíà,
íåïîçíàòà,
è ñ ãëàñ
èçäèõàþù,
êàò ðúêà
ïðîñòðÿ,
"Áåíêîâñêè!"
- ïðîäóìà è
òèõî óìðÿ.
ÊÎ×Î
Çàùèòàòà
íà
Ïåðóùèöà
O
äâèæåíüå
ñëàâíî, î
ìðà÷íî
äâèæåíüå,
äíè íà
áîðáà
ãîðäà, î
äíè íà
ïàäåíüå!
Åïîïåÿ
òúìíà,
íåïîçíàòà
íàì,
åïîïåÿ,
ïúëíà ñ
ãåðîéñòâî
è ñðàì!
Õðàìúò
áåøå
ïúëåí ñ
äåöà è
íåâåñòè,
ñ
âúñòàíèöè
áîäðè è
áàùè
çëî÷åñòè,
êîèòî
áîðáàòà â
òåç
çèäîâå
ñáðà.
Ó÷àñòòà
ñè âñÿêîé
âå÷å ÿ
ðàçáðà.
Âðàãúò
îò òðè äåíÿ
íàîêîëî
õðàìà
ãúðìåøå
îò÷àÿí. Íè
ñòðàõ, íè
èçìàìà,
íè áîé,
íè çàêàíè
íÿìàõà
óñïåõ.
Áîðöèòå
äúðæàõà è
íèêîé îò
òåõ
çà
ñäàâàíå
ñðàìíî
óñòà íå
îòâîðè
è ëèöåòî
ïúðâè äà
ñè
îïîçîðè.
Îãðàäàòà
áåøå
ïðèëè÷íà
íà ïåù
çàäóøåíà,
ïúëíà ñúñ
âúçäóõ
ãîðåù
è ñúñ
äèì
áàðóòåí.
Ñâèðåïèÿò
ãëàä
èçäàâàøå
âå÷å ñâîÿ
âèê
ïîçíàò.
Äåöàòà
ïèùÿõà
óïëàøåíè,
áëåäíè
ïðåä
ìàéêè
óáèòè è
òðóïîâå
ëåäíè.
Áîðáàòà
êèïåøå
îòâúòðå,
îòâúí.
Âúâ
âñè÷êèòå
î÷è
ïëàìòåøå
îãúí.
Áîëíàâè
è çäðàâè,
áîãàòè,
ñþðìàñè,
ðóñèòå
ãëàâè÷êè
è áåëèòå
âëàñè
çèìàõà
ó÷àñòüå â
ïîñëåäíèÿ
áîé.
Ìàéêàòà
ìúëâåøå:"×åäî,
íå ñå áîé!"
è äàâàøå
ñèíó
íàïúëíåíà
ïóøêà;
è
ñòàðàòà
áàáà, ùî
åäâàì ñå
ëþøêà,
íîñåøå
êóðøóìè
âúâ
ñâîéòà
ïîëà,
è ìúæúò,
ó÷óäåí,
èìàøå
êðèëà:
îòçàäè,
äî íåãî,
æåíà ìó
ëþáèìà
ãëåäàøå
àçëúêà
ïóïàë äàëè
èìà.
Äåöàòà
ïèùÿõà,
êàòî çà
ïúò ïðúâ
÷åâàõà
ãúðìåæè è
ãëåäàõà
êðúâ.
È áîÿò
êèïåøå
îòâúòðå,
îòâúí.
Ìíîãî
áîðöè
õëàäíè
ñïÿõà
âå÷åí
ñúí,
è äèìúò
áåøå
ãúñòúê, è
ñìúðòòà
íå áåøå
íè
ãðîçíà, íè
ñòðàøíà, è
êðúâòà
øóðòåøå
èç
æåíñêè
ãúðäè
íàìåñòî
ìëåêî.
Ëóäîñò
áå
ïëàìíàëà
âúâ âñÿêî
îêî.
Ñòàðöèòå
òúð÷àõà ñ
ÿðîñò íà
ëèöå
è
òúðåñåõà
ïóøêè ñ
òðåïåòíè
ðúöå...
Îòâúí
âðàãîâåòå
äèâè,
ïîáåñíåëè
-
ñãàí
áàøèáîçóöè
õðàìà
íàëåòåëè -
ôó÷àõà,
ãúðìÿõà,
íàäàâàõà
ðåâ
è ïàäàõà
ìúðòâè
âúâ
íåìîùåí
ãíåâ.
Ãëàâàòàðÿò
òåõåí, â
êðúâ òîïëà
îêâàñåí,
íà òàç
æúòâà
äèâà
ãëåäàøå
áåçãëàñåí,
è
ñòðàõúò
íåâîëíî
îáçå ìó
äóõúò
ïðåä òåç
ðàè ñëàáè,
ùî ñååõà
ñìúðò,
è âìåñòî
ìîëáè,
ïëà÷
ïóùàõà
êóðøóìè.
Èçâåäíúæ
äàëåêî, íà
ãîëèòå
äðóìè,
âîéñêà
ñå çàäàäå
ñ òðÿñúê,
òè÷åøêîì...
Ñãàíòà
ñå
çàðàäâà, à
â áîæèÿ
äîì
äóøèòå
ñåòèõà
òðåïåò è
ñìóùåíüå
êàòî ïðåä
äåñíèöà,
ùî ïðèíàñÿ
ìùåíüå.
Áèòêàòà
óòèõíà...ðàçðåäÿ
äèìúò
è íÿêîé
ãëàñ ÷ó ñå,
÷å åõòè â
øóìúò:
- Íèé ñå
áèõìå,
áðàòÿ, ñ
áàøèáîçóöè,
çàùîòî
ñà ìðúñíè,
äèâè è
õàéäóöè...
Åòî
öàðñêà
ñèëà, äà ñå
ïðåäàäåì!
- Íå ùåì! -
Íå! - Íå
áèâà!
Ïî-äîáðå äà
ìðåì!
- Ïóøêèòå
ñè äàéòå! -
Íå! Íå! - Ùî
äà ñòîðèì?
- Äà ñå
ïîêîðèì ëè?
- Ìúë÷è! Äà
ñå áîðèì!
-
Ïðåäàòåëÿò
êîé å?! - Äîëó! -
âèêàò ñ
áÿñ, -
Ñïîãîäáà
íå ñòàâà
ìåæäó òÿõ
è íàñ!
Åäíà
æåíà
âèêíà:"×óéòå!
Ñðàì!" è
ïóøíà
êúì
âîéñêàòà
öàðñêà è
ïàäíà
áåçäóøíà,
è ãúðìúò
ðàçêëàòè
ñìàÿíèé
íàðîä!
Òðåïíà
âñÿêî
ñúðöå è
âñÿêîé
æèâîò,
îãúíÿò
îáôàíà
òèÿ äóøè
ãîðäè.
- Äà ñå íå
âäàäåìå
íà
òóðñêèòå
îðäè! -
È
ãúðìåæúò
ïî÷íà, è
áîÿò ñúñ
ãíåâ
ïîäçå
ñâîÿ
ñòðàøåí è
ãðîáåí
íàïåâ,
íî éîùå
ïî-ñòðàøíî
è éîùå
ïî-ãðîáíî.
È
ñìúðòòà
èç õðàìà
ôó÷åøå
çëîêîáíî.
Îò÷àÿíüå
ìðà÷íî
ëèöàòà
âàïöà,
ìàéêè íå
ïîçíàõà
ñâîèòå
äåöà.
Îòâúí
ñðåøó
õðàìà
çÿïíàëè
ïóøêàëà
çàáúëâàõà
ïëàìúê è
áîìáè, è
õàëà!
È
ñòåíèòå
ñòàðè
ðàçëþëÿõà
ñ çâóê
êàò
âíåçàïíèé
âÿòúð
ïëàíèíñêèÿ
áóê
êàòî
òðúñ
ïîäçåìåí
ìíîãàæäè
ïîâòîðåí.
Èçâåäíúæ âèäÿõà òàì çèäúò ñúáîðåí!
Ïåðóùèöå
áåäíà,
ãíÿçäî íà
ãåðîè,
ñëàâà!
âå÷íà
ñëàâà íà
÷åäàòà
òâîè,
íà
òâîÿòà
ïåïåë è íà
òâîÿ ãðîá,
äåòî
õðàáðî
ïàäíà
âúñòàíàëèé
ðîá!
Ñëàâà
òåá, ÷å òè
ñå îäúðæà
äî
êðàéíîñò
è áîðè ñå
â ïóøåê, è
ïàäíà ñúñ
ñÿéíîñò.
Òè â
áîðáàòà
÷åðíà è
ïðåä
òóðñêèé
ãíåâ
èçäèãíà
âèñîêî
òâîÿ
ñâèëåí
ëåâ,
è ãëàâà
íå êëþìíà,
è ìå÷à íå
äàäå,
è òâîéòà
ñâåòèíÿ
ñðàìíî íå
ïðåäàäå,
è íàøòà
ñâîáîäà
òè ÿ
îñâåòè,
è çà
òîëêîç
æúðòâè
ãîðäî
îòìúñòè.
Ïîêëîí
íà òåá,
ãðàäå,
ïåïåëèùå
ïðàøíî,
íà áîðáà
þíàøêà
ñâèäåòåëñòâî
ñòðàøíî!
Òâîéòå
÷åäà áÿõà
ñèëíè â
òðóäíèé
÷àñ,
òâîéòà
ãèáåë
áåøå
òúðæåñòâî
çà íàñ,
çàùîòî
òè ïàäíà
ñúñ
ïàäàíå
íîâî
è â
íàøòà
èñòîðüÿ
òóðè
ñâåòëî
ñëîâî.
Çàùîòî
òè áëåñíà
â ñèíèÿ
ïðîñòîð
ñðåä
ìíîãîòî
ïîäëîñò,
ñðåä
îáùèé
ïîçîð!
Çàùîòî
ïðîïàäíà è
â ãðîá ñå
õàëîñà
ñëàâíî
êàêòî
Ïðàãà,
êàêòî
Ñàðàãîñà,
îáâèòà
âúâ ïóùåê,
îêúïàíà â
êðúâ;
çàùîòî
òè - ñåòíÿ -
ïðèìåð
äàäå ïðúâ
êàê ìðå
íàðîäà è
íå ìîëè
áîãà,
è íå ðå÷å:
Ìèëîñò! - â
îáùàòà
òðåâîãà;
è -
íèùîæíà,
òúìíà, áåç
êðåïîñò,
áåç ìîù
è ñúñ
ãîëè ðúöå,
è áåç
íèêîé
âîæä,
áåç
ìèíàëî
ñëàâíî,
áåç
ïðèìåðè
ñëàâíè,
ùî
ìàëêèòå
ïðàâÿò ñ
âåëèêèòå
ðàâíè,
òè ñ
òâîéòà
ñìúðò
ñòðàøíà è
õðàáðè
ìîìè
Êàðòàãåí
íàäìèíà,
Ñïàðòà
çàñðàìè.
Íî
âîéñêàòà
ñêîðî
õðàìà
îêðúæàâà,
îòâñÿêúäå
óæàñ è
ñìúðò
ïðèáëèæàâà.
È
ñãàíòà,
óïèòà îò
ëàêîìà
ñòðúâ,
è ãëàäíà
çà
áëóäñòâî,
çà ìåñî è
êðúâ
èçñêúðöà
ñúñ çúáè.
Áîìáèòå
òðåùÿõà
è ìîìèòå
êðàñíè ñ
äåöàòà
ïèøÿõà.
Ñëèñàíèòå
ìàéêè ñ
ïîãëåä
ñòðàõîâèò
áëúñêàõà
ãëàâè ñè î
ãîëèÿ çèä
è ïàäàõà,
äðóãè - ñ
íàñòðúõíàëè
âëàñè
âúâ
ñâîéòå
êîëåíå
äóøàõà
äåöà ñè.
Âúâ òîÿ
ìèã Êî÷î -
ïðîñòèÿò
÷èçìàð,
íàðàíåí
îòñëàáíàë
è
áóíòîâíèê
ñòàð,
ïîâèêà
æåíà ñè -
ìëàäà
õóáàâèöà,
íà ãúðäè
ñ äåòåíöå
ñúñ
çëàòíà
êîñèöà
è ðå÷å:
"Íåâÿñòî!
âèæ,
íàñòàÿ
ñå÷
è ïî-ëîøî
íåùî... Òè
ðàçáèðàø
âå÷...
Èñêàø ëè
äà óìðåø?" - È
êëåòàòà
ìàéêà
áëåäíà,
ëóäà, íÿìà
è áåç äà
çàâàéêà,
ñëîæè ñå
äåòåòî ñ
òðåïòÿùè
ðúöå
è êàò ãî
öàëóíà â
áÿëîòî
÷åëöå,
çàäòàíà
è ðå÷å: "Òî
äà å
îòçàäè!
Óäðÿé!"...È
Êî÷î
íîæúò ñè
èçâàäè
êúðâàâ
èç ããúðäè
è; è ÷ó÷óð
÷åðâåí
áëèêíà è
çàòå÷å, è
Êî÷î
âòðåùåí
ïîãëåäíà
äåòåòî. Òî
ïëà÷åøå,
êëåòî!
"Ìàéêà
òè íå ùå å
ñàìà íà
íåáåòî!"
Ðå÷å è
çàìàõíà
êàòî â
íÿêîé ñúí
è âúçâè
ãëàâà ñè,
ïëàìíàëà
â îãúí.
Ãëàâèöàòà
ïàäíà,
òðóïúò ñå
çàòðåñå
è êðúâòà
äåòèíñêà
ñ
ìàé÷èíòà
ñå ñìåñè.
È Êî÷î
ïàê ðå÷å:
Íå îñòàíà
ìîù,
íî çà
åäèí óäàð
èìàì ñèëà
éîù!"
È íîæúò
äèìåùè
îïðÿ ñ äâå
ðúöå
ïðàâî
äåòî òóïà
íåãîâî
ñúðöå.
È ïàäíà
îáàãðåí,
ãðîçåí,
ñòðàõîâèò
ñ
îòâîðåíè
î÷è è ñúñ
íîæ
çàáèò.
..............................
..............................
È õðàìúò
åõòåøå îò
ìîìè,
íåâåñòè,
êàò
ïàäàõà â
êðúâüå èëè
âúâ
áåç÷åñòüå!
È ãîñïîä
îò ñâîäà,
ïðåç
ãúñòèÿ
äèì,
ãëåäàøå
íà âñè÷êî
òèõ,
íåâúçìóòèì!...
ÁÐÀÒß ÆÅÊÎÂÈ
 åäíà
íèñêà
ïëåâíÿ, ïîä
òúìíàòà
ñòðÿõà
äâàìèíàòà
áðàòÿ
óêðèëè ñå
áÿõà.
×åòàòà
îòìèíà.
Ïî-ñòàðèÿò
áðàò
îò
òðåñêàòà
ôàíàò,
ðàçòðåïåðàí,
áëÿä,
ëåæåøå
íà ãîëî â
ðúêà ñ
ðåâîëâåðà
è òîé
ðå÷å
ñëàáî:
"Çàùî òúé
òðåïåðà!
Æèâîòúò
îòèâà, âúâ
îãúí
ãîðéú.
Ïîä òàç
ïëåâíÿ
òÿñíà
ñòðàõ ìå å
äà ìðà...
Ùå ìè ñå
íà âîëÿ, â
áîÿ, íà
ïîëåòî
ïîíå äà
èçäúõíà è
êóðøóì â
ñúðöåòî."
Âíåçàïíî
íà äâîðà
ñå ÷ó øóì
ãîëÿì
è ãëàñ
âèêíà
ãúðëåñò:"Èçëåçòå
îòòàì!"
Ñòîïàíèíúò
óïëàøåí
ãîñòè ñè
îáàäè!
Â÷åðà ãè
ïðèå òîé,
äíåñêà ãè
ïðåäàäå.
Çàùîòî
ñòðàõúò å
áåçäóøåí
è ñëåï,
íà
ìàëêèòå
äóøè -
ñúâåòíèê
ñâèðåï.
Òîé å äóõ,
ùî ëàçè. Â
òúìíîòî
ìå
öàðñòâî
ïîäëîñòòà
áðàòóâà ñ
òúïîòî
êîâàðñòâî.
È ÷îâåê
îò íåãî å
æúëò êàòî
ñìèí.
È
áàùàòà
ñî÷è
ñêðèòèÿ
ñè ñèí,
è
ìàéêàòà
ïóùà
äåòåòî íà
äðóìà
êàò áÿãà
è òèõî:
"Îëåêíà ìè!"
-äóìà,
è íå
ñåùà
òðåïåò, íè
ëþáîâ, íè
æàë,
çàùîòî
äóøà è
ñòðàõ å
çàâëàäÿë.
Íî
Ìèõàèë
Æåêîâ,
áðúç êàòî
âèõðóøêà,
ñòàâà
áîëåí,áëåäåí,
ãðàáâà
ñâîéòà
ïóøêà
è ãðúìâà
êúì äâîðà
è
âèêà:"Íàçàä!"
È êîñàòà
ùðúêíà íà
ïî-ìàëêèé
áðàò.
È
òóðñêàòà
ïàïëà÷
èçðåâà:"Óäðåòå!"
È áèòêà
ñå ïî÷íà
ìåæäó
âðàãîâåòå.
Äâîðúò
âå÷
òðåïåðè â
ãúðìåæà, â
äèìúò.
È
äâàìàòà
áðàòÿ äî
âõîäà
ñòîéúò
ñ
ðåâîëâåðè
÷åðíè è ñ
ìúæêî
ðåøåíüå
äà óìðàò.
Î÷è èì ñúñ
êðúâ ñà
íàëåíè.
Ñúðöàòà
èì ÷óêàò,
ðúöå èì
òðåïåðéúò
è ïðàùàò
âúâ êóïà è
óæàñ, è
ñìúðò.
Ïëÿâàòà
å ìåêà, íî
ïðîïóñê íå
äàâà.
Êóðøóìèòå
óäðÿò êàò î
ñêàëà
çäðàâà.
Áîÿò å
íåðàâåí:
äâàìà
ñðåùó ñòî.
Êàò ðîé
ÿñòðåáè
íàä ïòè÷å
ãíåçäî,
óáèéöèòå
òè÷àò,
ðåâàò
îáèêàëÿò
ïëåâíÿòà è
ïóøêàò, è â
ïðàõ ñå
ïîâÿëàò
êàò
êîêîøêè
ìíîãî, ùî
ãè ãàçè
ìîð,
è êðúâòà
ñå ëåå ïî
øóìíèÿ
äâîð.
- Îãúí
äàéòå
ñêîðî! -
âèêíà
Ìóñòàôàòà
è ïàäíà;
êóðøóìúò
ïðúñíà ìó
ãëàâàòà.
- Äà
çàïàëèì! -
âèêà
ñìàÿíàòà
ñãàí.
È â
ïëåâíÿòà
ñêîðî
ïðîíèêíà
äóìàí.
Ìèõàèë
îñòàíà
êîðàâ êàòî
êàìúê,
íî áðàò
ìó
îòñëàáíà
ïðåä
áëèçêèÿ
ïëàìúê.
- Äà ñå
âäàäåì,
ðå÷å, òóê
ùå
èçãîðèì!
Ñòðàøíî
ìå îòðàâÿ
ãîðåùèÿò
äèì! -
Ìèõàèë
áå
ñòðàøåí.
Çëîáíî
çàòðåïåðà:
- Òè íå ñè
ìè áðàò
áèë! -
Âäèãíà
ðåâîëâåðà
è ãðúìíà
â òèëà ìó.
Áðàòúò ñå
ïðîñòðÿ.
Ìèõàèë
ïîãëåäíà è
ðå÷å: - Óìðÿ! -
È âñðåä
ãúñòèé
ïóøåê ïàê
ðå÷å: - Ùå
ñâàðÿ! -
Ãðúìíà
ñå â
÷åëîòî è
ïàäíà â
ïîæàðà.
È äâå
äóøè áåëè
â ãðîçíèÿ
ïëàì
ôðúêíàõà
êúì áîãà
ñâîáîäíè,
áåç ñðàì.
ÊÀÁËÅØÊÎÂ
Íÿêîëêî
ìåñåöà
êàê å
ðàëîòî
ïàäíàëî îò
ðúöåòå èì.
Ïðåäàíîñòòà
êúì
îãíèùåòî,
âðúçêèòå
íà
÷åëÿäòà,
ïðåëåñòèòå
íà òèõèÿ
ñåëñêè
æèâîò,
ñëàäêèòå
äóìè íà
ëþáîâíèöèòå:
ëþáîâòà
êúì
îòå÷åñòâîòî
çàìåñòè
âñè÷êî. Òå
æèâåÿò
ñàìî çà
íåãî.
Áúëãàðèî,
õâúðëè
ñâîåòî
ïðåçðåíèå
íà
õóëèòåëèòå,
êîèòî
ðàçãëàñÿâàò,
÷å òè
ìîæåø äà
îòõðàíâàø
ñàìî ðîáè.
Ñúðöåòî
íà òèÿ
ðîáè áèå ñ
ñúñ
ñèëàòà íà
ïåòâåêîâíèòå
òè
òåãëèëà!...
"Îòå÷åñòâî"
- Ê.
Âåëè÷êîâ
Î,
Êàáëåøêîâ
áåäíè!
Òîç
íàðîä
ïîðîáåí
äa ìèñëè
çà ñëàâà
íå áåøå
ñïîñîáeí;
èãîòî
òåæåøå íà
íåãîâèé
âðàò,
áåç äà
ïðåäèçâèêà
ãîðäèÿ ìó
ÿä.
Òîé áåøå
ñïîêîåí. Ñ
ïîçîð íà
÷åëîòî
áåçðîïîòíî,
õëàäíî
æèâåéøå â
òåãëîòî.
ßðåìúò
ìó áåøå è
ðîäñòâåí,
è ìèë,
ïîíåæå
ñå áåøå
ñúñ íåãî
ðîäèë;
îò
ëþëêàòà ñ
íåãî â
æèâîòà áå
òðúãíàë
è íà
òðóäà
áåøå êàòî
âîë
îáðúãíàë.
Íàðîäúò
áå ìèðåí è
ïî÷òè
çàñìÿí,
ñðåä
ðîáñòâîòî
òåæêî
õîäåøå
ïèÿí,
çàùîòî
òåãëîòî - è
òî å
ïèÿíñòâî
è ïðàâè
ïî-ìèëî
çëîòî
îêàÿíñòâî,
è
ðàçóìúò
ìúòè íà
ïðîñòèé
íàðîä,
è äúðæè
ãî â äðÿìêà,
è ïðàâè ãî
ñêîò.
Òîé
ÿäåøå,
ïèéøå,
æíåøå ïî
Ïåòðîâäåí,
ñðåùàøå
Âåëèêäåí,
÷àêàøå
Ãåðãüîâäåí,
ïî Êîëåäà
âåñåë
êîëåøå
ïðàñåòî...
À
ìúêèòå
áÿõà
ñòðàøíè
ïîä
íåáåòî!
Òèðàíèòå
áåñíè
âúðëóâàõà
âå÷.
Ïîëÿòà
ïèùÿõà îò
òåõíèÿ
ìå÷,
âñåêè
äåí îò
êúðâè
íåâèííè
çàëåòè,
âñåêè
äåí
çëîäåéñòâà
- õàáåðè
ïðîêëåòè:
òóê
îáðàí
òúðãîâåö,
äðóã -
ðàíèëè
çëå,
òàì
îðà÷à
êúðâàâ â
íèâàòà
íàøëå -
íÿêîé
áàùà
áåäåí íà
ñåäåì
äå÷èöà, -
äíåñ
ïëàìíàëà
ïëåâíÿ,
óòðå
âîäåíèöà!
Îáèðè è
äúæäüÿ,
ãðàáåæ,
ïðîèçâîë!
Ñþðìàõúò
áåç
ñòðÿõà,
îðà÷úò
áåç âîë
îñòàÿõà.
Òóð÷èí
áåñíååøå,
ãëàäåí,
âëàñòòà
áåøå
ãëóõà è
ñúäúò
ïðîäàäåí.
È íèùî
ïî-äðóãî.
Ðîáúò
áåøå ÿê,
èãîòî
âëà÷èë å,
ùå ãî
âëà÷è ïàê.
È íèêîÿ
ñúâåñò íå
òðåïâàøå
ãíÿâíî
ïðîòèâ
òóé
æèâåíå è
ìðàíå
áåçñëàâíî.
È ñëîâî
ñâîáîäíî
è
íàäåæäíà
ðå÷
äî íèêîé
ñëóõ
ðîáñêè íå
ñòèãàøå
âå÷.
Ëåâñêè áå óãàñíàë ïðåäè òðè ãîäèíè.
È
íàðîäúò
ñïåøå.
Íåáåñàòà
ñèíè
áëåùÿõà
ñúñ
òðåïåò íàä
ðîáñêèÿ
êðàé
è ïèòàõà
áîãà:
"Äîêîãà ùå
òðàé
òàç çåìÿ
â òåãëîòî
è
ðàáñêèòå
çâúíöè
ïîçîðíî
ùå
äðúíêàò è
íàøåòî
ñëúíöå
äà ñâåòè
íàä íåÿ, à
äà ãëåäà
ìðàê?
Äîêîãà
ùå äðåìÿò, î
ãîñïîäè
áëàã?"
Òàêà òå
ìúëâÿõà â
ïðîñòðàíñòâîòî
÷óäíî.
À
íàðîäúò
ñïåøå,
ñïåøå
íåïðîáóäíî.
Êàáëåøêîâ
èçáóõíà
åäíà âå÷åð
òóê
è
ðàçêëàòè
âñè÷êî
êàòî
òðúáåí
çâóê.
Äåëîòî
ñå ïî÷íà è
äóìàòà
ïàäíà
íà çåìÿ
èç òàéíî
çà
ñâîáîäà
ãëàäíà.
Äóõ åäèí
ïîòàåí
íàâðåä
ïðîôúð÷à
è âñÿêîÿ
âúçðàñò,
ïîë, êëàñà,
äóøà,
ðàçìúðäà,
ðàçáóäè
êàòî ãîðà
ñïÿùà,
ùî
òèõèÿò
âÿòúð
âíåçàïíî
ðàçêëàùà.
Íÿêîé
òâàð
íåçíàåí
ñìúêíà ñå
òîãàç,
ñúðöàòà
ñòåñíåíè
ñåòèõà
çàâ÷àñ,
֌
ñòàâàò
ãîëåìè è
òóïàò
ïî-ñèëíî
îò
íÿêàêâî
÷óâñòâî
âåëèêî,
óìèëíî;
è
ðàáñêîòî
èãî ñòàíà
èçâåäíúæ
íåñíîñíî
è ñòðàøíî. -
Âñÿêîé
ñòàíà
ìúæ!
Èäåÿòà
áúðæå
ïîíèêíà,
ïîðàñíà
è êàòî îò
èçòîê
çîðàòà
ïðåêðàñíà
îáëàäà
äóøèòå ñ
íîâèÿ ñè
æàð...
Âñÿêîé
áåøå
áîäúð: ÿê,
ñëàá, ìëàä
è ñòàð,
áîãàòèé
è áåäíèé
ïîä
ïîêðèâà
ñëàìåí -
âñè÷êèòå
ãîðÿõà îò
ñúùèÿ
ïëàìåí
è
áúðçàõà
íåùî äà
íàïðàâÿò
òàì.
Îò
òîëêîç
òúðïåíüå
óñåòèõà
ñðàì.
Âñè÷êî
êèïåøå.
Âåëèêîòî
ñëîâî
íà
ñúðöàòà
äàäå
áèåíå
ïî-íîâî,
ïðåæíàòà
àïàòüÿ è
õëàäíîñò,
è ñúí
ñåãà
áÿõà
òðåñêà,
æèâîò è
îãúí.
Óñèëèÿ,
ìèñëè,
æåëàíèÿ
ñêðèòè,
êúì åäíà
ñå òî÷êà
óïúòèõà
âñèòå,
è
ïðåîáðàæåíüå
âíåçàïíî
ñòàíà,
è
áàùàòà
ñìàåí
ñèíà íå
óçíà.
Ìëàäåæúò
çàáðàâè
øóìà,
âåñåëáèòå
è ôàíà äà
äèðè
ìåñòà
ïî-çàêðèòè
çà ñðåùè
ïîòàéíè...È
ïðîñòèé
÷èçìàð
âúç
ñòîëà
÷åòåøå
âåñòíèêà
ñúñ æàð,
ñúñ
ãëàâà
ïîäïðÿíà, ñ
èçïóñíàòî
øèëî,
è äðóã
ïúò ñúðöå
ìó íå áå
òàêà
áèëî.
È
ñêðîìíèé
ó÷èòåë
âúâ ñâîÿ
óðîê
ôàíà äà
çàãàòâà
çà "òèðàí
æåñòîê".
è ðå÷òà
"ñâîáîäà"
äà ïîâòàðÿ
÷åñòî.
È âñÿêî
ñúðöå è
âðåìå, è
ìåñòî
äóõúò íà
áîðáàòà
èçïúëâàøå
âå÷.
Çà äðóãî
òîãàâà íå
ñòàâàøå
ðå÷.
Âðàæäèòå
ïðåñòàõà
è ëþáîâ
áåçêðàéíà
ñâúðçà â
åäíî
âñè÷êè
êàò
âåëèêà
òàéíà;
âñÿêîé
áå ïðèÿòåë,
âñÿêîé
áåøå áðàò.
Çàáðàâèõà
âñè÷êî,
ùîòî áå
îòçàä:
çàâèñòè,
ðàçäîðè è
ìèíàëî
ìðà÷íî;
êàòî
÷ðåç
ñëèÿíå
ñâåùåíî è
áðà÷íî,
âñè÷êè
ñå
ñäóøèõà è
ñúñ
âåñåëáà
ðåøèõà
ñå âå÷å çà
ñìúðò, çà
áîðáà.
Åäíî äåëî
îáùî,
åäíè÷êà
öåë ñâÿòà
âäúõâàøå
äóøèòå,
ñãðÿâàøå
ñúðöàòà.
Âúîäóøåâëåíüå
íå÷óòî
çàâ÷àñ
ñìàÿ
âñåêè
ðàçóì, óïè
âñÿêà
ñâÿñò!
Íàðîäúò
æèâåéøå
ñúñ
÷óâñòâî
ñàìî.
Ñâîáîäàòà
áåøå
ïëåíèëà
óìà ìó.
Òîé ñå áå
óñåòèë
èçâåäíúæ
ãîëÿì
è ãîòîâ
çà áóíòà,
è õðàáúð, è
ñàì;
è
êîëîñúò
òóðñêè ñ
ãðàìàäíà
ñè ñèëà
áå çà
íåãî íèùî -
èìïåðèÿ
ãíèëà -
ñïîñîáíà
äà ðóõíå
ïðè ïúðâèÿ
êðàê...
È òúìíà
íàäåæäà, è
ñëàäîñòåí
ìðàê
çàòóëÿõà
âñè÷êî -
áúäåùåòî
áóðíî
ñå
êðèåøå îùå
â íåáåòî
ëàçóðíî,
ÿâåí
áåøå ñàìî
åäèí
èäåàë
îò ìå÷òè
è
ñâåòëîñò
îáðàçóâàí
öÿë.
È âñè÷êî
ñå äðóãî
ãóáåøå â
ìúãëàòà...
Ëóäîñòòà
âëàäåéøå,
óìúò è
ãëàâàòà
îò
äðóãàäå
ïîäòèê
ïðèèìàõà
âå÷.
Áîðáàòà
áå áëèçêî,
áëèçêîòî
äàëå÷...
Î÷èòå ñ
î÷èòå ñå
ñðåùàõà
ñêðèøíî
è äà ñå
ðàçáèðàò
ñëîâîòî
áå ëèøíî.
Òàéíàòà
áå îáùà,
ìðàêúò è
íîùòà
ñâèäåòåëè
áÿõà íà
ìíîãî
íåùà;
è êàò
íÿêîé
äåìîí
ïîäçåìåí
è ìîùåí
÷óêúò
íà êîâà÷à
íå
ñïèðàøå
íîùåì:
æåëÿçîòî
ìåêî èç
ñâåòëèÿ
æàð
èçëèçàøå
óòðîì íà
ëúñêàâ
õàíäæàð;
ìëàäèòå
êðîÿõà
îïèíöè
õàéäóøêè,
ïðîäàâàõà
âñè÷êî,
êóïóâàõà
ïóøêè,
òúðãîâöèòå
áëåäè â
çàñòîÿ
ãîëÿì
îëîâîòî
ñàìî
ïðîäàâàõà
òàì!
È â
èçáèòå
ñêðèøîì
ñúñ øúïîò
è ñ ãëóìè
ìëàäèòå
õëàïàöè
ëåÿõà
êóðøóìè.
Áóëêèòå
ïå÷àõà
ïåêñåìåä
òîãàç.
Ñåëÿíèòå
õèòðè
ñòÿãàõà
áåç ãëàñ
÷åðåøîâèé
äúíåð ñ
îáðú÷è
æåëåçíè
è
ãëåäàõà
âàæíî,
ìèñëåéêè
ñå
òðåçíè...
È âúðõó
ãåðãüîôà
áàëêàíñêèÿò
ëåâ
èçëàçÿøå
çëàòåí è
çèíàë çà
ðåâ.
È ñ òåç
ñèëè
ìàëêè, è ñ
òåç
ñðåäñòâà
ñìåøíè,
è ñ òåç
ãëàâè
ðóñè, è ñ
òåç
ïðúñòè
íåæíè,
è ñ òîç
âúçòîðã
ëóäè, è ñ
òîç äðåáåí
ñòàí
èñêàõà
äà áóòíàò
ñòðàøíèé
âåëèêàí!
È â
íÿêîëêî
äåíà,
òàéíî è
ïîëåêà
íàðîäúò
ïîðàñòå
íà íÿêîëêî
âåêà!
ÏÀÈÑÈÉ
Î,
íåðàçóìíå
è þðîäå!
Ïîðàäè ÷òî
ñå ñðàìèø
äà ñå
íàðå÷èø
Áîëãàðèí?...Èëè
íå ñà
èìàëè
Áîëãàðå
öàðñòâî è
ãîñïîäàðñòâî?
Òè,
Áîëãàðèíî,
íå
ïðåëùàéñÿ,
çíàé ñâîé
ðîä è ÿçèê..."
Ïàèñèé (1762)
Ñòî è
äâàéñåò
ãîäèí...
Òúìíèíè
äúëáîêè!
Òàìî
âäúí
ãîðèòå
àòîíñêè
âèñîêè,
óáåæèùà
ñêðèòè îò
ëúæîâíèé
ìèð,
ìåñòî çà
ìîëèòâà,
çà îòäèõ è
ìèð,
äå ñå
÷óâà ñàìî
ðåâúò
áåëîìîðñêè
èëè
âå÷íèé
øåïîò íà
øóìèòå
ãîðñêè,
èë íà
çâîíà
òåæêèé
íàáîæíèéÿò
çâúí,
âúâ
ñêðîìíà
êèëèéêà,
ïîòúíàëà
â ñúí,
åäèí
ìîíàõ
òúìåí,
íåïîçíàò
è áëåäåí
ïðåä
ëàìïà
æóìåùà
ïèøåøå
íàâåäåí.
Ùî
äðàñêàøå
òîé òàì
óìèñëåí,
åäèí?
Æèòèå ëè
íîâî, íîâ
ëè
äàìàñêèí,
çàôàíàò
îò äúëãî,
ïðåêúñâàí,
îñòàâÿí
è ïðåä
êàíäèëîòî
ñðåä íîù
ïàê
çàëàâÿí?
Ïîëè÷áè
ëè áîæè
çàïèñâàøå
òàì?
Ñëîâà ëè
äóõîâíè
èçìèñëÿøå
ñàì
çà âúâ
÷åñò íà
íÿêîé
ñëàâåí
÷óäîòâîðåö,
åãèïòÿíèí,
åëèí èëè
ñâåòîãîðåö?
Ùî ñå òîé
ìîðåøå ñ
òîÿ äúëúã
òðóä?
Èë áå
ôèëîñîô?
Èëè áåøå
ëóä?
Èëè òóé
êàíîí áå
òåæúê è
áåçóìåí,
íàëîæåí
íà íåãî îò
ñòðîãèé
èãóìåí?
Íàé-ïîñëå
îòäúõíà è
ðå÷å:
"Êîíåö!
Íà æèòèå
íîâî àç
òóðèõ
âåíåö."
È òîé
ôúðëè
ïîãëåä
ëþáîâåí,
ïðèâåòåí
êúì òîç
òðóä
äîâúðøåí,
ïîäâèã
ìíîãîëåòåí,
íà
âîëÿòà
ðîæáà, íà
áäåíüåòî
ïëîä,
ïîãúëíàë
áåçøóìíî
ïîëâèíà
æèâîò -
æèòèå
âåëèêî!
Çàðàäè
êîåòî
òîé
çàáðàâè
âñè÷êî,
äîðè è
íåáåòî!
Íèâãà
ìàéêà
íåæíà
ïúðâåíåöà
ñâîé
òúé íå å
ãëåäàëà,
íè ìëàäèé
ãåðîé
ïúðâèòå
ñè ëàâðè,
íè ïîåòúò
ìðà÷åí
ñâîÿò
èäåàë íîâ,
÷óäåí
ñâåòëîçðà÷åí!
è êàò
íÿêîé
äðåâåí
áèáëåéñêè
ïðîðîê
èë íà
Ïàòìîñ
äèâíèé
ïóñòèííèêà
ñòðîã,
êîãà
ðàçêðèâàë
å âúç
ãëàäêàòà
êîæà
òàéíèòå
íà ìðàêà è
âîëÿòà
áîæà,
òîé
ôúðëè î÷è
ñè
ðàçòðåïåðàí,
áëÿä
êúì
õàîñà
òúìíèé,
êúì
çâåçäíèÿ
ñâÿò,
êúì
Áÿëîòî
ìîðå,
çàñïàëî
äúëáîêî,
è âäèãíà
òåç ëèñòè,
è âèêíà
âèñîêî:
"Îò
äíåñêà
íàòàòúê
áúëãàðñêèÿò
ðîä
èñòîðèÿ
èìà è
ñòàâà
íàðîä!"
Íåêà
òîé
ïîçíàå îò
ìîéòî
ïèñàíüå,
÷å ãîëÿì
å òîé áèë è
ïàê ùå äà
ñòàíå,
÷å îò
ñëàâíèé
Áóäèí äî
ñâåòèé
Àòîí
áèë å
ïðèïîçíàâàí
íàøèÿò
çàêîí.
Íåêà
âñÿêîé
áðàò íàø
äà ÷åòå, äà
ïîìíè,
֌
ãúðöèòå
ñà ëþäå
õèòðè,
âåðîëîìíè,
÷å ñìå
ãè
áëúñêàëè,
è íå åäèí
ïúò -
è çàòóé
íå ìîæàò
íàçè äà
òúðïúò -
è ÷å ñìå
èìàëè
öàðñòâà è
ñòîëèöè,
è îò
íàøòà
ðîäà
ñâåòöè è
ïàòðèöè;
÷å è íèé
ñìå äàëè
íåùî íà
ñâåòúò
è íà âñè
Ñëîâåíå
êíèãà äà
÷åòúò;
è êîãà
ìó
âèêàò:"Áúëãàðèíó!"
áåñíî,
òîé äà ñå
ãîðäåå ñ
òîâà èìå
÷åñòíî.
Íåêà íàø
áðàò çíàå,
÷å áîã å
âåëèê
è ÷å òîé
ðàçáèðà
áúëãàðñêèé
ÿçèê,
÷å å ñðàì
çà âñÿêîé,
êîéòî ñå
îòðè÷à
îò ñâîÿ
ñè ðîäà è
ïðè ãúðöè
òè÷à
è ñâîåòî
èìå è
áîæèÿ äàð
çàôúðëÿ
áåçóìíî
êàòî åäèí
òâàð.
Ãîðêî
âàì,
áåçóìíè,
îâöè
çàáëóäåíè,
ñúñ
ãðúöêà
îòðîâà, ùî
ñòå
íàïîåíè,
äåòî ñå
ñðàìèòå
îò âàøèÿ
áðàò
è
òúðñèòå
ïèùà â
ãðúöêèÿ
ðàçâðàò,
è
ðóãàéòå
ãðåøíî
áàùèíè ñè
êîñòè,
è
íàøèòå
íðàâè, ÷å
òå áèëè
ïðîñòè!
Òà íå
âàøòî
ïëåìå ñðàì
íàíàñÿ
âàì,
î,
áåçóìíè
ëþäå, à âèé
ñòå ìó
ñðàì!
×åòåòå
äà çíàéòå,
ùî â ñòàðè
ãîäèíè
ïî òåç
çåìè
ñëàâíè
âúðøèëè
äåäè íè,
êàê ñúñ
ìíîãî
êðàëñòâà
èìàëè ñà
áðàí
è áèëà
âåëèêà
áúëãàðñêà
äúðæàâà;
êàê
ñâåòè
Áîðèñ ñå
ïîêðúñòèë
â
Ïðåñëàâà,
êàê å öàð
Àñåí òóê
õðàìîâå
ãðàäèë
è äàðîâå
ïðàùàë; êîé
áå
Ñàìóèë,
äåòî ñè
èçãóáè
äóøàòà
âúâ àäà,
ïîêîðè
Äóðàöî è
âëåçå â
Åëàäà;
÷åòåòå è
çíàéòå
êîé áå öàð
Øèøìàí
è êàê
íàøòî
öàðñòâî
ñòîðèõà
ãî ïëÿí;
êîé áè
Èâàí
Ðèëñêè,
÷èéòî
ñâåòè
ìîùè
÷óäåñà
ñå ñëàâÿò
äî òîÿ äåí
éîùå;
êàê ñå
Êðóì
ïðåñëàâíèé
ñ
Íèêèôîðà
áè
è èç
÷åðåïà ìó
ðóéíî
âèíî ïè
è êàê
Ñèìåîí
öàð óãðèòå
ïðîãîíè
è îò
Âèçàíòèÿ
ïðèåìà
ïîêëîíè.
À òîÿ
áåøå ó÷åí,
ôèëîñîô
âåëèê
è íå ñå
ñðàìåøå
îò ñâîÿ
åçèê
è êîãà
íÿìàøå
êîãî äà
íàäâèâà,
òîé
ïèøåøå
êíèãè, çà
äà ñè
ïî÷èâà.
×åòåòå è
çíàéòå, ùî
ñúì àç
ïèñàë,
îò ìíîãî
ñêàçàíüÿ
è êíèãè
ñúáðàë,
÷åòåòå, î,
áðàòÿ, äà
âè ñå íå
ñìåÿò
è âàì
÷óæäåíöèòå
äà íå ñå
ãîðäåÿò...
Íà âè
ìîéòà
êíèãà, òÿ å
âàì
çàâåò,
íåêà äå
ïðåïèñâà è
ìíîæè
áåç÷åò
è ïðúñêà
ïî âñè÷êè
ïîëÿ è
äîëèíè,
äå
áúëãàðèí
ñòðàäà,
âúçäèøà è
ãèíå.
Òÿ å
îòêðîâåíüå,
áîæà
áëàãîäàò -
ìëàäèé
ïðàâè
ìúäúð, à
ñòàðèÿ -
ìëàä,
êîéòî ÿ
ïðî÷èòà
íÿìà äà ñå
êàå,
êîéòî
çíàå íåÿ,
ìíîãî ùå
äà çíàå."
Òúé
ìúëâåøå
òîç ìúæ, â
êèëèÿòà
ñêðèò,
ñúñ
ïîãëåä
óìèñëåí, â
áúäåùåòî
âïèò,
êîéòî
ìíîãî
áäåíüÿ,
óòðèííè
ïðîïóñíà,
íî
ïà÷åòî
ïåðî íèâãà
íå
èçïóñíà
è ïðîòèâ
êàíîíúò è
÷åðêîâíèé
çâúí -
ðàáîòè
áåç îòäèõ,
ïî÷èâêà è
ñúí.
Òúé
ìúëâåøå
ïðåäè ñòî è
äâàéñåò
ãîäèí
òîç äèâ
Ñâåòîãîðåö
- çà ðàÿ
íåãîäåí,
è
ôúðëÿøå
òàéíî
ïðåç ìðàêà
òîãàç
íàé-ïúðâàòà
èñêðà â
íàðîäíàòà
ñâÿñò.
ÁÐÀÒß ÌÈËÀÄÈÍÎÂÈ
Ïîïåéòå
ìè, êðàñíè
ìàêåäîíñêè
äåâè,
ïîïåéòå
ìè âàøòå
íåâèííè
ïðèïåâè,
âòúêíåòå
ñè êèòêè,
ïðàòåòå
ìè êëèê
íà âàøèÿ
êðúøåí è
çâó÷åí
ÿçèê.
Òðåïåðÿéêè
ñëàäêî, àç
ùå äà âè
ñëèøàì
è êúì
âàñ ùå
ôúðêàì è
ùå äà
âúçäèøàì
âåäíî ñ
òèõà
Ñòðóìà,
âåäíî ñ
ìúòíèé
Äðèí,
âåäíî ñ
åêà
æàëíèé, ùî
ïðàùà
Ïèðèí;
ëåòåòå,
åõòåòå,
ïåñíè
ìàêåäîíñêè,
ïå÷àëíè
êàò ïåñíè
íà áðÿã
âàâèëîíñêè,
ñäðóæåíè
ñ
âúçäèøêè
è ñ îêîâåí
çâúí,
äèãàéòå,
áóäåòå îò
ãðîáíèÿ
ñúí
òåç
ñïîìåíè
ñòàðè, òåç
ïðåäàíüÿ
âåòè,
ùî êàò
ñåíêè
÷óäíè
ïúëíÿò
âåêîâåòå:
þíàöè
èçìðåëè
áåç ãðîá,
áåç âåíöè
çà
õîðñêà
ñâîáîäà
ïàäíàëè
áîðöè,
îðëÿöè
ëåâåíòè,
äðóæèíè
îòáðàíè,
ïîêðèòè
ñúñ ñëàâà,
ñúñ êúðâè
è ñ ðàíè,
íàðåäåíè
ìúëêîì,
ãîòîâè çà
áðàí,
îêîë
Êðàëè
Ìàðêà -
âå÷åí
âåëèêàí!
Äèâíèé
Êðàëè
Ìàðêî!
Âñåñëàâÿíñêà
ñëàâî,
íà
òúìíè
ôàíòàçèé
ñúçäàíüå
ìúãëÿâî,
Ðîëàí
ìàêåäîíñêè,
çàâåòåí è
ìèë,
òè
âåêîâå ñ
òâîéòî
èìå ñè
ïúëíèë!
Ïî êîè
ïîëåòà, ïî
êîÿ
ïóñòèíÿ -
òè íå ñè
ðàçìàõâàë
ñàáÿ
äàìàñêèíÿ?
Äå íå ñå å
ìÿðêàë
òâîÿò
ñòðàøåí
ñòàí?
Êúäå íå
ñè ìÿòàë
çëàòåí
áîçäóãàí!
Äå íå ñè
ñå áîðèë ñ
Ìóñà
Êåñåäæèÿ?
Äå íå ñè
ïðåïóñêàë
êîíÿ
Øàðêîëèÿ?
 êîÿ
ñêàëà
çäðàâà,
âúâ êîé
êàìúê ÿê
äèðÿ íå
îñòàâè
ãðàìàäíèé
òè êðàê?
Îò
Áåëãðàäà
äî Ïðèëåï,
äå â ãëóõà
ïåùåðÿ
òóðÿò òè
âúðòîïà
òúìíèòå
ïîâåðüÿ,
äî Êóêóø
ïå÷àëíè è
äî
Õåëèêîí
ïðèçðàêúò
ñå íîñè íà
÷åðíèé òè
êîí
è ñå
ìÿðêà
òâîéòà
íåèçìåðíà
ñåíêà.
Êîÿ ëè áå
òàÿ
áàñíîñëîâíà
íåíêà,
ùî
îòêúðìè
òîÿ äèâåí
èñïîëèí -
ñ åäèí
êðàê íà
Åìóñ, ñ
äðóãèé - íà
Ïèðèí?!
Ëåòåòå, î
, ïåñíè,
ñïîìåíè
ãîëåìè,
âúçäèøêè
ïîñëåäíè
çà
áèâøåòî
âðåìå!
Ïåéòå ãè,
äåâèöè, ïðè
Ïèíä è ïðè
Øàð,
ïåéòå ãè
ïðè
Ñòðóãà,
ãðàä
õóáàâ è
ñòàð,
äåòî ñå
ðîäèõà
äâàòà
Ìèëàäèíà,
íà
Ìàêåäîíèÿ
äâàòà
âåðíè
ñèíà.
Âúâ
âëàæíè
òúìíèöè,
ïúëíè ñ
ìðàê, âîíè,
ïîìåæäó
âåêîâíè è
ïîòíè
ñòåíè,
ãíèåõà
äâà áðàòÿ,
â îêîâè
äâà ðîáà,
êàò äâà
æèâè
òðóïà,
ôúðëåíè â
äâà ãðîáà.
Âåêîâå
ìèíàõà!...Îò
ñëúíöå
çàðÿ,
íèòî îò
íàäåæäà äî
òÿõ íå
îãðÿ!
Ïðîêëåòè
áúäåòå, î
òúìíèöè
âëàæíè!
Êîëêî
âèé
ñòîïèõòå,
ñúðöà,
ñèëè
ñíàæíè,
êîëêî
çëè
íàñèëüÿ,
æúðòâè,
ìëàäèíè
ïîãúëíàõà
âàøòå
ñìðàäíè
ãëúáèíè!
Äèìèòðèé
áå âëÿçúë
ïðúâ ó
ñâîéòà
áåçäíà.
Êîíñòàíòèí
ïî-ïîñëå
êàò íåãî
èç÷åçíà.
Çàùîòî
â åäèí âåê,
çà
ïðàâäàòà
ãëóõ,
ðàçáóæäàõà
ñìåëî
íàðîäíèÿ
äóõ
è íà
áðàòÿ
ðîäíè ÷ðåç
ðîäíîòî
ñëîâî
òå
ãîòâåõà
áèòâè è
áúäåùå
íîâî;
çàùîòî
òå ïúðâè
óñåòèõà
ñðàì -
òóé
âåëèêî
÷óâñòâî, è
â ãëóõèÿ
õðàì
ñòîðèõà
äà åêíàò
õèìíè
ÿñíè
áîãó
íà ÿçèê,
ïîãðåáàí
îò âåêîâå
ìíîãî;
çàùîòî
êàçàõà:
"Íàðîä ñìå
âåëèê
è ãîñïîä
ïîçíàâà
íàøèÿò
ÿçèê!"
È
âèêíàõà
ñèëíî:
"Ìðàçèìå
õîìîòúò
ïîçîðåí
è ìðúñåí
íà
ôàíàðèîòúò!"
Çàùîòî
ñìåÿõà,
áåç äà ãè å
ñòðàõ,
ñ ñèëíèé
äà ñå áîðÿò
è íå áå ãè
ãðÿõ
äà
ïðîïàäíàò
æúðòâè
çàðàäè
íàðîäà
ñ òèÿ
ñëàäêè
äóìè:
íàóêà,
ñâîáîäà;
çàùîòî
ñáèðàõà
ïåñíè ïî
öÿë êðàé,
òúé
êàêòî ïðè
Òóíäæà
ìîìèòå
ïðåç ìàé
òðèíäàôèëè
ñáèðàò è â
êîøíèöè
ãóæäàò,
çàòîâà
ïî-ðàíî îò
ñúí ñå
ñúáóæäàò;
çàùîòî
óâèõà
êèòêà
ìèðèçëèâà
îò
çäðàâåö è
ðîñåí, è îò
êëàñ íà
íèâà;
çàùîòî
îò âñèòå
ãîðè è
ðåêè
ñåäåíêè
è ñâàòáè,
õîðà è
òëúêè
íàïåâèòå
ñáðàõà,
âúçäèøêèòå
ñëÿõà,
íà
ñåäàòà
ñòàðîñò â
ïàìåòòà
êîïàõà;
çàùîòî
ñòðóïàõà
â åäèí
îáùè òîí,
âñè÷êî
ùî áå
îòçèâ,
ïðèïåâ,
çâóê è
ñòîí,
çàòîâà
åäíà íîù
ïàòðèêúò
íàõëóçè
ñâîéòî
÷åðíî ðàñî
è çëîáíî
êàçà:
"Çà òåç
äâà
õàéäóêà
òðÿáâàò
æåëåçà."
È åòî
çàùî ñà
äíåñêà
îêîâàíè,
è â òèÿ
òúìíèöè
æèâè
çàêîïàíè.
Äúëãî òå
òúðïÿõà.
Òúìíè÷íèÿò
ñìðàä
îòðàâÿøå
áàâíî
æèâîòúò
èì ìëàä.
Âåçàïíî
èçâåñòüå
çà ìèëîñò
äîâòàñà.
È Ôåíåð,
êîòèëî íà
åõèäíà
ðàñà,
ãíÿçäî
íà
êîùóíñòâî,
íà ëåíîñò,
íà áëóä;
Ôåíåð, ïî
ñðàìà ñè
ïîçîðíî
ïðî÷óò;
Ôåíåð, îò
êúäåòî
ïðåç
âåêîâå
öåëè
ðàçâðàò
è
ìúðòâèëî â
ñâåòà ñà
ñå ëåëè
è êîéòî
çàáóëè
âñè÷êèÿ
âúçòîê
ñ åäíà
ãúñòà
ìðåæà è
íèêîé
òúë÷îê
íà äóõà
íå äàäå
íèòî
ìèñúë
íîâà
íà
÷îâåêà,
ïàäíàë âúâ
äðÿìêà
ñóðîâà,
áåç âÿðà
â áîðáàòà
è áåç
èäåàë;
Ôåíåð ïðè
òàêâàç
âåñò
ïîòðåïåðà
öÿë
è
óïëàøåí
ðå÷å:"Äðóã å
áîæèé
ñúä!
Òèÿ äâà
óáèéöà
òðÿáâà äà
óìðúò!"
È êàò ñå ïðåêðúñòè, ïðàòè èì îòðîâà.
Íîùòà áå ñòóäåíà, ìðà÷íà è ñóðîâà.
Íà
çàðàíòà
ðàíî
òúìíè÷íèÿ
ñâîä
îãëàñèõà
äóìè:
ìèëîñò è
æèâîò!
À
áåäíèòå
áðàòÿ â
ïðåäñìúðòíè
ñòðàäàíüÿ
èçïóùàõà
ñâîéòå
ïîñëåäíè
ñòåíàíüÿ.
È âå÷å
îáçåòè îò
ãðîáíèÿ
õëàä,
òå
ïðàùàõà
ñáîãîì íà
áîæèÿ
ñâÿò
è
øóøíÿõà
òèõî ñ
ãàñíååùà
ñèëà:
"Êàê
ìíîãî òå
ëþáèì,
Áúëãàðèî
ìèëà!"
1882, Ïëîâäèâ
ÐÀÊÎÂÑÊÈ
Ìå÷òàòåë
áåçóìåí,
îáðàç
íåâúçìîæåí,
íà
òúìíà
åïîõà ñèí
áîäúð,
òðåâîæåí,
Ðàêîâñêè,
òè äðåìåø
ïîä áóðåíà
ãúñò,
èç êîéòî
ïîãëåæäà
ïîëóñ÷óïåí
êðúñò.
Ñèí,
äðåìè,
ïî÷èâàé,
òè, êîéòî
íå ñïåøå,
òè, êîé
áåøå
âèõúð,
êîòåë, ùî
êèïåøå
íàä
íÿêàêúâ
çëîáåí,
ñòèõèåí
îãúí.
Ñïè! Êîé
ùå
ðàçáóæäà
âå÷íèÿ òè
ñúí?
Ïðèðîäàòà
âåùà áåøå
ñå
ñáúðêàëà:
òÿ îò òåá
äà ñòîðè
ãåíèé áå
èñêàëà,
çàòîâà â
ãëàâà òè
êàòî â
åäíà ïåù
ôúðëè
òîëêîç
ïëàìúê è
âúçòîðã
ãîðåù,
íî äðóã
òàåí
äåìîí ñå
íàìåñè
òàìî:
òè
ñòàíà
ñúçäàíüå
îò
êðàéíîñòè
ñàìî,
åëåìåíò
îò
ñòðàñòè,
îò çëú÷êà
è ìîù,
äóøà
ïúëíà ñ
áóðÿ, ñ
áëÿñúê è
ñúñ íîù.
Òâîéòà
âðàæäà
áåøå
âðàæäà
ñàòàíèíñêà,
òâîéòà
ëþáîâ
áåøå
ëþáîâ
èñïîëèíñêà,
ëþáîâ
áåç
ñúìíåíüå,
áåç ñâÿñò,
áåç
ïðåäåë,
ùî êàò
êðúñò
îãðîìåí
òè áåøå
ïîíåë.
Òâîÿò
ñèìâîë
áåøå:
ñìúðò èëè
ñâîáîäà,
ñúíÿò òè
- Áàëêàíà,
êóìèðúò -
íàðîäà,
íàðîäà ñ
áåç÷åñòüå
è ñ êúðâè
îáëÿí.
Òâîÿò æèâîò öåëèé áåøå åäèí áëÿí!
Òè
ãëåäàøå
áëåäåí â
áúäåùåòî
ñêðèòî.
Òè ñå
âðåøå
äðúçêî â
ìèíàëîòî
ñðèòî
è îòòàì
âëå÷åøå
êàò
ïîáåäåí
çíàê
âåêîâå
îò ñëàâà,
çàòóëåíè
â ìðàê,
çà öàðå,
þíàöè
âúëøåáíè
ïðåäàíüÿ,
îáðàñíàëè
ñ ïëåñåí
ñòàðèííè
ñêàçàíüÿ;
òâîÿò
îðëîâ
ïîãëåä
âèæäàøå
íàâðåä
îò
áúëãàðñêà
ñëàâà
îñòàíêè
áåç÷åò
è â
òúìíà íè
äðåâíîñò,
áåçäúííà
ïðîâàëà,
òè
âêàðâàøå
ñìåëî
âñåëåíàòà
öÿëà.
Íèùî
íåâúçìîæíî
çà òåá íå
îñòà.
Òè
äàâàøå
îáðàç íà
âñÿêà
ìå÷òà.
Íà íåìè
çàãàäêè,
ñôèíêñè
áåçîòâåòíè
ïðåäëàãàøå
òâîéòå
âúïðîñè
çàâåòíè;
èñòîðüÿòà,
ìðàêúò,
âðåìåòî,
ðåäúò
íå
çíà÷åõà
ìíîãî â
ãîëåìèé
òè ïúò;
òè èñêà
äà áóòíåø,
î äóõ
áåçïîêîåí,
íåùàñòåí
ìå÷òàòåë,
àïîñòîë è
âîèí,
â åäèí
÷àñ
äåëîòî íà
ïåò
âåêîâå.
×óõìå
íèå
òâîéòå
ãîðäè
âèêîâå,
êîãàòî
ïðè Ñàâà è
ïðè
Äúìáîâèöà
âèêíà
ïðúâ
"Ñâîáîäà!
Ñÿéíà å
çîðíèöà!"
È òó ñ
ïåðî îñòðî,
òó ñ
ãîðåùà
ðå÷
íàäåæäèòå
ñåéøå íà
áëèç è
äàëå÷.
Åäèí
ñàìî
áóäåí ñðåä
òîëêîâà
ñïÿùè,
òè åäèí
çà âñè÷êè
êàòî
äåìîí
áäÿùè
ðàáîòè,
áîðè ñå,
ñòðåñêà,
âúëíóâà,
òóê
ìúäðåö
çàìèñëåí,
òàì ëóäà
ãëàâà,
ìðà÷åí
óçíèê â
Ñòàìáóë,
ãåíåðàë â
Áàëêàíà,
ïîåò è
ðàçáîéíèê
ïîä ñúùà
ïðåìÿíà,
ìèñúë è
æåëÿçî,
ëèðà è
òðúáà:
âñè÷êî
òè áå
âêóïîì çà
åäíà
áîðáà.
Èñòîðéÿòà
èìà äà ñå
ïîçàìèñëè
âúâ êîé
ëèê
áåçñìúðòåí
òåáå äà
ïðè÷èñëè.
Òè óìðÿ.
È ïúòÿò
êúì ãðîáà
òè íÿì
îáðàñúë
å âå÷å ñúñ
áóðåí
ãîëÿì,
è ïðàõúò
òè ãíèå
áåç ñúëçè
íàáîæíè...
Íå
çàðàñíà
ñàìî,
ãåðîþ
òðåâîæíè,
ïðîëîìúò
øèðîêèé,
êîéòî òè
òîãàç
â
áúäåùåòî
òúìíî
îòâîðè çà
íàñ!
1882, Ïëîâäèâ
ÊÀÐÀÄÆÀÒÀ
È
òúðñÿò
äóõà íà
Êàðàäæàòà!
Áîòåâ
Áóíòúò
áå
ïîìàçàí. Â
ãîðñêèòå
óñîè
ïàäíàõà
óáèòè
âñè÷êèòå
ãåðîè.
Ñàì
Õàäæè
Äèìèòúð
ìåæäó íèõ
îñòà,
çàùîòî
÷èñëîòî
íàäâè
õðàáðîñòòà.
Ïúðâîòî
äâèæåíüå,
ïúðâàòà
äðóæèíà
äîéäå
êàòî áóðÿ,
êàòî ñúí
ïðåìèíà -
ìåòåîð
íåâèäåí â
åäíà
òúìíà
íîù.
Áóêàöèòå
äèâè
òðåïåðåõà
éîù
îò ãúðìà
íà áîÿ, îò
òàç íoâà
äóìà:
"Ñâîáîäà",
ùî ìèíà èç
òÿõíàòà
øóìà,
è åêúò
ðàçíåñå
êàòî åäèí
äúõ,
îò óðâà
íà óðâà è
îò âðúõ íà
âðúõ,
äåòî
ñíåãúò
ìÿòà áÿëà
ñè
ïîêðèâêà.
Þíàöèòå
ñïÿõà áåç
ãðîá, áåç
çàâèâêà,
íà âðúõ
ïëàíèíàòà.
Íè åäèí îò
òÿõ
áîÿ íå
îñòàâè, íå
óñåòè
ñòðàõ,
çàùîòî
êîãàòî
Äóíàâà
ìèíàõà,
êðúñòîñàíè
ñàáè
ìúëêîì
öåëóâàõà,
çàùîòî
íà âñè÷êè
â ãîðäèòå
äóøè
ñâîáîäàòà
ñèëà è
êóðàæ
âíóøè.
Êîìàíäàòà
áåøå: íà
ìåñî
óäðåòå!
Ëîçèíêàòà
áåøå:
ìîì÷åòà,
óìðåòå!
È
ãîðäèÿò
Âàíêîâ
èçäèãàøå
ñ ãíåâ
èç äèìà
âèñîêî
ñâèëåíèÿ
ëåâ.
È
ñìúðòòà
áåñíåéøå
íà ñãàíòà
èç ðîÿ,
è
ñòîòèíà
òóðöè
ïàäíàõà
âúâ áîÿ.
Ïàøàòà
óïëàøåí è
ñ íàâúñåí
ëîá
èçïðàòè
ñòî ïóøêè
ñðåùó
åäèí ðîá,
è õèëÿäè
âúëöè
ñðåùó
åäíà
÷åòà,
ìèíàëà
êàò ñÿíêà
ïî òèÿ
ïîëåòà...
È
ìîìöèòå
íàøè
óìðÿõà
ñúñ ÷åñò...
Ìèòõàä áå äîâîëåí îò òàêàâà âåñò.
 òîÿ
÷àñ
âúëöèòå,
êîè ìúðøà
òúðñÿò,
ñ êðàê
ãúðäè èì
ðîâÿò è
ìåñà èì
êúñàò;
è
ãëàäíèòå
îðëè,
îïëåñêàíè
ñ êðúâ,
â
ìúðòâèòå
èì î÷è
óäðÿò ñâîÿ
êëúâ;
è
ìóõèòå
çëàòíè â
áðúì÷àùè
ðîÿöè
ëàêîìî
íàëèòàò
íåìèòå
þíàöè,
èçëîæåíè
ãîëè ïîä
ñëúí÷åâèé
æàð.
Ìèòõàä
áå äîâîëåí.
Ïàíòåð äèâ
è ñòàð,
òîé áå
ïîáåäèòåë.
È ñíàãà
ìó ãíèëà
ïîòðúïíà
îò ðàäîñò.
Òîé äèãíà
áåñèëà
ïî
âñè÷êèòå
úãëè è
íàñòàíà
ïëà÷:
è òðúïêè
ïîáèõà
áåäíèÿò
îðà÷
ïðåä òèÿ
ïëàøèëà
íîâè è
ïðîêëåòè.
Äåöàòà
ïèùÿõà îò
óæàñ
îáçåòè,
è
ãîðêèòå
ìàéêè
äèøàõà
åäâàì,
äîðäå äà
ïîçíàÿò
êîé ñå
ëþøêà
òàì.
Ñòðàõúò
áåøå îáùè.
Òúìíèöèòå
áÿõà
íàáëúñêàíè.
Âðåäîì
ìëàäåæè
âèñÿõà:
åäíè
ìðÿõà â
ãðú÷êè,
äðóãè ñ
îáðàç
ñèí,
òðåòè - îò
ñòðàõ
ìúðòâè -
æúëòè
êàòî
ñìèí,
ñÿêàø áå
íàñòàëà
ñìúðò è
÷åðíà
÷óìà.
Áðàò íå
ñìåéøå ñ
áðàòà
äóìà äà
ïðîäóìà,
ñèíúò
îò áàùà ñè
òðåïåðåøå
áëÿä
èçìÿíàòà -
ïðèçðàê èç
òúìíèÿò
àä,
øóøíåøå
çëîâåùî è
óæàñúò
ñåéøå,
âúæåòî
íåñïèðíî
ñå ñ íåùî
ëþëåéøå.
Ñòðàõúò
áå íà
âñè÷êè
ëèöàòà
âàïöàë
è ñâîÿ
çëîâåùè
ïå÷àò áå
èì äàë.
 òîâà
ïîäëî
âðåìå â
áàëêàíñêèòå
ãàáðè
âîéñêèòå
ôàíàõà
Êàðàäæàòà
õðàáðè.
Òîé
áåøå
þíàêà ñ
ãîðåùàòà
êðúâ,
Êàðàäæàòà
õðàáðè,
âúâ
áèòêèòå
ïðúâ,
ìúäðåö
âúâ
ñúâåòà,
îðåë â
ïëàíèíàòà,
çà
÷åòàòà
ãîðäîñò,
ñëàâà íà
áîðáàòà,
íà Õàäæè
Äèìèòúð
ñúðàòíèê
è áðàò,
êàòî
íåãî
õðàáúð,
êàòî íåãî
ìëàä.
×óâñòâà
ñå âåëèêè
â äâàìàòà
ãîðÿõà,
íà
ñúùîòî
çíàìå
ñëóæèòåëè
áÿõà,
íà
ñúùàòà
ìèñúë - æèâ
îáðàç è
ïëúò.
Åäèí áå
ãëàâàòà,
äðóãèÿò -
óìúò,
åäèí
áåøå
âîæäà,
äðóãèÿò -
êúðìà÷úò,
êúì
ñìúðòòà
ãîòîâè
åäíàêâî äà
êðà÷àò.
Êàðàäæàòà
áåøå
ñâúðçàí,
îêîâàí,
îêðúæåí
îò ìðúñíà
è ñâèðåïà
ñãàí
êðúâíèöè,
îñòàòêè
îò
ðàçáèòè
îðäè,
ùî ãî íà
âúæåòî
çàâëà÷àõà
ãîðäè.
Ñàìñè
îò áîðöèòå
áîÿ
ïðåæèâÿë,
ðàçáèò,
çëîïîëó÷åí,
ñ êðúâ
îïëèñêàí
öÿë,
êàòî ëúâ
óäàðåí,
êîé
êðúâòà ñè
ãóáè,
Êàðàäæàòà
ãîðäî, ñðåä
ñìåõîâå
ãðóáè,
âúðâåøå
çàìèñëåí
êúì
ïîçîðíèé
ñòúëá -
åëåìåíò
óæàñåí â
íàðîäíàòà
ñêðúá.
Òúëïàòà
êðàé íåãî
ìåòåæíî
ðåâåøå
è íà
âñÿêà
êðà÷êà
ïîâå÷å
ðàñòåøå.
Ñîëäàòèòå
ãðóáè íå
ñåùàõà
æàë,
äåöàòà
ïî ïúòÿ
ôúðëÿõà ìó
êàë,
à åäíà
êàäúíà
÷åõúëà
èçâàäè
è ñ áÿñ
âúç ëèöå
ìó òðè
óäàðà
äàäå.
Òîé
âúðâåøå
ìðà÷íî,
ñïîêîåí è
ãëóõ
íà
ïñóâíè,
îáèäè;
ñèëíèÿò
ìó äóõ
ëåòåøå
êúì áîÿ, äå
áÿõà
îñòàëè
äðóãàðè
çàêëàíè,
ìå÷òè,
èäåàëè...
Òîé
âèæäàøå
ÿñíî
áóíòîâíèÿ
ëåâ,
ëåòåù
íàä ãëàâà
èì è ãîòîâ
çà ðåâ,
è ãîðèòå
êðàñíè, è
îíàç
ïðèðîäà
øèðîêà è
÷óäíà è
ïúëíà ñ
ñâîáîäà,
è Õàäæè
Äèìèòúð
öÿë â êúðâè
îáëåí,
êîéòî ìó
ðåâåøå: "Ùî
ñå âäàäå â
ïëåí?
Êàðàäæà,
áåç òåáå
íå óìèðàì
àçè!"
Êîãà äî
âúæåòî
òîé ñå
äîòúòðàçè,
î÷è ìó
ñâåòíàõà
ñ íåáåñåí
ñâåòëèê,
òîé íàäó
ãúðäè ñè è
íàäàäå
âèê
è
ñãàíòà
óòèõíà è
çàíåìÿ
äàæå,
çà äà
÷óé
ïî-õàðíî
êàêâî ùå
äà êàæå
ïîñëåäíèé
âúñòàíèê
çà
ïîñëåäåí
ïúò.
Çàùîòî
âúâ òåç
äíè íà
óæàñ è
ñìðúò
ïðè
ìíîãîòî
ïîäëîñò,
ïðåäàòåëñòâà,
ãëóìè
êàçâàõà
ñå ÷åñòî è
ãîëåìè
äóìè -
èç íÿêîè
ñèëíè,
ãîëåìè
ñúðöà;
çàùîòî
ñðåä òèÿ
ñïëàøåíè
ëèöà
ïîíÿêîãà
âçîðúò
ñðåùàøå
òèòàíè
íà
÷åëàòà ñ
òàéíè
ñëîâà
íà÷úðòàíè
êàò
îñòàíêè
ñëàâíè îò
äðóã íÿêîé
ðîä,
íå
îñòàíàë
âå÷å ïîä
áîæèÿ
ñâîä.
È åòî ùî
êàçà
òîãàç
Êàðàäæàòà,
ñ ïîãëåä
êúì
íàðîäà è
êúì
íåáåñàòà:
"Ïðîùàâàéòå,
áðàòÿ,
îòèâàì
ñåãà!
Îòèâàì â
äóøàòà ñ
ãîëÿìà
òúãà:
íå óìðÿõ
â Áàëêàíà
îò ìîèòå
ðàíè,
çàòîâà
ñòå âèå
òóêà äíåñ
ñúáðàíè.
Ñúëçè íå
ðîíåòå çà
ìåí òîÿ
ïúò,
àìè ñå
ãîòâåòå è
âèå çà
ñìðúò,
çàùòî
íàñòàíàõà
íîâè
âðåìåíà,
â êîè íà
êðúâòà ñå
íå äàâà
öåíà
è ãðîáúò
å ïî-ìèë,
íåæåëè
ïîçîðúò
çà
âñè÷êè, ùî
ìèñëÿò è
÷åñòíî ñå
áîðÿò.
Íå ñúì
àç
ïîñëåäåí è
íå ñúì àç
ïðúâ,
äåòî òúé
óìèðàì.
Áúëãàðñêàòà
êðúâ
ðåêè ùå
ñå ëåå!...
Ñìúðò èëè
ñâîáîäà!
Áåñíåéòå,
òèðàíè, íî
æèâ å
íàðîäà.
Þíàöèòå
ñ íàçè íå
ùå ñå
ñêðàòéúò,
íàøòà
ñìúðò ùå
âäèãíå
äðóãè äà
ìðúò:
çà
åäíîãî
òðèñòà, çà
äâàìà
õèëÿäî.
×óéòå ìå,
òèðàíè!
Íèé ñìå
ïëåìå
ìëàäî,
èñêàìå
ñâîáîäà,
íÿìà äà ñå
ñïðåì,
ùå ñå
áîðèì ñ
âàçè, ùå
ìîðèì, ùå
ìðåì
òà ïàê äà
âúçêðúñíåì!
Áúäåùåòî
öÿëî
àç ãî
âèæäàì
ÿñíî êàòî
â
îãëåäàëî,
ñêîðî ùå
äà ðóõíå
çâåðñêàòà
âè âëàñò,
çà áîé,
îòìúùåíüå,
çà ñìúðò,
çà
ñâîáîäà...
Íî àçè
óìèðàì!... Äà
æèâåé
íàðîäà!...
Ñìúðò
èëè
ñâîáîäà!"
È êîãà
ñå ëþøíà
èç
âúçäóõà
îí,
òî
õèëåäè
ãúðäè
èçäàäîõà
ñòîí
è äúëãî
éîù âðåìå
òàì ïîä
íåáîñâîäà
êúíòÿõà
òåç äóìè:
"Ñâîáîäà,
ñâîáîäà!
Ñìúðò
èëè
ñâîáîäà!"
1876
Áðàöèãîâî ïàäíà ïîäèð ñëàâíè áèòâè.
Êàêòî
âðåä,
áîðáàòà
ïî÷åíà ñ
ìîëèòâè,
ñ
íàäåæäè è
ïåñíè è
ñâúðøè ñ
ïîãðîì.
Áàòàê ñå
ïðåäàäå,
óâè,
ïúëçåøêîì,
Êîïðèâùèöà
ëåãíà ïðè
ïúðâàòà
áóðÿ,
òîïúò
÷åðåøîâè
íå ñïàñè
Êëèñóðà
ñ
âèñîêèòå
óðâè;
áëåäíàòà
çîðà
âèäÿ â
êðúâ è â
ïëàìúê
Ñðåäíàòà
ãîðà.
Ïàíàãþðöè
õðàáðè
ñëåä äåñåò
äíè ãîðäè
îòêðèõà
âðàòèòå
íà
ìðúñíèòå
îðäè;
Êàáëåøêîâ-ãåðîÿò,
òàç äóøà
âóëêàí,
áèäå
ôàíàò
ïëåííèê
÷ðåç åäèí
àðêàí
îò
ñåëÿíå
ïðîñòè, è
ëúâúò
Áåíêîâñè,
òóé
ñìåøåíüå
ñòðàííî
îò Ëåâñêè
è
Ðàêîâñêè,
çàãèíà
þíàøêè
âúç åäíà
ðåêà,
èçäàäåí
íå êàçâàì
îò êîÿ
ðúêà,
çàùîòî
ñðàìúò ìè
èçãàðÿ
÷åëîòî...
Áîðáà
ñòðàõîâèòà!
 êîÿòî
÷èñëîòî
íàäâè íà
âúçòîðãà -
òàç ïëÿâà,
òîç äèì!
Óäàðúò
áå òåæúê è
íåîòðàçèì.
Áóíòúò
ñå óäàâè â
ïàíèêà
óæàñíà,
äå
âñè÷êî
âèñîêî
ïàäíà è
óãàñíà.
Èíñòèíêòúò
íà ðîáà
îáàäè ñå
ïàê
ñúñ
âñè÷êèé
ñè óæàñ,
ñúñ
âñè÷êèé
ñè ìðàê.
È
ïàäàíüÿ
áúðçè, è
èçìåíè
íîâè,
ñòèäåí
ïëîä íà
äúëãî
âëà÷åíè
îêîâè,
ôúðëèõà
â áîðáàòà
ñâîÿ
âå÷åí
ñðàì.
È òàçè
åïîõà íà
êðúâ è íà
ïëàì
ïðåç
âñè÷êè
åïîõè è
ïðåç
âåêîâåòå
óæàñíà
è ìðà÷íà â
õàîñà ùå
ñâåòè,
ðàñòåùà
âñå÷àñíî
â ïî-ãîëåì
ðàçìåð
è ùå
ôúðëÿ
âå÷íî
êàòî
îáëàê ÷åð
âúç
íàøòà
èñòîðéÿ
åäíà
ñÿíêà
òàéíà
îò êðúâ è
ïîçîðè è
ñëàâà
áåçêðàéíà.
ÂÎËÎÂ
Òå áÿãàõà áëåäíè ïðåä äèâàòà ñãàí.
È Âîëîâ,
þíàêúò,
öÿë â êúðâè
îáëÿí,
èçâèêà:
"Î, áîæå! Î,
àäñêà
èçìàìà!
ïîäâèãúò
ïðîïàäíà è
íàäåæäà
íÿìà!
êúäå äà
ñå ñêðèåì
îò
áåçñëàâíàòà
ñìðúò?
Áàëêàíúò
Àç íÿìàì çà âàçè íè çàâåò, íè ïúò.
Ãðàäúò
Àç èìàì áåñèëà.
Õèæàòà
Àç èìàì ïðîêëÿòüÿ.
ßíòðà
Åëàòå, íåùàñòíè, âúâ ìîéòå îáÿòüÿ!
Ïëîâäèâ,
íîåìâðè, 1883
Âîëîâ - àïîñòîë ïî âúñòàíèåòî íà 1876 è äâàìà îùå âúñòàíèöè ñëåä ïðîâàëÿíåòî íà äâèæåíèåòî, êàòî èì ñå îòêàçàëî íàâñÿêúäå óáåæèùå è ãîíåíè îò òóðñêà ïîòåðÿ, ïðèñòèãíàëè íà áðåãà íà ßíòðà, êîÿòî áèëà ïðèäîøëà áóéíà è ãîëÿìà. Òàì çà äà íå ïàäíàò â ðúöåòå íà ãîíèòåëèòå ñè, ïî ïðåäëîæåíèå íà Âîëîâà, ïðåäïî÷åëè ñìúðòòà è ñå ôúðëèëè â ðåêàòà.
ÎÏÚË×ÅÍÖÈÒÅ ÍÀ ØÈÏÊÀ
11 àâãóñò 1877
Íåêà
íîñèì
éîùå
ñðàìà ïî
÷åëîòî,
ñèíèëà
îò áè÷à,
ñëåäè îò
òåãëîòî;
íåêà
ñïîìåí
ëþòè îò
äíè íà
ïîçîð
äà âèñíå
êàò îáëàê
â íàøèé
êðúãîçîð;
íåêà íè
îòðè÷à
èñòîðüÿòà,
âåêà,
íåêà å
òðàãè÷íî
èìåòî íè;
íåêà
Áåëàñèöà
ñòàðà è
íîâèé
Áàòàê
â
ìèíàëîòî
íàøå
ôúðëÿò
ñâîÿ ìðàê;
íåêà äà
íè ñî÷àò ñ
ïðèñìåõè
îáèäíè
ñ÷óïåíòå
îêîâè è
äèðèòå
ñòèäíè
ïî âðàòà
íè îùå îò
õîìîòà
ñòàð;
íåêà òàç
ñâîáîäà
äà íè áúäå
äàð!
Íåêà. Íî
íèé çíàåì,
÷å â íàøòî
íåäàâíî
ñâåòè
íåùî íîâî,
èìà íåùî
ñëàâíî,
ùî ãîðäî
ðàçòóïâà
íàøèòå
ãúðäè
è â íàñ
÷óâñòâà
ñèëíè,
ãîëåìè
ïëîäè;
çàùîòî
òàì íåéäå
íà âðúõ
ïëàíèíàòà,
ùî
íåáåòî
ñèíüî
êðåïè ñ
ðàìåíàòà,
èçäèãà
ñå íÿêîé
äèâ,
÷óòîâåí
âðúõ,
ïîêðèò ñ
áåëè
êîñòè è
ñúñ
êúðâàâ
ìúõ
íà
áåçñìúðòåí
ïîäâèã
ïàìåòíèê
îãðîìåí;
çàùîòî â
Áàëêàíà
èìà åäèí
ñïîìåí,
èìà åäíî
èìå, ùî
âå÷íî
æèâåé
è â
íàøòà
èñòîðéÿ
êàò
ëåãåíäà
ãðåé,
åäíî èìå
íîâî,
ãîëÿìî
àíòè÷íî,
êàòî
Òåðìîïèëè
ñëàâíî,
áåçãðàíè÷íî,
ùî
îòãîâîð
äàâà è
ñìèâà
ñðàìúò,
è íà
êëåâåòàòà
ñòðîøàâà
çúáúò.
Î, Øèïêà!
Òðè
äåíÿ
ìëàäèòå
äðóæèíè
êàê
ïðîõîäà
áðàíÿò.
Ãîðñêèòå
äîëèíè
òðåïåòíî
ïîâòàðÿò
íà áîÿ
ðåâúò.
Ïðèñòúïè
óæàñíè!
Äâàíàéñåòèé
ïúò
ãúñòè
îðäè ëàçÿò
ïî óðâàòà
äèâà
è òåëà ÿ
ñòåëÿò, è
êðúâ ÿ
çàëèâà.
Áóðè
ïîäèð áóðè!
Ðîÿê ñëåä
ðîÿê!
Ñþëåéìàí
áåçóìíèé
ñî÷è
âúðõà ïàê
è âèêà:
"Òúð÷åòå!
Òàìî ñà
ðàèòå!"
È îðäèòå
òðúãâàò ñ
âèêîâå
ñúðäèòè,
è "àëëàõ!"
ãðúìîâíî
âúçäóõà
ðàçïðà.
Âúðõúò
îòãîâàðè
ñ äðóãè
âèê: óðà!
È ñ íîâ
äúæä
êóðøóìè,
êàìúíè è
äúðâüå;
äðóæèíèòå
íàøè,
îïëèñêàíè
ñ êúðâè,
ïóøêàò è
îòáëúñêâàò,
áåç
ñèãíàë,
áåç ðåä,
âñÿêîé
ãëåäà
ñàìî äà
áúäå
íàïðåä
è ãúðäè
ãåðîéñêè
íà ñìúðò
äà èçëîæè,
è åäèí
âðàã ïîâå÷
ìúðòúâ äà
ïîëîæè.
Ïóøêàëàòà
åêíàò.
Òóðöèòå
ðåâúò,
Íàñèïè
íàëèòàò è
ïàäàò, è
ìðàò; -
Èäàò
êàòî
òèãðè,
áÿãàò
êàòî îâöè
è ïàê ñå
çàðâúùàò;
áúëãàðè,
îðëîâöè
êàò
ëúâîâå
òè÷àò ïî
ñòðàøíèé
ðåäóò,
íå ñåùàò
íè æåãà, íè
æàæäà, íè
òðóä.
Ùóðìúò å
îò÷àåí,
îòïîðúò å
ëþò.
Òðè äíè
âå÷ ñå
áèÿò, íî
ïîìîù íå
èäå,
îò
íèêúäå
âçîðúò
íàäåæäà
íå âèäè
è
áðàòñêèòå
îðëè íå
ôúð÷àò
êúì òÿõ.
Íèùî. Òå
ùå ïàäíàò,
íî ÷åñòíî,
áåç ñòðàõ
-
êàò øúïà
ñïàðòàíöè
ïîä
ñãàíòà íà
Êñåðêñà.
Òàëàçèòå
èäàò;
âñè÷êèòå
íàùðåê ñà!
Ïîñëåäíèÿò
íàïúí
âå÷å å
íàñòàë.
Òîãàâà
Ñòîëåòîâ,
íàøèé
ãåíåðàë,
ðåâíà
ãîðîëîìíî:
"Ìëàäè
îïúë÷åíöè,
âåí÷àéòå
Áúëãàðèÿ
ñ ëàâðîâè
âåíöè!
Íà
âàøàòà
ñèëà öàðÿò
ïîâåðè
ïðîõîäà,
âîéíàòà è
ñåáå äîðè!"
Ïðè òåç
äóìè
ñèëíè
äðóæèíèòå
ãîðäè
î÷àêâàò
ãåðîéñêè
äóøìàíñêèòå
îðäè
áåñíè è
øóìåùè! Î,
ãåðîéñêè
÷àñ!
Âúëíèòå
íàìèðàò
êàíàðè
òîãàç,
ïàòðîíèòå
ëèïñâàò,
íî âîëèòå
òðàÿò,
ùèêúò ñå
ïðå÷óïâà -
ãúðäèòå
îñòàÿò
è
ñëàäêàòà
ðàäîñò äî
êðàê äà
èçìðúò
ïðåä öÿëà
âñåëåíà,
íà òîç
ñëàâåí
ðúò,
ñ åäíà
ñìúðò
þíàøêà è ñ
åäíà
ïîáåäà.
"Áúëãàðèÿ
öÿëà ñåãà
íàçè
ãëåäà,
òîÿ âðúõ
âèñîê å: òÿ
ùå íè
ñúçðå,
àêî áè
áåãàëè: äà
ìðåì
ïî-äîáðå!"
Íÿìà âå÷
îðúæüå!
Èìà
õåêàòîìáà!
Âñÿêî
äúðâî ìå÷
å, âñÿêîé
êàìúê -
áîìáà,
âñÿêî
íåùî - óäàð,
âñÿêà
äóøà -
ïëàì.
Êàìúíå è
äúðâüå
èç÷åçíàõà
òàì.
"Ãðàáàéòå
òåëàòà!"
íÿêîé ñè
èçêðÿñêà
è
òðóïîâå
ìúðòâè
ôðúêíàõà
çàâ÷àñêà
êàò
äåìîíè
÷åðíè íàä
÷åðíèé
ðîÿê,
êàòóðÿò,
ñòðóïàëÿò
êàòî æèâè
ïàê!
È
òóðöèòå
òðúïíàò,
äðóã ïúò
íå âèäåëè
âåäíî äà
ñå áèÿò
æèâè è
óìðåëè,
è
âúçäóõà
öåïÿò ñúñ
äåìîíñêèé
âèê.
Áîÿò ñå
îáðúùà íà
ñìúðò è íà
ùèê,
ãåðîèòå
íàøè êàòî
ñêàëè
òâúðäè
æåëÿçîòî
ñðåùàò ñ
æåëåçíè
ñè ãúðäè
è ôúðëÿò
ñå ñ ïåñíè
â
ñâèðåïàòà
ñå÷,
êàòî
âèæäàò
õàðíî, ÷å
óìèðàò
âå÷ ...
Íî âúëíè
ïî-íîâè îò
îðäè
äèâàøêè
ãúëòàò,
ïîòîïÿâàò
îðëÿêà
þíàøêè ...
Éîùå ìèã
- ùå ïàäíå
çàâåòíèÿò
õúëì.
Èçâåäíúæ
Ðàäåöêè
ïðèñòèãíà
ñúñ ãðúì.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . .
È äíåñ
éîù
Áàëêàíúò,
ùîì áóðÿ
çàôàùà,
ñïîìíÿ
òîç äåí
áóðåí,
øóìè è
ïðåïðàùà
ñëàâàòà
ìó äèâíà
êàòî
íÿêîé åê
îò óðâà
íà óðâà è
îò âåê íà
âåê!
Ïëîâäèâ, 6 íîåìâðè 1883
End of this Project Gutenberg text of Epopee to the Fogotten
by Ivan Vazov.