The Project Gutenberg EBook of Rosmersholm, by Henrik Ibsen This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org Title: Rosmersholm Dramo en kvar aktoj Author: Henrik Ibsen Translator: Odd Tangerud Release Date: January 18, 2008 [EBook #24355] Language: Esperanto Character set encoding: UTF-8 *** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ROSMERSHOLM *** Produced by Andrew Sly HENRIK IBSEN ROSMERSHOLM Dramo en kvar aktoj (Rosmersholm) (1886) Tradukis: Odd Tangerud Eldonejo: Jec Scandinavia a/s Postboks 54 N - 3401 Lier Tlf. 32 85 50 03. Fax. 32 85 50 82 ROSMERSHOLM ROLOJ: JOHANNES ROSMER, posedanto de Rosmersholm, antaŭa pastro. REBEKKA WEST, en la domo de ROSMER. REKTORO KROLL, bofrato de ROSMER. ULRIK BRENDEL. PEDER MORENSGÅRD. SINJORINO HELSETH, dommastrino en Rosmersholm. La litero å / Å prononciĝas kiel longa “o” kiel en la vorto sinj_o_r_o_. Finnmark = laplej norda regiono (fylke) en Norvegio. (La intrigo okazas en _Rosmersholm_, malnova grandbieno en la najbarejo de malgranda urbo ĉe fjordo en okcidenta _Norvegio_.) UNUA AKTO (La sidĉambro en _Rosmersholm_; spaca, antikveca kaj hejmeca. Antaŭe ĉe la muro dekstre estas kahelforno ornamita per freŝaj branĉoj de betulo, kaj per kampofloroj. Pli malantaŭe estas pordo. Sur la fona muro estas duflugila pordo al la antaŭĉambro. Sur la muro maldekstre estas fenestro, kaj antaŭ ĝi ornamvazo kun floroj kaj plantoj. Apud la forno estas tablo kun sofo kaj apogseĝoj. Sur la muroj pendas malnovaj kaj ankaŭ kelkaj iom pli novaj portretoj de pastroj, oficiroj kaj ŝtataj oficistoj en uniformo. La fenestro estas malferma. Same la pordo al la antaŭĉambro kaj la ekstera pordo de la domo. Ekstere oni vidas grandajn, maljunajn arbojn en aleo kondukanta al la biendomo. Somera vespero. La suno subiĝis.) (_Rebekka West_ sidas en apogseĝo apud la fenestro kroĉetante sur granda, blanka lanŝalo, preskaŭ finkroĉita. Foje ŝi ekrigardas eksteren inter la floroj. Iom poste _sinjorino Helseth_ envenas de dekstre.) SINJORINO HELSETH Eble estas tempo, ke mi komencu pretigi la vespertablon, fraŭlino. REBEKKA WEST Jes, faru. La pastro ja certe baldaŭ venos. SINJORINO HELSETH Ĉu ne estas trablovo, _tie_ kie la fraŭlino sidas? REBEKKA Jes iomete. Bonvolu fermi. (Sinjorino Helseth aliras kaj fermas la antaŭĉambran pordon; poste ŝi iras al la fenestro.) SINJORINO HELSETH (volas fermi, sed elrigardas) Sed ĉu ne estas la pastro, kiu iras tie? REBEKKA (rapide) Kie? (ekstaras) Jes, estas li. (malantaŭ la kurteno) Iru flanken. Ke li ne ekvidu nin. SINJORINO HELSETH (meze sur la planko) Ĉu pensi, fraŭlino, — li denove komencas iri la muelejvojon. REBEKKA Li ankaŭ iris la muelejvojon antaŭhieraŭ. (rigardetas inter la kurteno kaj la fenestrokadro) Sed nun ni vidu — SINJORINO HELSETH Ĉu li kuraĝas transiri la ponteton? REBEKKA Estas tio, kion mi volas vidi. (iom poste) Ne. Li turnas sin. Iras supre ankaŭ hodiaŭ. (iras for de la fenestro) Longa ĉirkaŭvojo. SINJORINO HELSETH Bona Dio, jes. Certe estas preme por la pastro transpaŝi sur _tiu_ ponteto. _Tie_, kie tiaĵo okazis, _tie_ — REBEKKA (kunmetas la kroĉaĵon) Ili longe ligiĝas al siaj mortintoj en Rosmersholm. SINJORINO HELSETH Mi kredas _tion_, mi, fraŭlino, ke estas la mortintoj, kiuj ligas sin tiel longe al Rosmersholm. REBEKKA (rigardas ŝin) La mortintoj? SINJORINO HELSETH Jes, mi dirus, ke aspekte ili ne kapablas fortiri sin de tiuj, kiuj restas. REBEKKA Kial vi tiel pensas? SINJORINO HELSETH Jes, ĉar alie ne venus tiu blanka ĉevalo, mi opinias. REBEKKA Kio vere estas tio, ĉi tio pri tiu blanka ĉevalo, sinjorino Helseth? SINJORINO HELSETH Ho, ne estas priparolinda. Pri tiaĵo ankaŭ vi ja ne kredas. REBEKKA Ĉu _vi_ do kredas pri tiaĵo? SINJORINO HELSETH (aliras kaj fermas la fenestron) Ho, mi ne volas esti ridindulino por la fraŭlino. (elrigardas) Ho — ĉu ne la pastro estas denove tie sur la mueleja vojo —? REBEKKA (elrigardas) _Jena_ viro? (iras al la fenestro) Estas ja la rektoro! SINJORINO HELSETH Jes, ĝuste, estas la rektoro. REBEKKA Ho, estas ĝojige! Ĉar vi vidos, ke li intencas viziti nin. SINJORINO HELSETH Li iras rekte trans la ponton, li. Spite al tio ke ŝi estis lia samsanga fratino. Nu, mi do eniru por pretigi la vespertablon, fraŭlino! (Ŝi eliras dekstren.) (_Rebekka_ staras momenton apud la fenestro; jen ŝi salutas, ridetas kaj kapsignas eksteren.) (Malheliĝas.) REBEKKA (aliras kaj parolas tra la pordo dekstre) Ho, kara sinjorino Helseth, vi do metu ion bonan sur la tablon. Vi ja scias, kion la rektoro pleje ŝatas. SINJORINO HELSETH (de ekstere) Bone, fraŭlino, mi faros. REBEKKA (malfermas la pordon al la antaŭĉambro) Nu, fine do —! Kore bonvena, kara rektoro! REKTORO KROLL (en la antaŭĉambro, formetas sian bastonon) Dankon. Mi do ne venas ĝenante? REBEKKA Vi? Honto al vi —! KROLL (envenas) Ĉiam afabla. (ĉirkaŭrigardas) Rosmer, ĉu en sia ĉambro? REBEKKA Ne, li promenas. Li forestas iom pli longe ol kutime. Sed nun li baldaŭ venos. (montras al la sofo) Bonvolu sidi dume. KROLL (demetas la ĉapelon) Multan dankon. (eksidas kaj ĉirkaŭrigardas) Ho kiel bela kaj ŝatinda vi farigis la malnovan ĉambron. Floroj alte kaj malalte. REBEKKA Rosmer multe ŝatas freŝajn florojn ĉirkaŭ si. KROLL Ankaŭ vi, mi opinias. REBEKKA Jes. Ŝajnas al mi, ke ili agrable lulas niajn sentojn. Antaŭe ni devis ja rezigni pri tiu ĝuo. KROLL (kapsignas peze) Kompatinda Beate ne toleris la odoron. REBEKKA Eĉ ne la kolorojn. Ŝi kvazaŭ konfuziĝis — KROLL Mi bone memoras. (en pli malpeza tono) Nu, kiel do statas ĉi tie? REBEKKA Jes, ĉio iras laŭ la ebeno. Unu tagon kiel la alian. — Kaj ĉe vi? Via edzino —? KROLL Ho, kara fraŭlino West, ni ne parolu pri la mia. En familio ĉiam estas io aŭ alia kio kontraŭas. Precipe en tiaj tempoj, kiajn ni nun havas. REBEKKA (iomete poste, eksidas en apogseĝon apud la sofo) Kial vi eĉ ne vizitis nin unu solan fojon dum ĉiuj la lernejaj feritagoj? KROLL Nu, oni ja ne devas alkuri la pordojn de homoj — REBEKKA Se vi scius, kiom ni sopiris viziton de vi — KROLL — kaj krome mi ja forvojaĝis — REBEKKA Jes, tiujn du semajnojn. Vi ja ĉirkaŭiris al popolaj kunvenoj? KROLL (kapsignas) Kaj kion vi diras al tio? Ĉu vi imagus, ke mi en miaj tagoj de maljuneco fariĝus agitanto? Ĉu? REBEKKA (ridetas) Iomete vi ja ĉiam agitis, rektoro Kroll. KROLL Nu jes, tiel por mia privata ĝuo. Sed de nun fariĝos vera sincereco. — Ĉu vi foje legas tiujn radikalajn gazetojn? REBEKKA Jes, kara rektoro, mi ne neas ke — KROLL Kara fraŭlino West, nenio hontinda estas en tio. Ne por vi. REBEKKA Ne, tiel ankaŭ mi opinias. Mi devas ja informiĝi. Scii pri la aferoj — KROLL Nu, ĉiuokaze mi ja ne postulas de vi, kiel virino, ke vi decidu pri partio en la civitana malunueco, civitana milito mi povus diri, kiu furoras ĉi tie. — Sed vi do legis kiel tiuj sinjoroj el la “popolo” permesis al si riproĉaĉi min? Kiaj malicaj krudaĵoj ili kuraĝis permesi al si. REBEKKA Jes, sed ŝajnas al mi, ke vi tre forte kontraŭmordis. KROLL Mi faris. Mi povas mem diri. Ĉar nun mi gustumas sangon. Kaj ili spertos, ke mi ne estas tia viro, kiu libervole nudigas sian dorson —. (interrompas) Sed aŭskultu nun, — ni ne adoptu tiun bedaŭrindan kaj ŝirantan temon ĉi-vespere. REBEKKA Ne, ni ne faru, kara rektoro. KROLL Prefere diru kiel vi nun vere fartas ĉi tie en Rosmersholm, nun post kiam vi fariĝis sola? Post kiam nia kompatinda Beate —? REBEKKA Jes, dankon; mi fartas sufiĉe bone ĉi tie. Granda malpleneco estas ja post ŝi multmaniere. Kaj ankaŭ sopiro kaj aflikto, — kompreneble. Sed alie ja — KROLL Ĉu vi intencas resti ĉi tie? Daŭre, mi pensas. REBEKKA Ho, kara rektoro, mi ne pensas pri io decide en tiu rilato. Mi ja nun kutimiĝis, aparteni al la domo, ankaŭ mi. KROLL Jes _vi_. Tion mi ja opinius. REBEKKA Kaj tiom longe kiom sinjoro Rosmer trovas, ke mi povas esti al ia hejmeco kaj utileco por li, — mi do certe restos, mi pensas. KROLL (rigardas ŝin senteme) Sciu, — estas io granda en tio ĉi, por virino, tiel trapasi sian tutan junecon en sindonemo por aliuloj. REBEKKA Ho, por kio mi alie vivus? KROLL Unue vi subiĝis al tiu eterna peno por via lama, postulema propatro — REBEKKA Ne pensu, ke doktoro West estis postulema tie norde en Finnmark. Estis la teruraj marvojaĝoj, kiuj rompis lin. Sed kiam ni transloĝiĝis ĉi-suden, — jes, tiam venis iuj severaj jaroj, antaŭ ol li finluktis. KROLL Ĉu ili ne fariĝis ankoraŭ pli severaj por vi, la jaroj, kiuj sekvis? REBEKKA Ne, kiel vi parolas! Mi, kiu tiel intime amis Beate —. Kaj kiel dolorige ŝi, la kompatindulino, bezonis flegadon kaj indulgan vartadon. KROLL Dankon al vi, ĉar vi memoras ŝin kun indulgo. REBEKKA (proksimigas sin) Kara rektoro, vi diras tion tiel bele kaj sentoplene, ke mi certas, ke neniu missento kuŝas sube. KROLL Missento? Kion vi aludas per tio? REBEKKA Nu, ne estus ja strange, se estus por vi ĝene vidi min, fremda homo, disponadi ĉi tie en Rosmersholm. KROLL Ne, sed kiel vi —! REBEKKA Sed tiel vi do ne pensas (etendas al li la manon) Dankon, kara rektoro! Dankon, dankon pro tio. KROLL Sed kiel vi do povis ekhavi tian ideon? REBEKKA Mi komencis timiĝi, ĉar vi malofte vizitetis nin. KROLL Jen vi iris strangan erarvojon, fraŭlino West. Kaj krome, — nenio estas ja vere ŝanĝita. Estas ja vi, — kaj sole vi, — kiu mastrumis ĉi tie eĉ dum la lasta malfeliĉa tempo de kompatinda Beate. REBEKKA Estis ja pli ia regenteco en la nomo de la sinjorino. KROLL Sed kiaj ajn la aferoj —. Sciu, fraŭlino West, — laŭ mi ne estus kontraŭinde, se vi —, tamen eble tiaĵo ne estas dirinda. REBEKKA Kion vi aludas? KROLL Se povus fariĝi, ke vi prenus la vakan lokon — REBEKKA Mi havas la lokon, kiun mi deziras, sinjoro rektoro. KROLL En ago, jes; sed ne en — REBEKKA (interrompante serioze) Honto al vi, rektoro Kroll. Kiel vi povas ŝerci pri tiaĵo? KROLL Ho jes, iel nia bona Johannes Rosmer eble opinias, ke li havis pli ol sufiĉe da edzeco. Sed tamen — REBEKKA Aŭdu, — mi preskaŭ devas priridi vin. KROLL Tamen —. Diru, fraŭlino West —. Se permesiĝas la demando —. Kiom aĝa vere estas vi? REBEKKA Honte dirite mi ja plenumis mian dudeknaŭan, sinjoro rektoro. Mi estas nun en mia trideka. KROLL Nu-ja. Kaj Rosmer, — kiom aĝa estas li? Mi pripensu. Li havas kvin jarojn malpli ol mi. Do li plenumis la kvardektrian. Ŝajnas al mi, ke bone konvenus. REBEKKA (ekstaras) Certe, certe. Bone konvenus. — Ĉu vi trinkos teon kune kun ni ĉi-vespere? KROLL Jes, dankon. Mi intencis iomete resti. Ĉar estas afero, kiun mi devas priparoli kun nia bona amiko. — Kaj, fraŭlino West, por ke vi ne ekhavu malĝustajn pensojn denove, mi ofte vizitetos vin, — kiel pasinte. REBEKKA Ho jes, faru. (agitas liajn manojn) Dankon, dankon! Vi tamen vere estas afabla. KROLL (murmuras) Ĉu? Jen pli ol kion mi aŭdas hejme. (_Johannes Rosmer_ envenas tra la pordo dekstre.) REBEKKA Sinjoro Rosmer, — ĉu vi vidas kiu sidas tie? JOHANNES ROSMER Sinjorino Helseth diris. (_Rektoro Kroll_ ekstaris.) ROSMER (milde kaj mallaŭte, premas liajn manojn) Bonvenon denove al la domo, kara Kroll. (metas la manojn sur liajn ŝultrojn kaj rigardas lin en la okulojn) Vi kara, bona amiko! Mi ja sciis, ke iam fine fariĝus inter ni kiel antaŭe. KROLL Sed bona homo, — ĉu ankaŭ vi enteksiĝis en tiun frenezan imagaĵon, ke io misestus! REBEKKA (al _Rosmer_) Jes, imagu, — kiel bonege estas, ke nur estis imagaĵo. ROSMER Ĉu vere estis, Kroll? Sed kial vi tiel tute retiris vin de ni? KROLL (sincere kaj mallaŭte) Ĉar mi ne volis reaperanti kiel memoro pri viaj malfeliĉaj jaroj — kaj pri ŝi, — kiu trovis finon en la mueleja akvofalo. ROSMER Estis ja bela penso de vi. Vi ĉiam estas indulga. Sed vi tute ne bezonis teni vin fore pro tiu kaŭzo. — Venu; ni eksidu en la sofon. (ili eksidas) Ne aspektas por mi dolore pensi pri Beate. Ĉiun tagon ni parolas pri ŝi. Ŝi ja daŭre apartenas al la domo, ni trovas. KROLL Ĉu vere? REBEKKA (eklumigas la lampon) Jes, ni vere faras. ROSMER Estas ja senĝene. Ni ambaŭ amis ŝin kore. Kaj ambaŭ ni, Rebek— fraŭlino West kaj mi, ni scias en ni mem, ke ni faris ĉion eblan por la kompatinda suferantino. Estas nenio por riproĉi nin. — Ial, mi trovas, ke estas io milda kaj dolĉa en la penso pri Beate nun. KROLL Vi karaj bonaj homoj! De nun mi venos vizite ĉiun tagon. REBEKKA (eksidas en apogseĝon) Jes, ke ni vidu, ke vi tenu vian vorton. ROSMER (iomete hezite) Vi Kroll, — mi ege dezirus, ke nia interrilato neniam estus interrompita. Vi ja estis, la memkomprenebla konsilanto por mi tiom longe kiom ni interkonatiĝis. Ekde kiam mi fariĝis studento. KROLL Nu ja; kaj tion mi alte estimas. Ĉu estas io aparta —? ROSMER Pri multo kaj multe mi dezirus senĝene paroli kun vi. Iel intime el la koro. REBEKKA Jes, ĉu ne, sinjoro Rosmer? Ŝajnas al mi, ke estus bone — inter malnovaj amikoj — KROLL Ho, sciu, ke mi havas eĉ pli por priparoli kun vi. Ĉar nun mi fariĝis aktiva politikisto, kiel vi certe scias. ROSMER Jes, vi ja fariĝis. Kiel tio efektive okazis? KROLL Mi devis. Devis, kvankam senvola mi estis. Ne eblas nun stari kiel sencela rigardanto. Nun, kiam la radikaluloj bedaŭrinde prenis la potencon, — nun jam urĝas —. Tial mi ja igis nian etan rondon de amikoj en la urbo unuiĝi pli dense. Ja urĝas, mi diras! REBEKKA (kun rideto) Ĉu vere ne estas iom malfrue? KROLL Sendube estus pli avantaĝe, se ni estus haltiginta la evoluon je pli frua tempopunkto. Sed kiu povus antaŭvidi tion, kio venus? Almenaŭ mi ne. (ekstaras kaj paŝadas sur la planko) Jes, nun mi efektive malfermis la okulojn. Ĉar nun la ribela spirito eĉ penetris en la lernejon. ROSMER En la lernejon? Do ne en vian lernejon? KROLL Ĝuste tiel. En mian propran lernejon. Kion vi pensas! Mi malkovris, ke la knaboj en la plej supera klaso, — nu, kelkaj el la knaboj, — dum duona jaro ili havas sekretan asocion, kaj en ĝi ili abonas la gazeton de Mortensgård! REBEKKA Nu, “La Lumturon”. KROLL Jes, ĉu ne ŝajnas al vi, ke estas saniga animnutraĵo por estontaj publikaj oficistoj, ĉu? Sed la plej bedaŭrinda en la afero estas, ke estas la plej naturdotitaj knaboj en la klaso kiuj konspiris kaj faris tiun komploton kontraŭ mi. Estas nur la fuŝuloj kaj la postrestantoj, kiuj detenis sin. REBEKKA Ĉu tio tuŝas vin tiel forte, rektoro? KROLL Ĉu tuŝas min! Tiel vidi min malhelpata kaj kontraŭlaborata en mia vivoverko. (pli mallaŭte) sed mi povus diri, ke _tio_ povus esti kiel estas. Sed nun venas la plej malbona (ĉirkaŭrigardas) Ĉu estas iu kiu ŝtelaŭskultas ĉe la pordoj? REBEKKA Ho, tute ne. KROLL Do sciu, ke la malakordo kaj ribelo penetris en mian propran domon. En mian propran, trankvilan hejmon. Maltrankviligis por mi la hejman pacon. ROSMER (ekstaras) Kion vi diras! Hejme ĉe vi —? REBEKKA (iras al la rektoro) Sed kara, kio do okazis? KROLL Imagu, ke miaj propraj infanoj —. Mallonge, — estas Laŭrits, kiu estras la lernejan komploton. Kaj Hilda brodis ruĝan dokumentujon por stoki “La Lumturon”. ROSMER Tion mi eĉ neniam sonĝus, — ke ĉe vi, — en via domo — KROLL Ne, kiu sonĝus pri tiaĵo? En mia domo, kie ĉiam regis obeemo kaj ordo, — kie ĝis nun regis unu sola samopinia volo — REBEKKA Kiel traktas via edzino tion ĉi? KROLL Nu vidu, tio estas la plej nekredebla el ĉio. Ŝi, kiu ĉiujn siajn tagojn — en aferoj gravaj kaj malgravaj — samopiniis kun mi kaj akceptis miajn vidpunktojn, ŝi ne ĝenas sin klini al la flanko de la infanoj en multaj rilatoj. Kaj krome ŝi kulpigas _min_ pro la okazaĵoj. Ŝi diras, ke mi subpremas la junulojn. Eĉ se ja necesus, ke —. Nu, tiel la malpaco regas hejme. Sed tion mi priparolas plej eble malmulte, kompreneble. Tiaĵon oni ja prefere silentigu. (paŝadas) Nu ja, nu ja, nu ja. (Li haltas ĉe la fenestro kun la manoj surdorse kaj elrigardas.) REBEKKA (proksimiĝis al _Rosmer_ kaj diras mallaŭte kaj nerimarkate de la _rektoro_) Faru! ROSMER (sammaniere) Ne ĉi-vespere! REBEKKA (kiel antaŭe) Jes, ĝuste nun. (Ŝi prenas lokon apud la lampo.) KROLL (paŝas antaŭen) Jes, mia kara Rosmer, nun vi do scias, kiel la moderna spirito ĵetis siajn ombrojn en mian hejman vivon kiel sur mian oficialan laboron. Kaj tiun koruptan, degenerigan spiriton, ĉu mi ne kontraŭbatalu ĝin per ĉiuj armiloj ekhaveblaj? Ho jes, tion mi intencas. Kaj en skribo kaj en parolo. ROSMER Ĉu vi ankaŭ esperas ion atingi tiel? KROLL Mi almenaŭ servu mian ŝtatanecan devigan servon. Kaj mi opinias, ke estas la devo de ĉiu patriamanto kaj por ĉiu, kiu havas zorgon por la bona tasko, fari la samon. Vidu, — pro tio mi ja venis ĉi tien al vi ĉi-vespere. ROSMER Sed kara, al kio vi aludas —? Kion mi povas —? KROLL Vi helpu viajn malnovajn amikojn. Faru kiel ni aliuloj. Asistu kiel vi plej eble povas. REBEKKA Sed rektoro Kroll, vi ja scias pri la malemo de sinjoro Rosmer partopreni en tiaĵo. KROLL Tiun malemon li devas venki nun. — Vi ne sufiĉe informiĝas, Rosmer. Vi sidas ĉi tie inter muroj kun viaj historiaj kolektaĵoj. Bona Dio, — respekto por genealogio kaj ĉio apartenanta al ĝi. Sed la tempo ne estas por tiaj okupoj — bedaŭrinde. Vi ne imagas, kiel estas la stato ekstere en la socio. Turniĝis preskaŭ ĉiuj konceptoj. Bezoniĝas giganta laboro por ree forigi ĉiujn tiujn erarojn. ROSMER Mi ja kredas. Sed tia laboro ne konvenas al mi. REBEKKA Kaj mi ankaŭ opinias, ke sinjoro Rosmer atingis al nova vido sur la aferoj en la vivo, kaj vidas per pli malfermaj okuloj ol antaŭe. KROLL (en surprizo) Pli malfermaj? REBEKKA Jes, aŭ pli liberaj do. Pli senantaŭjuĝaj. KROLL Kion tio signifas? Rosmer, — vi do ne estas tiel malforta, ke vi lasus vin logi de tia hazarda okazaĵo, kiam la amas-estrantoj gajnis tempan venkon! ROSMER Kara, vi ja scias, kiel malmulte mi komprenas la politikon. Tamen ŝajnas al mi, ke en la lastaj jaroj penetriĝis iom pli da sendependeco en la pensojn de la unuopuloj. KROLL Nu, — kaj tion vi estimas tiel senpere kiel bonon? Cetere vi grave eraras, mia amiko. Informiĝu pri la opinioj, kiuj valoras inter la radikaluloj, kaj ĉi tie kaj en la urbo. Ne estas snufo alia ol la saĝo predikata en “La Lumturo”. REBEKKA Jes, Mortensgård potencas super multuloj en la najbareco. KROLL Jes, imagu! Viro kun tia kotigita pasinteco. Homo, kiu pro maldeca rilato estas forkondamnita de sia instruista posteno —! Tia ulo komencas roli kiel popola gvidanto! Kaj li sukcesas! Li efektive sukcesas! Nun li volas pliampleksigi sian gazeton, mi aŭdas. Mi scias de fidinda fonto, ke li serĉas taŭgan kunlaboranton. REBEKKA Ŝajnas al mi strange, ke vi kaj viaj amikoj ne starigas ion kontraŭ lin. KROLL Estas ĝuste, kion ni nun volas fari. Hodiaŭ ni aĉetis “La Gubernian Gazeton”. La aĉetsumo ne prezentis malfacilaĵon. Sed — (turnas sin al Rosmer) Jes, nun mi venas al mia vera misio al vi. Estas la estrado, — la ĵurnalista estrado, kiu mankas al ni, komprenu. — Diru, Rosmer, — ĉu ne vi pro la bona afero sentus vin vokata por transpreni ĝin? ROSMER (preskaŭ terurigata) Mi! REBEKKA Sed kiel povas vi pensi tiaĵon? KROLL Ke vi timas la popolajn kunvenojn, kaj ne volas nudigi vin al la traktado, kiu _tie_ prezentiĝas, estas ja sufiĉe kompreneble. Sed la pli retirita agado de redaktoro, aŭ, por pli ĝuste diri — ROSMER Ne, ne, kara amiko, ne petu min pri tio ĉi. KROLL Mi mem volonte ŝatus eksperimenti ankaŭ en _tiu_ flanko. Sed estus tute nefareble por mi. Mi estas jam antaŭe tiom ŝarĝita de sennombraj farendaĵoj —. Vi, kontraŭe, kiu ne plu premiĝas de iu publika ofica laboro, — Ni aliuloj kompreneble helpos vin laŭ ebleco. ROSMER Mi ne povas, Kroll. Mi ne taŭgas al tio. KROLL Ne taŭgas? La sama vi diris, kiam via patro havigis al vi la pastorecon — ROSMER Mi pravis. Tial mi ja forlasis ĝin. KROLL Ho, se vi fariĝos same bona redaktoro, kiel vi estis pastro, ni estos kontentaj. ROSMER Kara Kroll, — mi nun diras al vi fojon finan, — mi ne faros. KROLL Nu, sed vian nomon vi tamen pruntedonu al ni? ROSMER Mian nomon? KROLL Jes, eĉ nur la nomo Johannes Rosmer estos gajno por la gazeto. Ni aliuloj ja nur valoras kiel tipaj partianoj. Mi mem estas eĉ elkriita kiel aĉa fanatikulo, mi aŭdas. Tial ni ne povas esperi, sub propra nomo, havigi al la gazeto akcepton inter la misgviditaj amasoj. Vi, kontraŭe, — vi ĉiam tenis vin ekster la lukto. Via milda, honesta animo, — via alta pensmaniero, — via senriproĉa honesteco estas konata kaj taksata de ĉiuj en niaj rondoj. Kaj la estimo kaj respekto, kiujn via antaŭa pastra ofico donas al vi! Kaj fine la honorinda familia nomo! ROSMER Ho la familia nomo — KROLL (montras al la portretoj) Rosmeroj de Rosmersholm, pastroj kaj oficiroj. Alte konfiditaj publikaj oficistoj. Seneraraj honestuloj ĉiuj, — familio, kiu nun baldaŭ du jarcentojn sidas ĉi tie kiel la plej eminenta en la distrikto. (metas la manon sur lian ŝultron) Rosmer, — vi devas al vi mem kaj al la tradicioj de via parencaro kuniri kaj defendi tion, kio estas ĝis nun akceptita en nia socio. (turnas sin) Jes, kion _vi_ diras, fraŭlino West? REBEKKA (kun silenta rido) Kara rektoro, — por mi tio ĉi aspektas nedireble ridinde. KROLL Kio! Ridinde? REBEKKA Jes, ĉar nun mi volas diri al vi tute malkaŝe — ROSMER (rapide) Ne, ne, — ne faru! Ne nun! KROLL (rigardas ilin laŭvice) Sed kio do, je la granda mondo, karaj amikoj —? (interrompas) Hm! (_Sinjorino Helseth_ venas en la pordo dekstre.) SINJORINO HELSETH Jen estas viro en la kuireja koridoro. Li diras, ke li volas saluti la pastoron. ROSMER (malpezigita) Ho nu. Jes petu lin bonvole enveni. SINJORINO HELSETH Ĉi tien en la sidĉambron? ROSMER Jes ja. SINJORINO HELSETH Sed li ne aspektas tiel, ke oni povas inviti lin en la sidĉambron. REBEKKA Kiel li do aspektas, sinjorino Helseth? SINJORINO HELSETH Ho, ne estas vere bele, fraŭlino. ROSMER Li ne diris kiel li nomiĝas, ĉu? SINJORINO HELSETH Jes, ŝajnas al mi, ke li nomas sin Hekman aŭ ion tian. ROSMER Mi konas neniun kun tiu nomo. SINJORINO HELSETH Kaj li ankaŭ diris, ke li nomiĝas Ulrik. ROSMER (mire) Ulrik Hetman! Ĉu tiel? SINJORINO HELSETH Jes, Hetman li diris. KROLL Tiun nomon mi ja antaŭe aŭdis — REBEKKA Estas ja sub tiu nomo ke li skribis, li, tiu strangulo — ROSMER (al _Kroll_) Estas la pseŭdonimo de Ulrik Brendel. KROLL La pereulo Ulrik Brendel. Ĝuste. REBEKKA Nu, do li daŭre vivas. ROSMER Li ĉirkaŭveturis kun teatra asocio, mi opiniis. KROLL La lasta kion mi aŭdis pri li, estis ke li sidas en punlaborejo. ROSMER Petu lin enveni, sinjorino Helseth. SINJORINO HELSETH Jes, jes. (Ŝi eliras.) KROLL Ĉu vi vere volas toleri tiun homon en via salono? ROSMER Ho, vi ja scias, ke li estis mia instruisto dum ioma tempo. KROLL Jes, mi scias ke li vizitadis ĉi tie ŝtopante vian kapon per revoluciaj opinioj, kaj ke via patro forpelis lin per sia rajdvipo. ROSMER (iomete amare) Patro estis majoro ankaŭ hejme en sia domo. KROLL Vi danku lin pro tio en lia tombo, mia kara Rosmer. Nu! (_Sinjorino Helseth_ malfermas la pordon dekstre por _Ulrik Brendel_, eliras kaj fermas la pordon post li. Li havas imponan staturon, sed estas iom malgrasa tamen vigla, kaj kun grizaj haroj kaj barbo. Cetere vestita kiel ordinara vagabondo. Eluzita surtuto; malbonaj ŝuoj, ĉemizo ne vidiĝas. Malnovaj nigraj gantoj; mola malpura ĉapelo kunpremita sub la brako kaj promena bastono en la mano.) ULRIK BRENDEL (unue necerta, iras rapide al la rektoro kaj etendas al li la manon) Bonan vesperon, Johannes! KROLL Pardonu — BRENDEL Ĉu vi ne atendis revidi min? Kaj inter ĉi tiuj malbenitaj muroj? KROLL Pardonu —. (montras) _Tie_ — BRENDEL (turnas sin) Ĝuste. Jen li estas. Johannes, — mia knabo, — vi, kiun mi pleje amis —! ROSMER (etendas al li la manon) Mia antaŭa instruisto. BRENDEL Spite al certaj memoraĵoj mi tamen ne volis preterpasi Rosmersholm sen fari rapidan viziteton. ROSMER Nun vi ja estas kore bonvena, sciu. BRENDEL Ah, tiu alloga sinjorino —? (kapklinas) La provostino kompreneble. ROSMER Fraŭlino West. BRENDEL Supozeble proksima parencino. Kaj tiu nekonato —? Publika, ofica frato, mi vidas. ROSMER Rektoro Kroll. BRENDEL Kroll? Kroll? Atendu iomete. Ĉu vi studis filologion en viaj junaj tagoj? KROLL Jes, kompreneble. BRENDEL Sed _Donnerwetter_, do mi ja konis vin! KROLL Pardonu — BRENDEL Ĉu vi ne estis — KROLL Pardonu — BRENDEL — unu el tiuj trabantoj por dececo, kiuj eksigis min el la diskutasocio? KROLL Eblas. Sed mi protestas kontraŭ ĉiu ajn konateco proksima. BRENDEL Nu-nu! _Nach Belieben_, sinjoro doktoro. Estas por mi egale. Ulrik Brendel tamen restos la sama viro. REBEKKA Vi intencas iri al la urbo, ĉu, sinjoro Brendel? BRENDEL Sinjorino pastorino pravas. Kun certaj interspacoj mi devas lukti por la ekzistado. Mi ne volonte faras; sed — _enfin_ — la prema neceso — ROSMER Ho, kara sinjoro Brendel, permesu al mi helpi vin pri io, ĉu? Iel, mi pensas — BRENDEL Ha, tia propono! Ĉu vi volus makuli la ligilon kiu kunligas nin? Neniam, Johannes, — neniam! ROSMER Sed kion vi do intencas fari en la urbo? Sciu, ke ne estos facile por vi — BRENDEL Lasu tion al mi, mia knabo. La ĵetkubo rulis. Kiel mi nun staras antaŭ vi, mi estas faranta ampleksan vojaĝon. Pli ampleksan ol ĉiujn miajn antaŭajn ekskursojn entute. (al rektoro Kroll) Ĉu mi kuraĝus demandi la profesoron — _unter uns_ —, ĉu troviĝas iu iom deca, respektinda kaj spaca kunvenejo en via respektinda urbo? KROLL La plej spaca estas la ĉambrego de la laborista asocio. BRENDEL Ĉu la docento havas iun kvalifikan influon en tiu certe tre utila asocio? KROLL Mi ne miksiĝas en tiun asocion. REBEKKA (al Brendel) Vi devas turni vin al Peder Mortensgård. BRENDEL Pardonu, _madame_, — kia stultulo estas li? ROSMER Kial vi absolute kredu, ke li estas stultulo? BRENDEL Ĉu vi ne tuj aŭdas el lia nomo, ke ĝin portas plebano? KROLL Tiun respondon mi ne estus atendinta. BRENDEL Sed mi volas venki mian antaŭjuĝon. Nenio alia eblas. Kiam oni, — tiel kiel mi, — staras ĉe turnopunkto en mia vivo —. Decidite. Mi kontaktos la personon, — malfermos rektajn intertraktadojn — ROSMER Ĉu vi vere staras sur turnopunkto? BRENDEL Ĉu mia knabo ne scias, ke tie kie Ulrik Brendel staras, tie li ĉiam staras en sincereco? — Jes aŭdu, nun mi volas vesti min per nova homeco. Elpaŝi el la modesta retenemeco, kiun mi ĝis nun observis. ROSMER Kiel —? BRENDEL Mi volas estri la vivon per agema mano. Ekstari. Ekiri. Ni nun spiras en ŝtormo de turniĝa tempo. Nun mi volas meti mian obolon sur la altaron de la libereco. KROLL Ĉu ankaŭ _vi_ —? BRENDEL (al ĉiuj) Ĉu la publiko ĉi tie iom proksime konas miajn diversajn skribaĵojn? KROLL Ne, mi devas sincere konfesi, ke — REBEKKA Mi legis multe. Ĉar mia propatro posedis ilin. BRENDEL Bela dommastrino, — tiuokaze vi forludis vian tempon. Ĉar estas ja nur babilaĵo, mi diras. REBEKKA Nu? BRENDEL Tio kion vi legis, jes. Miajn gravajn verkojn nek viro nek virino konas. Neniu — krom mi mem. REBEKKA Kiel do _tio_? BRENDEL Ĉar ili ne estas skribitaj. ROSMER Sed kara sinjoro Brendel — BRENDEL Vi scias, mia Johannes, ke mi iome estas sibarito. _Feinschmecker_. Tia mi estis ĉiujn miajn tagojn. Mi ŝatas ĝui en soleco. Ĉar tiam mi ĝuas duoble. Dek fojojn duoble. Vidu, — kiam orumitaj revoj malsupreniĝis sur min, — ĉirkaŭnebuligis min, — kiam novaj, vertiĝigaj, vastatingaj pensoj naskiĝis en mi, — ĉirkaŭflagris min per flugportantaj flugiloj, — tiam mi ĉion formis en verkoj, en vizioj, en bildoj. Nu, tiel en grandskizaj konturoj, vi ja komprenas. ROSMER Jes ja. BRENDEL Ho, kiom mi ĝuis kaj glutis dum miaj tagoj! La enigma feliĉego de formado, — nu, tiel en grandskizaj konturoj, kiel dirite, — la aplaŭdon, la dankon, la famon, la laŭrokronon, — ĉion mi enkaŝigis per plenaj, ĝojotremantaj manoj. Satigis min en mia sekretaj imagoj kun ĝojego, — ho, vertiĝige granda —! KROLL Hm —. ROSMER Sed neniam ion skribis? BRENDEL Eĉ ne vorton. Tiu banala skribadmetio ĉiam vekis en mi naŭzan malemon. Kaj kial profanigi miajn proprajn idealojn, kiam mi povis ĝui ilin en pureco sola? Sed nun ili oferiĝos. Vere, — mi havas senton kiel patrino, kiu metas junajn filinojn en la brakojn de edzoj. Sed mi tamen oferos ilin, — oferos ilin sur la altaro de liberigo. Vico de bone formitaj prelegoj — tra la tuta lando —! REBEKKA (vigle) Estas granda faro de vi, sinjoro Brendel! Vi donas vian plej valoran posedaĵon. ROSMER La solan. REBEKKA (rigardas al Rosmer signifoplene) Kiom da homoj faras tion? Kiuj _kuraĝas_. ROSMER (reciprokas la rigardon) Kiu scias? BRENDEL La asembleo estas kortuŝata. Tio revivigas mian koron — fortigas la volon. Kaj mi do paŝos al ago. Tamen unu afero —. (al la rektoro) Bonvolu diri ĉu troviĝas en la urbo abstina societo? Totalabstinenca societo? Kompreneble troviĝas. KROLL Jes, je via servo. Mi mem estas estro. BRENDEL Vere vi ja tiel aspektas! Nu, do eblas ke mi venu hejmen al vi por enskribi min por semajno. KROLL Pardonu, — ni ne akceptas membrojn semajnajn. BRENDEL _À la bonheur_, sinjoro pedagogo. Ulrik Brendel neniam kuradis la pordojn de tiaj societoj. (turnas sin) Sed mi ne kuraĝas daŭrigi mian restadon en tiu ĉi domo, tiel riĉa pri memoroj. Mi devas iri al la urbo por elekti konvenan loĝejon. Troviĝas certe deca hotelo, mi esperas. REBEKKA Ĉu vi ne volas trinki ion varman, antaŭ ol vi foriros? BRENDEL Kian varman, sinjorina Moŝto? REBEKKA Tason da teo aŭ — BRENDEL Mi dankas la malavaran mastrinon. Sed mi ne volonte okupas la privatan gastemon. (mansalutas) Fartu bone, gesinjoroj! (iras al la pordo, sed returnas) Ho, jen mi memoras —. Johannes, — pastoro Rosmer, — ĉu vi bonvolas fari al via iama instruisto servon pro multjara amikeco? ROSMER Jes, kore. BRENDEL Bone. Pruntedonu al mi — por tago aŭ du — gladitan manumĉemizon. ROSMER Nur tion! BRENDEL Ĉar, vidu, mi vojaĝas piede — ĉi tiun fojon. Mia valizo sendiĝas poste. ROSMER Jes bone. Sed ĉu ne estas io alia? BRENDEL Jes, pripense, — vi povus eble malhavi malnovetan, uzitan somersurtuton? ROSMER Jes, jes, certe mi povas. BRENDEL Kaj se al la surtuto apartenas paro da konvenaj ŝuoj — ROSMER Certe eblos. Tuj kiam ni scios vian adreson, ni sendos al vi la aĵojn. BRENDEL Neniel. Neniu ĝeno pro mi! Mi kunprenu tiujn bagatelaĵojn. ROSMER Bone, bone. Do sekvu min supren. REBEKKA Prefere mi faru. Lasu al sinjorino Helseth kaj mi prizorgi tion. BRENDEL Neniam mi permesas al ĉi tiu alte distingita sinjorino —! REBEKKA Nu do! Venu vi, sinjoro Brendel. (Ŝi eliras dekstre.) ROSMER (retenas lin) Diru, — ĉu ne estas io alia, per kio mi povus servi vin? BRENDEL Mi vere ne scias kio _tio_ estus. Jes, morto kaj infero, — kiam mi pripensas —! Johannes, — ĉu vi hazarde havas ok kronojn en la poŝo? ROSMER Nun ni vidu. (malfermas la monujon) Jen du dekkronaj biletoj. BRENDEL Jes, jes, taŭgas. Mi povas preni ilin. Povos certe ŝanĝi en la urbo. Dankon ĝis poste. Memoru, ke estas du dekkronaj biletoj, kiujn mi ricevis. Bonan nokton, vi, mia plej kara knabo! Bonan nokton estimata sinjoro! (Li eliras dekstre, kie _Rosmer_ adiaŭas kaj fermas la pordon post li.) KROLL Kompatema Dio, — _tio_ do estas tiu Ulrik Brendel, pri kiu la homoj kredis, ke li fariĝus io alta en la mondo. ROSMER (silente) Li tamen kuraĝis vivi la vivon laŭ sia propra intenco. Ŝajnas al mi, ke _tio_ tamen ne estas eta. KROLL Ĉu? Vivo kiel la lia! Preskaŭ aspektas ke li estas viro kapabla por konfuzi viajn ideojn ankoraŭfoje. ROSMER Ho ne. Mi nun atingis al kompreno de la problemoj. KROLL Ke estus tiel bone, kara Rosmer. Ĉar vi ja estas tre sentema por influo de ekstere. ROSMER Ni eksidu. Kaj mi volas paroli kun vi. KROLL Jes, ni faru. (Ili eksidas sur la sofon.) ROSMER (post iom) Ĉu ne ŝajnas al vi, ke estas bone kaj hejmece ĉe ni? KROLL Jes, fariĝis bone kaj hejmece — kaj pace. Jes, vi ekhavis hejmon, vi, Rosmer. Kaj mi perdis la mian. ROSMER Kara, ne tiel parolu. Kio nun estas disigita, denove kunfandiĝos. KROLL Neniam. Neniam. La dorno restas. Neniam fariĝos kiel antaŭe. ROSMER Aŭdu nun, Kroll. Ni du ja staris proksime unu al la alia dum multaj, multaj jaroj. Ĉu vi imagas, ke nia amikeco disrompiĝus? KROLL Mi ne imagas ion ajn en la mondo, kio povus disrompi nian rilaton. Kiel vi ekhavis tian ideon? ROSMER Ĉar vi tiel forte insistas pri samopinieco en ideoj kaj konceptoj. KROLL Nu jes; sed ni du ja grandskale samopinias. Almenaŭ en la altaj, kernaj ideoj. ROSMER (pli mallaŭte) Ne. Ne plu. KROLL (volas eksalti) Kion tio signifas! ROSMER (tenas lin) Ne, vi sidu. Mi petas vin, Kroll. KROLL Kio estas? Mi ne komprenas vin. Parolu klare! ROSMER Venis nova somero en mian animon. Nova junula vizio. Kaj tial mi nun staras _tie_ — KROLL Kie, — kie vi staras? ROSMER Kie viaj infanoj staras! KROLL Vi? Vi! Neeblas! Kie vi staras, vi diras? ROSMER Ĉe la flanko de Laŭrits kaj Hilda. KROLL (klinas la kapon) Apostato. Johannes Rosmer apostato. ROSMER Mi sentus min ĝoja, — korege ĝoja esti tio, kion vi nomas apostato. Sed mi tamen suferis. Ĉar mi ja sciis, ke kaŭzus al vi amaran ĉagrenon. KROLL Rosmer, — Rosmer! Tion ĉi mi neniam trapasos. (rigardas lin pezmiene) Ho, ĉu ankaŭ vi volas etendi manon al la degeneriganta kaj detruanta agado en tiu ĉi malfeliĉa lando. ROSMER Estas agado por libereco, al kiu mi volas aliĝi. KROLL Jes, mi ja scias. Tiel ĝi nomiĝas kaj de la delogantoj kaj de la delogitoj. Sed ĉu vi opinias, ke estas libereco atendinda el tiu spirito, kiu nun venenigadas nian tutan socian vivon? ROSMER Mi ne aliĝas al tiu spirito, kiu regas. Ne al kiu ajn el la luktantoj. Mi volas provi unuigi la homojn el ĉiuj flankoj. Tiom multaj kaj tiel intime kiel mi kapablas. Mi volas vivi kaj uzi ĉiujn fortojn en mia vivo por tio sola, — krei la veran popolan arĥion en la lando. KROLL Vi do opinias, ke _ni_ ne havas sufiĉan popolan arĥion! Laŭ mi ni estas survoje tiriĝi malsupren en la koto, kie cetere la plebanoj sentadas sin komforte. ROSMER Ĝuste tial mi montre levos la sinceran taskon de la popola arĥio. KROLL Kiun taskon? ROSMER Fari el ĉiuj homoj en la lando nobelojn. KROLL Ĉiuj homoj —! ROSMER Almenaŭ tiom multaj kiom eblas. KROLL Per kio? ROSMER Liberigante la animojn kaj purigante la volojn, mi intencas. KROLL Vi estas revanto, Rosmer. Ĉu _vi_ volas liberigi ilin? Ĉu _vi_ volas purigi ilin? ROSMER Ne, kara, — mi nur volas veki ilin. Realigi, — ili devas mem. KROLL Kaj vi kredas, ke ili kapablas? ROSMER Jes. KROLL Per propra forto do? ROSMER Jes, ĝuste per propra forto. Ekzistas neniu alia. KROLL (ekstaras) Ĉu tio estas paroli, kiel decas al pastro? ROSMER Mi ne plu estas pastro. KROLL Jes, sed — via infana kredo —? ROSMER Mi ne plu havas ĝin. KROLL Vi ne havas —! ROSMER (ekstaras) Mi forlasis ĝin. Mi _devis_ forlasi ĝin, Kroll. KROLL (skuita sed sinrega) Nu ja. — Ja, ja, ja. Unu rezulto do sekvas la alian. — Ĉu eble tial vi eliris el la servo de la eklezio? ROSMER Jes. Kiam mi komprenis min mem, — kiam mi atingis al plena certeco, ke ne estis nura pasanta anima malkvieto, sed estis io de kio mi neniam plu povus min liberigi, — tiam mi eliris. KROLL Tiom longe ĝi do fermentis en vi. Kaj ni, — viaj amikoj, nenion sciis pri ĝi. Rosmer, Rosmer, — kiel povis vi kaŝi tiun bedaŭrindan veron por ni! ROSMER Ĉar mi opiniis, ke estas afero, kiu nur rilatas al mi mem. Kaj mi ja ne volis kaŭzi al vi kaj al la aliaj amikoj nenecesan ĉagrenon. Mi pensis, ke mi povus daŭre vivi ĉi tie kiel antaŭe, trankvila kaj ĝoja kaj feliĉa. Mi volis legi kaj penetri profunden en la verkojn, kiuj antaŭe estis fermitaj libroj por mi. Vere kore enpenetri en la grandan mondon de la vero kaj la libereco, kiu nun malkaŝiĝis por mi. KROLL Apostato. Ĉiu vorto atestas pri tio. Sed kial vi tamen konfesas tiun vian sekretan perfidon? Kaj kial ĝuste nun? ROSMER Vi mem devigis min, Kroll. KROLL Mi? Ĉu mi devigis vin —? ROSMER Kiam mi aŭdis pri viaj senbridaj atakoj dum la kunvenoj, — kiam mi legis pri la senkora parolo, kiun vi _tie_ faris, — pri ĉiuj viaj malamoplenaj atakoj kontraŭ tiuj, kiuj staras ĉe la alia flanko, — via mokanta kondamno de la kontraŭuloj —. Ho, Kroll, — ke vi, ke vi povus fariĝi tia! Tiam staris sen rifuzo antaŭ mi la devo. La homoj fariĝas malbonaj dum la nuna luktado. Devas eniĝi en la animojn trankvilo kaj ĝojo kaj repaciĝo. Tial mi nun alpaŝos kaj prezentos min malkaŝe _tia_ kia mi estas. Kaj nun mi volas provi miajn fortojn, ankaŭ mi. Ĉu vi — de via flanko — povus aliĝi, Kroll? KROLL Neniam en mia vivo mi kompromisos kun la ruinigantaj fortoj en la socio. ROSMER Lasu nin tamen lukti per noblaj armiloj, — se ni nepre devas. KROLL Kiu ne sekvas min en la decidaj vivkonceptoj, lin mi ne plu konas. Kaj al li mi ne ŝuldas indulgon. ROSMER Ĉu tio validas ankaŭ por mi? KROLL Vi mem rompis kun mi, Rosmer. ROSMER Sed ĉu tio ĉi do _estas_ rompo! KROLL Tio ĉi! Estas rompo kun ĉiuj tiuj, kiuj ĝis nun staris proksime al vi. Vi nun ricevu la sekvojn. (_Rebekka West_ envenas de dekstre kaj larĝe malfermas la pordon.) REBEKKA Jen do; nun li estas survoje al sia granda oferfesto. Kaj nun ni povas iri al la tablo. Bonvolu, sinjoro rektoro. KROLL (prenas sian ĉapelon) Bonan nokton, fraŭlino West. Ĉi tie mi ne plu havas iun mision. REBEKKA (ekscitite) Kio estas? (fermas la pordon kaj proksimiĝas) Ĉu vi parolis —? ROSMER Nun li scias. KROLL Ni ne lasos vin el la manoj, Rosmer. Ni devigos vin reveni al ni. ROSMER Tien mi neniam revenos. KROLL Ni vidos. Vi ne estas viro por stari sola. ROSMER Mi tamen ne restos tute sola. — Ni estas du, por porti la solecon ĉi tie. KROLL Ah —! (suspekto suprenpafiĝas en li) Ankaŭ tio! La vortoj de Beate —! ROSMER Beate —? KROLL (forpuŝas la penson) Ne, ne, — malbele —. Pardonu min. ROSMER Kion? Kiel? KROLL Ne pli pri tio. Fi! Pardonu min. Adiaŭ! (Li iras al la antaŭĉambra pordo.) ROSMER (sekvas lin) Kroll! Tiel ne estu fino inter ni. Morgaŭ mi venos al vi. KROLL (en la antaŭĉambro, turnas sin) Eĉ ne per via piedo en mian domon! (Li prenas sian bastonon kaj foriras. _Rosmer_ staras momenton en la malferma pordo; poste li fermas ĝin kaj iras al la tablo.) ROSMER Ne gravas, Rebekka. Ni tamen eltenos. Ni du fidelaj geamikoj. Vi kaj mi. REBEKKA Pri kio li pensis, laŭ vi, dirante: Fi? ROSMER Kara, ne ĝenu vin pri tio. Li eĉ ne mem kredis kion li pensis. Sed morgaŭ mi iros al li. Bonan nokton! REBEKKA Ĉu vi enlitiĝos tiel frue ankaŭ ĉi-vespere? Post tio ĉi? ROSMER Ĉi-vespere kiel kutime. Mi sentas malpeziĝon post la malferma klarigo. Vi vidas, — ke mi estas tute trankvila, kara Rebekka. Ankaŭ vi estu trankvila. Bonan nokton! REBEKKA Bonan nokton, kara amiko! Kaj dormu bone. (_Rosmer_ eliras tra la antaŭĉambra pordo; poste oni aŭdas lin supreniri ŝtuparon. _Rebekka_ aliras kaj tiras sonorilan ŝnuron apud la forno. Post iom envenas _sinjorino Helseth_ de dekstre.) REBEKKA Vi povas depreni de la tablo, sinjorino Helseth. Ĉar la pastoro volas nenion havi, — kaj la rektoro iris hejmen. SINJORINO HELSETH Ĉu la rektoro foriris? Kio do estis al la rektoro? REBEKKA (prenas sian kroĉaĵon) Li antaŭdiris, ke fariĝos ventego — SINJORINO HELSETH Strange. Ĉar ne estas nubeto videbla ĉi-vespere. REBEKKA Ke li ne renkontu la blankan ĉevalon. Ĉar mi timas, ke ni baldaŭ aŭdos pri tiaj reaperantoj. SINJORINO HELSETH Dio pardonu al vi, fraŭlino! Ne parolu tiel timige. REBEKKA Nu, nu, nu — SINJORINO HELSETH (pli mallaŭte) Ĉu la fraŭlino vere kredas, ke estas iu, kiu baldaŭ forpasos? REBEKKA Tute ne. Sed estas multspecaj blankaj ĉevaloj en la mondo, sinjorino Helseth. — Jes, bonan nokton do. Nun mi iros en mian ĉambron. SINJORINO HELSETH Bonan nokton, fraŭlino. (Rebekka eliras kun sia kroĉaĵo dekstre.) SINJORINO HELSETH (malŝraŭbas la lampon, agitas la kapon kaj murmuras al si mem) Jeĉjo, — Jeĉjo. Tiu fraŭlino West. Tiel kiel ŝi foje povas paroli. DUA AKTO (Laborĉambro de _Johannes Rosmer_. Enirpordo en la muro maldekstre. En la fono estas pordaperturo kun flankentirita kurteno kondukanta al la dormoĉambro. Fenestro dekstre, kaj antaŭ ĝi la skribotablo, kovrata de libroj kaj paperoj. Librobretoj kaj ŝrankoj ĉe la muroj. Simplaj mebloj. Antikva kanapo kun tablo dekstre antaŭe.) (_Johannes Rosmer_, en hejma surtuto, sidas sur altedorsa seĝo ĉe la skribotablo. Li tranĉas foliojn kaj foliumas magazinon, kaj rigardas tie ĉi kaj tie.) (Frapiĝas sur la pordo maldekstre.) ROSMER (sen sin turni) Envenu. (_Rebekka West_ en matena robo envenas.) REBEKKA Bonan matenon. ROSMER (foliumas la magazinon) Bonan matenon, kara. Ĉu vi ion volas? REBEKKA Mi nur volas scii ĉu vi bone dormis? ROSMER Ho, mi dormis senzorge kaj ĝuinde. Neniujn sonĝojn —. (turnas sin) Kaj vi? REBEKKA Ho, dankon. Je matenveno —. ROSMER Mi ne memoras, ke mi iam sentis min tiel malpeza en la koro kiel nun. Ho, estas vera bono, ke mi povis malkaŝe diri miajn pensojn. REBEKKA Jes, vi ne estus devinta silenti tiel longe, Rosmer. ROSMER Mi ne mem komprenas, ke mi povis esti tiel malkuraĝa. REBEKKA Nu, ne estis do vere malkuraĝo — ROSMER Jes, jes, — kiam mi ĝisfunde pripensas, estis ioma malkuraĝo en ĝi. REBEKKA Des pli kuraĝe ke vi rompis. — (eksidas ĉe li sur seĝo apud la skribotablo.) Sed nun mi volas rakonti al vi pri io kion mi faris, — kaj espereble vi ne ĉagreniĝu. ROSMER Ĉagreniĝu? Kara, kiel vi pensas —? REBEKKA Jes, ĉar estis iom memdecide de mi, sed — ROSMER Nu, do aŭdigu. REBEKKA Hieraŭ vespere, kiam tiu Ulrik Brendel estis forironta, — mi sendis kun li du — tri liniojn al Mortensgård. ROSMER (iom malkvieta) Sed, kara Rebekka —. Nu, kion vi do skribis? REBEKKA Mi skribis, ke li farus al vi bonan servon, se li iomete zorgus pri la malfeliĉulo kaj helpus lin per kio eblus. ROSMER Kara, tion vi ne estus devinta fari. Vi nur malhelpis al Brendel per tio. Kaj Mortensgård estas ja homo, kiun mi deziras teni je distanco de mi. Vi ja konas la iaman malagrablaĵon inter ni. REBEKKA Sed ĉu vi ne pensas, ke estus avantaĝe, denove ekhavi bonajn rilatojn kun li? ROSMER Mi? Kun Mortensgård? Kial vi tiel pensas? REBEKKA Jes, ĉar vere sekura vi ja ne povas esti nun, — ĉar venis tio ĉi inter vi kaj viaj amikoj. ROSMER (rigardas ŝin kaj kapskuas) Ĉu vi vere imagis, ke Kroll aŭ iu el la aliuloj volus venĝi sin —? Ke ili kapablus —? REBEKKA En la unua kolero, kara —. Neniu povas scii certe. Ŝajnas al mi, laŭ la konduto de la rektoro — ROSMER Ho, vi devus koni lin pli bone ol tiel. Kroll estas honestulo trae. Posttagmeze mi iros al la urbo por paroli kun li. Mi volas paroli kun ĉiuj. Ho, vi vidos, kiel glate ĉio iros — (_Sinjorino Helseth_ venas ĉe la pordo maldekstre.) REBEKKA (ekstaras) Kio estas, sinjorino Helseth? SINJORINO HELSETH Rektoro Kroll staras malsupre en la antaŭĉambro. ROSMER (ekstaras rapide) Kroll! REBEKKA La rektoro! Ĉu, imagu —! SINJORINO HELSETH Li demandas ĉu li povas suprenveni por paroli kun la pastoro. ROSMER (al _Rebekka_) Kion mi diris! Jes certe li povas. (iras al la pordo kaj vokas malsupren la ŝtuparon) Venu supren, kara amiko! Kore bonvena vi estu! (_Rosmer_ tenas la pordon malferma. — _Sinjorino Helseth_ eliras. — _Rebekka_ tiras la kurtenon antaŭ la pordaperturon. Ŝi ordigas ion aŭ alian.) ROSMER (silente, kortuŝite) Mi ja sciis ke ne estas la lasta fojo — KROLL Hodiaŭ mi vidas la aferojn en tute alia lumo ol hieraŭ. ROSMER Jes, ĉu ne, Kroll? Vi faras? Nun, kiam vi estas pripensinta — KROLL Vi komplete miskomprenas. (metas sian ĉapelon sur la tablon ĉe la kanapo) Gravas por mi paroli kun vi sub kvar okuloj. ROSMER Kial fraŭlino West ne povas —? REBEKKA Ne, ne, sinjoro Rosmer. Mi eliros. KROLL (rigardas ŝin de supre malsupren) Kaj mi devas peti la fraŭlinon pardoni ĉar mi venas tiel frue en la tago. Ke mi surprizas vin, antaŭ ol vi havis tempon por — REBEKKA (ekmiras) Kiel do? Ĉu vi trovas, ke ne konvenas ke ĉi-hejme mi surmetas matenan robon? KROLL Ho, mi petas! Mi ja tute ne scias kio fariĝis kutimo kaj uzo en Rosmersholm. ROSMER Sed Kroll, — vi ja aspektas tute ŝanĝita hodiaŭ! REBEKKA Mi retiras min, sinjoro rektoro. (Ŝi eliras dekstre.) KROLL Kun via permeso — (Li eksidas sur la kanapon.) ROSMER Jes, kara, lasu nin konfide sidi kaj paroli kune. (Li eksidas sur seĝon antaŭ la _rektoro_.) KROLL Mi ne fermis okulon de post hieraŭ. Mi kuŝis pensante la tutan nokton. ROSMER Kaj kion vi do diras hodiaŭ? KROLL Fariĝos longe, Rosmer. Mi faru ioman enkondukon. Mi povas rakonti al vi ion pri Ulrik Brendel. ROSMER Li estis ĉe vi, ĉu? KROLL Ne. Li vizitis fian drinkejon. En la plej fia kompanio kompreneble. Drinkis kaj regalis tiom longe kiom li ion havis. Poste li insultis la tutan kanajlaron por esti pleba popolaĉo. Pri tio li ja pravis. Sed rezultis en bastonado, kaj li ĵetiĝis en la defluilon. ROSMER Do li tamen estas neplibonigebla. KROLL La surtuton li lombardis. Sed ĝi repreniĝis por li. Divenu de kiu! ROSMER De vi eble? KROLL Ne. De tiu nobla sinjoro Mortensgård. ROSMER Nu do. KROLL Mi informiĝis, ke la unua vizito de sinjoro Brendel estis al tiu idioto kaj plebano. ROSMER Estis ja feliĉe por li —. KROLL Vere estis. (klinas sin super la tablon, iom pli proksimen al Rosmer) Sed nun ni estas en afero, pri kiu mi pro nia malnova — nia antaŭa amikeco devas averti vin. ROSMER Kara, kio do estas _tio_? KROLL Estas _tio_, ke en tiu ĉi domo iu ludas malantaŭ via dorso. ROSMER Kiel vi tion kredas. Ĉu estas Reb— Ĉu estas fraŭlino West, al kiu vi aludas? KROLL Jes, ĝuste. Mi bone komprenas tion de ŝia flanko. Ŝi ja tiom longe kutimiĝis esti la regantino ĉi tie. Sed tamen — ROSMER Kara Kroll, vi tute miskomprenas. Ŝi kaj mi, — ni nenion kaŝas unu por la alia. KROLL Ĉu ŝi ankaŭ konfidis por vi, ke ŝi eniris en korespondadon kun la redaktoro de “La Lumturo”? ROSMER Ho, vi aludas al tiu paro da linioj, kiun ŝi donis al Ulrik Brendel. KROLL Vi do eltrovis tion. Kaj ĉu vi konsentas, ke ŝi tiel iniciatas rilaton kun tiu skandalskribisto, kiu ĉiun semajnon provas ridindigi min kaj en mia lerneja laboro kaj en mia publika agado? ROSMER Kara, tiun flankon de la afero ŝi certe ne pripensis. Kaj cetere ŝi libere agas, kiel ankaŭ mi. KROLL Nu? Jes, tio eble apartenas al la nova direkto, en kiun vi nun venis. Ĉar kie vi staras, tie kompreneble ankaŭ fraŭlino West staras? ROSMER Ŝi faras. Ni du kune fidele laborigis nin antaŭen. KROLL (rigardas lin kaj malrapide skuas la kapon) Ho vi blinda, delogita viro! ROSMER Mi? Kiel vi havas tian penson? KROLL Ĉar mi ne kuraĝas — ne _volas_ pensi la plej fian. Ne, ne; lasu min finparoli. — Vi ja vere alte taksas mian amikecon, Rosmer? Kaj ankaŭ mian estimon? Ĉu ne? ROSMER Tiun demandon mi ja ne bezonas respondi. KROLL Nu, sed estas aliaj aferoj, kiuj postulas respondon, — plena klarigo de via flanko. — Ĉu vi akceptas, ke mi faru ian ekzamenadon —? ROSMER Ekzamenadon? KROLL Jes, ke mi demandas vin pri io kaj alia, kio eble estus embarase por vi memori. Vidu, — tio pri via apostateco, — nu via libereco, kiel vi nomas ĝin, — tio dependas de multaj aliaj aferoj, kiujn vi pro vi mem devas klarigi por mi. ROSMER Kara, demandu pri kio ajn. Mi havas nenion kaŝindan. KROLL Do diru al mi, — kio laŭ vi estis la vere profunda kialo por la memmortigo de Beate? ROSMER Ĉu vi dubas pri tio? Aŭ pli ĝuste, ĉu oni povas demandi pri kialoj por tio, kion malfeliĉa, malsana, nerespondeculino faras? KROLL Ĉu vi estas certa, ke Beate estis tute nerespodeca? La kuracistoj almenaŭ opiniis, ke tio eble ne estas certa. ROSMER Se la kuracistoj estus ŝin vidinta tia, kia mi vidis ŝin multajn fojojn, ili ne dubus. KROLL Ankaŭ mi ne dubis tiam. ROSMER Ho ne, bedaŭrinde ne eblis dubi. Mi ja rakontis al vi pri ŝia senrega, sovaĝa pasio, — kiun ŝi postulis, ke mi reciproku. Ho la teruro kiun ŝi enigis en min! Kaj ankaŭ ŝiaj senkialaj ĉagrenigaj memriproĉoj la lastajn jarojn. KROLL Jes, kiam ŝi informiĝis, ke ŝi la tutan vivon restus seninfana. ROSMER Nu, pensu do mem —. Tia pelanta, terura suferego pri io tute ekster ŝia kulpo —! Kaj ŝi estus respondeckapabla? KROLL Hm —. Ĉu vi memoras, ĉu vi tiam havis librojn en la domo, kiuj temis pri la celo de geedzeco — laŭ nia moderna, progresa koncepto? ROSMER Mi memoras, ke fraŭlino West pruntedonis al mi iun tian verkon. Ĉar ŝi ja heredis la libraron de la doktoro, kiel vi scias. Sed kara Kroll, vi do ne opinias, ke ni estis tiel senatentaj por inici la malsanulinon en tiaj aferoj? Mi povas certigi al vi laŭte kaj kore, ke ni pro nenio kulpas. Estis ŝiaj propraj konfuzitaj cerbaj nervoj, kiuj pelis ŝin sur la vojojn de deliro. KROLL Unu aferon mi tamen povas rakonti al vi nun. Kaj tio estas, ke la bedaŭrinda, turmentita kaj konfuzita Beate finis sian propran vivon, por ke vi vivu feliĉe, — vivu libere kaj — laŭ via deziro. ROSMER (duone ekstaras de la seĝo) Kion vi aludas per tio? KROLL Aŭskultu min nun trankvile, Rosmer. Ĉar nun mi povas priparoli tion. En sia lasta vivojaro ŝi vizitis min du fojojn por plendi pri sia timo kaj sia malespero. ROSMER Pro la sama. KROLL Ne. La unuan fojon ŝi diris aserte, ke vi estas sur la vojo de apostatado. Ke vi volis rompi kun la kredo de viaj patroj — ROSMER (vigle) Kion vi jen diras ne eblas, Kroll! Tute neeblas! Vi eraras en tio ĉi. KROLL Kial? ROSMER Jes, ĉar tiom longe kiom Beate vivis, mi ankoraŭ luktis en dubo kun mi mem. Kaj tiun lukton mi elluktis sola kaj en kompleta silento. Mi pensas, ke eĉ ne Rebekka — KROLL Rebekka? ROSMER Nu ja, — fraŭlino West. Mi nomas ŝin tiel pro facileco. KROLL Mi rimarkis tion. ROSMER Tial ne estas kompreneble, kiel Beate estus povinta ekhavi tiun ideon. Kaj kial ŝi ne al mi mem tion priparolis? Kaj tion ŝi neniam faris. Neniam eĉ ne per unu sola vorto. KROLL Kompatindulino, — ŝi petegis al mi, ke mi parolu. ROSMER Kaj kial vi ne faris? KROLL Ĉu mi tiam momenton povus dubi, ke ŝi estis mense malsana? Tia akuzo kontraŭ homo kiel vi! — Kaj ŝi revenis, — iom pli ol monaton poste. Tiam ŝi aspektis pli trankvile. Sed elirante ŝi diris: Ili povas nun baldaŭ atendi la blankan ĉevalon en Rosmersholm. ROSMER Nu, nu. La blanka ĉevalo, — ĝin ŝi ofte menciis. KROLL Kaj kiam mi provis deturni ŝin de tiuj malĝojaj pensoj, ŝi nur respondis: “Ne restas longa tempo por mi. Ĉar nun Johannes devas baldaŭ edzinigi Rebekka”. ROSMER (preskaŭ konsternita) Kion vi diras —! Mi edzinigi —! KROLL Okazis ĵaŭdon posttagmeze. — Sabaton vespere ŝi ĵetis sin de la ponteto kaj en la muelejan akvofalon. ROSMER Kaj vi, kiu ne avertis nin —! KROLL Vi ja mem scias kiom da fojoj ŝi aludis, ke baldaŭ ŝi devus morti. ROSMER Mi ja scias. Sed tamen; — vi _estus devinta_ averti nin! KROLL Mi intencis. Sed tiam estis tro malfrue. ROSMER Sed kial vi ne poste —? Kial vi prisilentis tion? KROLL Por kio turmentadi kaj korŝiradi vin ankoraŭ pli? Mi ja konsideris ĉion kiel nuraj senfundaj, konfuzaj fantaziaĵoj. — Ĝis hieraŭ vespere. ROSMER Do nun ne plu? KROLL Ĉu Beate ne vidis klare, kiam ŝi diris, ke vi estis forlasonta vian infanan kredon? ROSMER (fiksrigardas rekte antaŭen) Jes, tion mi ne komprenas. Estas la plej nekomprenebla en la mondo. KROLL Nekomprenebla aŭ ne, — tamen tiel estas. Kaj nun mi demandas al vi, Rosmer, — kiom da vero troviĝas en ŝia alia kulpigo? En la lasta, mi aludas. ROSMER Kulpigo? Ĉu _tio_ estis kulpigo? KROLL Vi eble notis, kiel venis ŝiaj vortoj. Ŝi volis foriri, diris ŝi —. Kial? Nu? ROSMER Jes, por ke mi edzinigu Rebekka —. KROLL La vortoj ne ĝuste tiel venis. Beate esprimis sin alimaniere. Ŝi diris: Ne restas por mi longa tempo. Ĉar nun Johannes devas _baldaŭ_ edzinigi Rebekka. ROSMER (rigardas lin momenton; kaj li ekstaras) Nun mi komprenas vin, Kroll. KROLL Kaj jen? Kia via respondo? ROSMER (ĉiam silente sinrega) Al io tiel absurda —? La sola ĝusta respondo estus montri al la pordo. KROLL (ekstaras) Perfekte. ROSMER (starigas sin antaŭ lin) Aŭskultu. Jarlonge, — ekde kiam Beate forpasis, — Rebekka West kaj mi vivas solaj ĉi tie en Rosmersholm. Dum tiu longa tempo vi konas la kulpigon de Beate kontraŭ ni. Sed neniam momenton mi rimarkis, ke vi ofendiĝis, ke Rebekka kaj mi vivas kune ĉi tie. KROLL Mi ne sciis antaŭ hieraŭ, ke estas apostato kaj — liberigita virino, kiuj havas tiun kunvivon. ROSMER Ah —! Vi do opinias, ke ne troviĝas puraj animoj en apostatoj kaj liberigitulinoj. Vi ne kredas, ke ili havas postulon al dececo en si mem kiel naturan bezonon! KROLL Mi ne bazigas ion sur tian dececon, kiu ne havas sian radikon en la kredo de la eklezio. ROSMER Kaj tion vi validigas ankaŭ por Rebekka kaj mi? Pri la rilato inter ŝi kaj mi —? KROLL Mi ne povas, favore al vi du, flankenigi la opinion, ke ne estas profunda fendego inter la libera penso kaj — hm. ROSMER Kaj kio —? KROLL — kaj la libera amo, ĉar vi nepre volas tion aŭdi. ROSMER (malrapide) Kaj vi ne hontas diri tiaĵon al mi! Vi, kiu konas min ekde mia plej frua juneco. KROLL Ĝuste tial. Mi scias, kiel facile vi lasas vin influi de la homoj al kiuj vi interrilatas. Kaj tiu via Rebekka —. Nu, tiu fraŭlino West, — ŝin ni ja vere ne sufiĉe konas. Mallonge, Rosmer, — mi ne malkaptas vin. Kaj vi mem, — vi devas savi vin en ĝusta tempo. ROSMER Savi min? Kiel —? (_Sinjorino Helseth_ enrigardas tra la pordo maldekstre.) ROSMER Kion vi volas? SINJORINO HELSETH Mi petus la fraŭlinon veni malsupren. ROSMER La fraŭlino ne estas ĉi-supre. SINJORINO HELSETH Nu? (ĉirkaŭrigardas) Strange. (Ŝi eliras.) ROSMER Vi diris —? KROLL Aŭdu nun. Kio ĉi tie okazis sekrete dum Beate vivis, — kaj kio daŭre okazas, — tion mi ne volas pli profunde esplori. Vi estis ja vere malfeliĉa en via geedzeco. Kaj tio parolu por via senkulpiĝo — ROSMER Ho, kiel malprofunde vi efektive konas min. KROLL Ne interrompu min. _Tion_ mi volas diri, — ke se tiu kuna vivo kun fraŭlino West daŭru, estas absolute necese, ke vi silentigu la ŝanĝon, — la bedaŭrindan apostatadon, — al kiu ŝi logis vin. Lasu min paroli! Lasu min paroli! Mi diras, ke se malbone estu, do en la nomo de Dio, pensu kaj opiniu kaj kredu kion ajn, kion vi volas — en kiu ajn direkto. Sed tenu viajn opiniojn por vi mem. Tio ĉi estas ja pure persona afero. Ne necesiĝas elkriadi tiaĵon super la tutan landon. ROSMER Necesas por mi veni el falsa kaj dubinda situacio. KROLL Sed vi havas devon al la tradicioj de via parencaro, Rosmer! Memoru tion! Ekde transmemoraj tempoj Rosmersholm estis hejmo por deco kaj ordo, — por respektinda estimo antaŭ ĉio alte tenata kaj sankciita de la plej bonaj homoj en la socio. La tuta regiono stampiĝis de Rosmersholm. Kaŭziĝos fatala, neriparebla konfuzo, se kuros onidiro, ke vi mem rompis kion mi volas nomi la rosmeran familian idealon. ROSMER Kara Kroll, — mi ne vidas la aferon tiel. Ŝajnas al mi, ke estas mia nerifuzebla devo fari iom da lumo kaj ĝojo ĉi tie, kie la parencaro Rosmer kreis sombron kaj pezon tra longaj, longaj tempoj. KROLL (rigardas lin severe) Jes, estus meritinda ago de viro, per kiu la parencara vico forpasas. Lasu tian penson kuŝi nun. Ne estas konvena laboro por vi. Vi estas kreita por vivi kiel la silenta esploristo. ROSMER Eble tiel estas. Sed mi tamen unu fojon volas partopreni en la vivolukto, ankaŭ mi. KROLL Tiu vivolukto, — ĉu vi scias kia ĝi fariĝos por vi? Fariĝos lukto por vivo kaj morto kun ĉiuj viaj amikoj. ROSMER (silente) Ili do certe ne estas same fanatikaj kiel vi. KROLL Vi estas naiva animo, Rosmer. Sensperta animo vi estas. Vi ne suspektas, kiel frakase la ŝtormo ruliĝos super vin. (_Sinjorino Helseth_ malfermetas la pordon maldekstre.) SINJORINO HELSETH Mi demandus de la fraŭlino — ROSMER Kio estas? SINJORINO HELSETH Estas iu malsupre, kiu volus paroli momenton kun la pastoro. ROSMER Ĉu estas li, kiu vizitetis hieraŭ vespere? SINJORINO HELSETH Ne, estas tiu sinjoro Mortensgård. ROSMER Mortensgård! KROLL Aha! Al tio do! Al tio jam! ROSMER Kion li volas al mi? Kial vi ne petis lin foriri? SINJORINO HELSETH La fraŭlino diris, ke mi demandu ĉu li povus suprenveni. ROSMER Diru al li, ke iu jam ĉeestas — KROLL (al _sinjorino Helseth_) Vi permesu al li suprenveni, sinjorino. (_Sinjorino Helseth_ eliras.) KROLL (prenas sian ĉapelon) Mi cedas la kampon — ĝis plue. Sed la ĉefa batalo ankoraŭ ne luktiĝis. ROSMER Je mia vivo, Kroll, — mi havas nenion kune kun Mortensgård. KROLL Mi ne plu kredas vin. Je neniu punkto. En neniu rilato mi plu kredos vin de nun. Nun estos lukto per akraj armiloj. Ni volas provi fari vin nedanĝera. ROSMER Ho, Kroll, — kiel profunde, — kiel abisme profunde vi nun staras! KROLL Mi? Kaj tion diras iu kiel vi! Memoru Beate! ROSMER Ĉu al _tio_ vi revenas! KROLL Ne. La enigmo de la mueleja akvofalo vi devas solvi laŭ via konscienco, — se vi daŭre tiaĵon havas. (_Peder Mortensgård_ envenas malrapide kaj silente tra la pordo maldekstre. Li estas malalta, maldika viro kun maldensa ruĝeta hararo kaj barbo.) KROLL (kun malama okulĵeto) Nu, “La Lumturo” do —. Ekbruligita en Rosmersholm. (butonumas sian surtuton) Jes, mi do ne bezonas dubi pri la direkto stiri. MORTENSGÅRD (malsovaĝe) “La Lumturo” ĉiam lumos por ĝvidi la rektoron hejmen. KROLL Jes, vi longe montris vian bonan volon. Ekzistas ja ordono, ke ni ne faru falsan ateston kontraŭ nian proksimulo — MORTENSGÅRD La rektoro ne bezonas instrui min pri la ordonoj. KROLL Eĉ ne pri la sesa? ROSMER Kroll —! MORTENSGÅRD Se bezoniĝus, la pastoro do estus la plej proksima. KROLL (kun subpremata moko) La pastoro? Jes, sendiskute pastoro Rosmer estas la plej proksima viro en _tiu_ rilato. — Bonan profiton, miaj sinjoroj! (Li eliras kaj frapas la pordon post si.) ROSMER (restas rigardanta al la pordo kaj diras al si mem) Nu ja, do estu tiel. (turnas sin) Diru al mi, sinjoro Mortensgård, kio kondukas vin ĉi tien al mi? MORTENSGÅRD Vere estis sinjorino West, kiun mi serĉis. Mi pensis, ke mi devas danki ŝin pro la bona letero, kiun mi ricevis de ŝi hieraŭ. ROSMER Mi scias, ke ŝi skribis al vi. Ĉu vi parolis kun ŝi? MORTENSGÅRD Iomete. (kun eta rideto) Mi aŭdas, ke la konceptoj iel ŝanĝiĝis ĉi tie en Rosmersholm. ROSMER Miaj konceptoj ŝanĝiĝis multe. Mi povas preskaŭ diri — en ĉio. MORTENSGÅRD Ŝi tion diris, la fraŭlino. Tial ŝi opiniis, ke mi devus supreniri por paroli kun la pastoro. ROSMER Pri kio, sinjoro Mortensgård? MORTENSGÅRD Ĉu mi rajtas rakonti en “La Lumturo”, ke vi adoptis aliajn ideojn, — kaj ke vi aliĝas al la ideoj pri libereco kaj progreso? ROSMER Bonvole. Mi eĉ petas vin rakonti tion. MORTENSGÅRD Do presiĝos morgaŭ matene. Estos granda kaj grava novaĵo, ke pastoro Rosmer en Rosmersholm intencas lukti por la afero de lumo ankaŭ en _tiu_ senco. ROSMER Mi ne vere komprenas vin. MORTENSGÅRD Mi diras, ke por nia partio estas forta morala apogo ĉiun fojon, kiam ni gajnas seriozan, kristanan apoganton. ROSMER (iomete surprizata) Vi do ne scias —? Ĉu fraŭlino West ne rakontis al vi ankaŭ _tion_? MORTENSGÅRD Kion, sinjoro pastoro? Io urĝis por la fraŭlino. Ŝi diris, ke mi supreniru por aŭdi pli de vi mem. ROSMER Nu, mi do volas diri al vi, ke mi liberigis min komplete. Al ĉiuj flankoj. Mi staras nun sen iu ajn rilato al la doktrino de la eklezio. De hodiaŭ tiuj aferoj tute ne rilatas al mi. MORTENSGÅRD (rigardas lin konfuzite) Ne, — eĉ se la luno falis teren, mi ne fariĝus —! Eĉ la pastoro liberigas sin —! ROSMER Jes, mi nun staras tie, kie vi mem estas starinta dum longa tempo. Pri tio vi do povas informi en “La Lumturo” morgaŭ. MORTENSGÅRD Ankaŭ tio. Ne, kara pastoro —. Pardonu min, — sed tiun flankon de la afero ni ne devas tuŝi. ROSMER Ne tuŝi tion ĉi? MORTENSGÅRD Ne intertempe, mi pensas. ROSMER Sed mi ne komprenas —. MORTENSGÅRD Jes, vidu, sinjoro pastoro —. Vi ja ne estas tiel sperta pri la cirkonstancoj kiel mi, mi opinias. Sed ĉar vi nun aliĝis al la libereca movado, — kaj ĉar vi, — kiel diris fraŭlino West, — volas partopreni en la movado, — vi certe tion faras por esti kiel eble plej utila kaj al la direkto kaj al la movado. ROSMER Jes, tion mi ege bonvolas. MORTENSGÅRD Nu; sed jen mi volas sciigi al vi, sinjoro pastoro, ke se vi malkaŝe elpaŝos kun tio ĉi pri via apostatado de la eklezio, vi ligos viajn proprajn manojn surloke. ROSMER Vi opinias, ĉu? MORTENSGÅRD Jes, vi estu certa, ke tiam restos ne multe por vi fari en ĉi tiu regiono. Kaj cetere, — el libereculoj ni havas sufiĉan nombron antaŭe, sinjoro pastoro. Mi dirus, — ni havas tro multajn tiajn ulojn. Kion la partio bezonas, estas kristanaj elementoj, — ion, kion ĉiuj povas respekti. _Jen_ kio mankas al ni tiel grave. Tial estas plej konsilinde, ke vi ne malkaŝu tiaĵon, kiu ne koncernas la publikon. Jen mia opinio. ROSMER Nu tiel. Vi do ne kuraĝas ekrilati kun mi, se mi konfesas mian apostatadon? MORTENSGÅRD (agitas la kapon) Mi nevolonte kuraĝas, sinjoro pastoro. Lastatempe mi sekvis la regulon, neniam apogi ion aŭ iun, kiuj atakas la ekleziajn aferojn. ROSMER Ĉu vi mem do lastatempe returnis al la kredo? MORTENSGÅRD Tio estas aparta afero. ROSMER Nu, tiel do. Nun mi komprenas vin. MORTENSGÅRD Sinjoro pastoro, — vi devus memori, ke mi, — precipe mi, — ne havas plenan liberecon por agi. ROSMER Kio do ligas vin? MORTENSGÅRD Tio ligas min, ke mi estas stampita viro. ROSMER Ah, nu tiel. MORTENSGÅRD Stampita viro, sinjoro pastoro. Tion precipe vi devus memori. Ĉar estis ja vi unue, kiu stampis min. ROSMER Se tiam mi estus starinta kie mi nun staras, mi traktus vian pekon per pli indulgaj manoj. MORTENSGÅRD Tion pensas ankaŭ mi. Sed nun estas tro malfrue. Vi stampis min unu fojon por ĉiam. Stampis min por la tuta vivo. Nu, vi eble ne plene komprenas, kio al tio sekvas. Sed nun vi eble baldaŭ spertos tiun bruldoloron mem, sinjoro pastoro. ROSMER Mi? MORTENSGÅRD Jes. Ĉar vi do ne kredas, ke rektoro Kroll kaj lia rondo donos absolvon por tia rompo, kiel la via? Kaj “La Gubernia Gazeto” certe fariĝos iom sanga laŭdire. Povas okazi, ke ankaŭ vi fariĝos stampita viro. ROSMER Mi sentas min nevundebla en ĉiuj personaj rilatoj, sinjoro Mortensgård. Mia konduto ne estas pridubebla. MORTENSGÅRD (kun afableta rideto) Estas fiera vorto, tio, sinjoro pastoro. ROSMER Povas esti. Sed mi rajtas uzi tian vorton. MORTENSGÅRD Eĉ se vi esplorus vian konduton tiel profunde, kiel vi iam esploris la mian? ROSMER Vi parolas tiel strange. Al kio vi aludas? Ĉu al io difinita? MORTENSGÅRD Jes, estas difinita afero. Nur unu sola. Sed _tiu_ eblus fariĝi sufiĉe malagrabla, se malicaj kontraŭuloj informiĝus pri ĝi. ROSMER Vi bonvole sciigu, kio tio estus. MORTENSGÅRD Ĉu la pastoro ne povas mem diveni? ROSMER Ne, tute ne. Neniel. MORTENSGÅRD Nu ja, mi devas do malligi la sakon. — Mi havas en mia zorgo strangan leteron skribita ĉi tie en Rosmersholm. ROSMER La leteron de fraŭlino West, vi aludas? Ĉu ĝi estas tiom stranga? MORTENSGÅRD Ne, tiu letero ne estas stranga. Sed mi iam ricevis alian leteron de ĉi tiu domo. ROSMER Ankaŭ de fraŭlino West? MORTENSGÅRD Ne, sinjoro pastoro. ROSMER Nu, de kiu do? De kiu? MORTENSGÅRD De karmemora sinjorino. ROSMER De mia edzino! Vi ricevis leteron de mia edzino, ĉu? MORTENSGÅRD Jes, mi havas ĝin. ROSMER Kiam? MORTENSGÅRD Estis en la lasta vivotempo de la karmemora sinjorino. Povas nun esti antaŭ jaro kaj duono. Kaj tiu letero estas stranga. ROSMER Vi certe scias, ke mia edzino estis mense malsana tiun tempon. MORTENSGÅRD Jes, mi scias, ke multaj opiniis tion. Sed ŝajnas al mi, ke oni ne povas ion tian rimarki el la letero. Kiam mi diras, ke la letero estas stranga, tio estas pro alia kaŭzo. ROSMER Kaj, je la mondo, kion elpensis mia bedaŭrinda edzino por skribi al vi? MORTENSGÅRD Mi havas la leteron hejme. Ŝi komencas proksimume tiel, ke ŝi vivas en timo kaj teruro. Ĉar ĉi tie estas tiom da malbonaj homoj. Kaj tiuj homoj vivas nur por malutili al vi. ROSMER Mi? MORTENSGÅRD Jes, tiel ŝi skribas. Kaj jen la plej stranga. Ĉu mi tion menciu, sinjoro pastoro? ROSMER Jes certe! Ĉion. Senrezerve. MORTENSGÅRD La karmemora sinjorino petegas min esti grandanima. Ŝi scias, skribas ŝi, ke estas la pastoro, kiu eksigis min de mia instruista posteno. Kaj ŝi kore petas, ke mi ne venĝu min. ROSMER Kiel ŝi pensis, ke vi povus venĝi vin? MORTENSGÅRD Ŝi skribis en la letero, ke se mi aŭdus onidirojn, ke pekoj okazus en Rosmersholm, mi ne devus fidi tiaĵojn, ĉar estas nur malicaj homoj, kiuj disvastigis tiajn onidirojn por igi vin malfeliĉa. ROSMER Ĉu tio estas en la letero? MORTENSGÅRD La pastoro povas mem legi ĝin je okazo. ROSMER Sed mi ne komprenas —! Kion ŝi do imagis, kion tiaj onidiroj aludus? MORTENSGÅRD Unue ke la pastoro forlasis sian infanecan kredon. Tion la sinjorino definitive neis — tiam. Kaj poste — hm — ROSMER Poste? MORTENSGÅRD Poste ŝi skribas, — kaj tio estas tre konfuza, — ke ŝi ne konas iun pekan rilaton en Rosmersholm. Ke neniam fariĝis maljusteco kontraŭ ŝin. Kaj se onidiroj pri tiaĵoj disvastiĝus, ŝi petegas min ne tuŝi tion en “La Lumturo”. ROSMER Neniu nomo menciiĝas? MORTENSGÅRD Ne. ROSMER Kiu portis al vi tiun leteron? MORTENSGÅRD Mi promesis ne diri. Ĝi portiĝis al mi iun vesperon en krepusko. ROSMER Se vi estus tuj demandinta, vi informiĝus, ke mia bedaŭrinda, malfeliĉa edzino ne estis tute respondeckapabla. MORTENSGÅRD Mi ja demandis, sinjoro pastoro. Sed mi devas diri, ke mi ne ĝuste ricevis _tiun_ impreson. ROSMER Ĉu ne? — Sed kial vi vere informas min pri tiu malnova, konfuza letero? MORTENSGÅRD Por konsili vin esti ekstreme singardema, pastoro Rosmer. ROSMER En mia vivo, vi aludas? MORTENSGÅRD Jes. Memoru, ke de nun vi ne estas protektata viro. ROSMER Vi do subtenas la kredon, ke estas io kaŝinda? MORTENSGÅRD Mi ne scias, kial libereca viro ne vivus la vivon plej eble plene. Sed, kiel dirite, estu singardema post ĉi tiu tago. Se io onidirus kontraŭe al la antaŭjuĝoj, estu certa, ke la tuta libera spirita movado kulpiĝus pro ĝi. — Adiaŭ, pastoro Rosmer. ROSMER Adiaŭ. MORTENSGÅRD Kaj nun mi iros rekte al la presejo por presi la grandan novaĵon en “La Lumturo”. ROSMER Presu ĉion. MORTENSGÅRD Mi presas ĉion, kion la publiko bezonas scii. (Li salutas kaj eliras. _Rosmer_ restas staranta apud la pordo, dum _Mortensgård_ malsupreniras la ŝtuparon. Oni aŭdas la eksteran pordon fermiĝi.) ROSMER (ĉe la pordo, vokas mallaŭte) Rebekka! Re—. Hm. (laŭte) Sinjorino Helseth, ĉu fraŭlino West ne estas tie malsupre? SINJORINO HELSETH (aŭdiĝas malsupre en la antaŭĉambro) Ne, sinjoro pastoro, ĉi tie ŝi ne estas. (La kurteno en la fono flankentiriĝas. _Rebekka_ aperas en la pordaperturo.) REBEKKA Rosmer! ROSMER (turnas sin) Kio! Ĉu vi estis en mia dormoĉambro! Kara, kion vi tie faris? REBEKKA (iras al li) Mi ŝtelaŭskultis. ROSMER Tamen, Rebekka, kiel vi do povis! REBEKKA Jes, mi povis. Li tiel malbele vortumis, — tion pri la matena robo — ROSMER Ah, vi do estis tie, kiam Kroll —? REBEKKA Jes. Mi volis scii, kio kaŝiĝis inside en li. ROSMER Mi ja estus rakontonta. REBEKKA Vi apenaŭ rakontus ĉion. Kaj certe ne per liaj propraj vortoj. ROSMER Vi ĉion aŭdis, ĉu? REBEKKA La plimulton, mi pensas. Mi devis tempeton malsupreniri, kiam Mortensgård venis. ROSMER Kaj ree supren — REBEKKA Ne lasu vin ĝeni, kara amiko. ROSMER Faru ĉion, kion vi mem trovas justa kaj ĝusta. Vi ja havas vian plenan liberecon. — Sed kion vi sekve diras, Rebekka —? Ho, ŝajnas al mi, ke neniam antaŭe mi bezonis vin tiel forte kiel nun. REBEKKA Ni ambaŭ ja antaŭsciis kio foje venus. ROSMER Ne, ne, — ne tio ĉi. REBEKKA Ne tio ĉi? ROSMER Mi ja pensis, ke frue aŭ malfrue nia bela amikeco estus ĵetmakulata kaj suspektindigata. Sed ne de Kroll. De li mi neniam imagis tiaĵon. Sed de tiu svarmo kun krudaj animoj kaj malnoblaj okuloj. Ho jes, — mi ja havis kaŭzon por tio, kiam mi tiel gardeme per vualo kovris nian ligon. Estis danĝera sekreto. REBEKKA Ho, ĉu estas ĝeninda, la juĝo de aliuloj! Ni ja scias en ni mem, ke ni estas senkulpaj. ROSMER Mi? Senkulpa? Jes, tion mi efektive opiniis — eĉ ĝis ĉi tiu tago. Sed nun, — nun, Rebekka — REBEKKA Jes, kio nun? ROSMER Kiel mi klarigu por mi la teruran akuzon de Beate? REBEKKA (en ekscito) Ho, ne parolu plu pri Beate! Ne pensu plu pri Beate! Vi ja nun liberiĝis de ŝi, kiu estas morta. ROSMER Depost mi sciiĝis pri tio ĉi, ŝi refariĝis terure vivanta. REBEKKA Ho ne, — vi ne devas, Rosmer! Vi ne devas! ROSMER Jes, mi diras. Ni devas veni al la fundo de tio ĉi. Kiel povis ŝi erarvojiĝi en tiun fatalan miskomprenon? REBEKKA Vi do ne mem komencas dubi, ke ŝi estis proksima al mensa malsano? ROSMER Nu do, — estas pri tio, ke mi ne plu povas esti tute certa. Kaj cetere — se tiel estus — REBEKKA Se tiel estus? Jes, kio do? ROSMER Mi aludas, — kie ni serĉu la plej proksiman kaŭzon, ke ŝia malsana animo transiris al frenezeco? REBEKKA Kaj al kio utilas, ke vi perdigadas vin en tiaj cerbumadoj! ROSMER Mi ne povas eviti, Rebekka. Mi ne povas eviti tiun mordantan dubon, eĉ se mi arde volus. REBEKKA Ho, sed povas esti danĝere — tiel konstante turniĝi ĉirkaŭ tio sola kaj peza. ROSMER (paŝadas maltrankvile kaj penseme ĉirkaŭe) Mi iel estus min malkaŝinta. Ŝi eble estas rimarkinta, kiel feliĉa mi sentiĝis depost vi venis al ni. REBEKKA Jes, sed, kara, se tiel tamen estus —! ROSMER Eblas, — ke ne eskapis ŝian atenton, ke ni legis la samajn librojn. Ke ni serĉis unu la alian kaj priparolis la novajn aferojn. Sed mi tute ne komprenas! Ĉar mi estis ja ĉiam zorgema por ŝirmi ŝin. Kiam mi pripensas, aspektas ke mi ekstreme provis teni ŝin ekster tio nia. Aŭ ĉu ne, Rebekka? REBEKKA Jes, jes, vi faris. ROSMER Kaj ankaŭ vi. Kaj tamen —! Ho tio ĉi estas terure pripensi! Ŝi do pensadis, ŝi, — en sia malsana amo, — silentis kaj silentis, — observis nin, — rimarkis ĉion, kaj, — kaj misinterpretis ĉion. REBEKKA (premas la manojn) Ho, mi estus neniam veninta al Rosmersholm. ROSMER Ho, imagu kiel ŝi suferis en silento! La malbonon, kiun ŝi kredis kaj en sia malsana cerbo konstruis kaj kunmetis pri ni. — Ĉu ŝi neniam parolis al vi pri io, kio povus doni al vi iun spuron? REBEKKA (kvazaŭ ekscitita) Al mi! Ĉu vi kredas, ke mi tiaokaze restus ĉi tie tagon pli longe. ROSMER Ne, ne, mi komprenas. — Ho, la lukto, kiun ŝi luktis. Kaj luktis sola, Rebekka. Malespera kaj tute sola. — Kaj fine tiu emociiga — akuzanta venko — en la mueleja akvofalo. (Li ĵetas sin en la seĝon ĉe la skribotablo, apogas la brakojn sur la tablon kaj kovras la vizaĝon per la manoj.) REBEKKA (singardeme proksimiĝas al li de malantaŭe) Aŭskultu nun, Rosmer. Se estus en via potenco revoki Beate — al vi — al Rosmersholm, — ĉu vi volus? ROSMER Ho, kion scias mi fari aŭ ne fari. Mi nur havas penson pri tio sola, — kio estas nerevokebla. REBEKKA Vi estus ja nun komenconta vivi, Rosmer. Vi jam _estis_ komencinta. Vi estis vin tute liberiginta — al ĉiuj flankoj. Vi sentis vin ĝoja kaj liberanima — ROSMER Ho jes, — mi faris. — Sed jen venas tiu peza premo. REBEKKA (malantaŭ li kun la manoj sur la seĝodorso) Kiel rave estis, kiam ni sidis en la sidĉambro en la krepusko. Kaj ni helpis unu la alian fari planon por nova vivo. Vi volis preni lokon en la vivanta vivo, — en la vivo de la ĉiutago, — kiel vi esprimis vin. Vi volis iri kiel liberiganta gasto de hejmo al hejmo. Gajni la animojn kaj la volojn por vi. Krei nobelajn homojn ĉirkaŭe, — en pli kaj pli vastaj rondoj. Nobelojn. ROSMER Ĝojajn nobelojn. REBEKKA Jes — ĝojajn. ROSMER Ĉar estas la ĝojo, kiu nobeligas la animojn, Rebekka. REBEKKA Ĉu vi ne kredas, — ke ankaŭ la sufero? La granda sufero? ROSMER Jes, — se oni povus trapasi ĝin. Trans ĝin. Supere trans ĝin. REBEKKA _Tion_ vi devas. ROSMER (peze skuas la kapon) Trans tio ĉi mi neniam venos — tute. Ĉiam restos dubo. Demando. Mi neniam plu estos glutanta _tion_, kio faras la vivon mirinde ĝuinda por vivi. REBEKKA (super la seĝodorso, pli mallaŭte) Al kio vi aludas, Rosmer? ROSMER (rigardas supren al ŝi) Al la trankvila, ĝoja senkulpeco. REBEKKA (paŝon malantaŭen) Jes. Senkulpeco. (mallonga paŭzo) ROSMER (kun la kubutoj sur la tablo, apogante la kapon en la mano kaj antaŭenrigardante) Kaj kiel ŝi komprenis kombini. Kiel sisteme ŝi ĉion kunmetis. Unue ŝi komencas dubi pri mia ortodoksa kredo —. Kiel povis ŝi ekpensi _tion_ tiam? Sed ŝi ekhavis la ideon. Kaj ĝi kreskis al certeco. Kaj jen, — jes jen estis ja facile por ŝi akcepti ĉion imageblan. (streĉas sin en la seĝo kaj puŝas la manojn tra la hararo) Ho, ĉiuj tiuj frenezaj imagaĵoj! Neniam povas mi forigi ilin. Mi sentas. Mi scias. Senaverte ili venos ĵetante sin antaŭen memorigante pri la mortinto. REBEKKA Kiel la blanka ĉevalo en Rosmersholm. ROSMER Jes, tiel. Ĉasante antaŭen en la mallumo. En la silento. REBEKKA Kaj por tiu malbeata cerba ŝpino vi volas malkapti la vivantan vivon, kiun vi estis preta ĉirkaŭbraki. ROSMER Vi pravas, ke estas peze. Peze, Rebekka. Sed por mi ne estas elekto. Kiel mi do saviĝus el tio ĉi! REBEKKA (malantaŭ la seĝo) Kreante novajn rilatojn. ROSMER (ekmiras, suprenrigardas) Novajn rilatojn? REBEKKA Jes, novajn rilatojn al la ekstera mondo. Vivi, agi, trakti. Ne sidi ĉi tie cerbumante kaj kovante super nesolveblaj enigmoj. ROSMER (ekstaras) Novaj rilatoj? (paŝas trans la plankon, haltas apud la pordo kaj revenas) Mi ekhavis demandon. Ĉu ne ankaŭ vi faris al vi jenan demandon, Rebekka? REBEKKA (spiras peze) Lasu min — scii — kiu ĝi estas. ROSMER Kia kredas vi ke _nia_ rilato fariĝos post ĉi tiu tago? REBEKKA Mi pensas, ke nia amikeco eltenos — kio ajn kio venos. ROSMER Ne estas ĝuste tiel, ke mi pensis. Sed tio, kio unue kondukis nin unu al la alia, — kio kunligas nin tiel intime, — nia komuna kredo pri pura kunvivado inter viro kaj virino — REBEKKA Jes, jes, — kio pri tio? ROSMER Mi pensas, ke tia rilato, — nome kia la nia, — ĉu ĝi ne konvenas al vivo en trankvila, feliĉa paco —? REBEKKA Kaj sekve! ROSMER Sed nun malfermiĝas por mi vivo en lukto kaj malpaco kaj kun fortaj animstatoj. Ĉar mi _volas_ vivi mian vivon, Rebekka! Mi ne lasas min frapiĝi al la teron de teruraj eblecoj. Mi ne lasas al mi preskribi mian viviron, nek de vivanto nek de — de iu alia. REBEKKA Ne, ne, vi ne cedu! Estu tute libera viro, Rosmer! ROSMER Sed ĉu vi scias, kion nun mi pripensas? Vi ne scias? Vi ne scias, kiel mi povas liberiĝi de ĉiuj mordantaj memoroj, — de la tuta malgaja pasinteco? REBEKKA Nu! ROSMER Metante kontraŭ ĝin novan, vivantan realecon. REBEKKA (palpante la seĝodorson) Vivantan —? Kio estas — tio? ROSMER (pli proksime) Rebekka, — se mi nun demandus vin, — ĉu vi volas fariĝi mia dua edzino? REBEKKA (momenton muta, ekkrias en ĝojo) Via edzino! Via —! Mi! ROSMER Bone. Ni provu. Ni du volas esti unu. Neniu malplena loko kuŝu nun post la mortinto. REBEKKA Mi — en la loko de Beate —! ROSMER Kaj ŝi estos for el la sagao. Tute for. Por ĉiam kaj eterne. REBEKKA (mallaŭte kaj treme) Ĉu vi tion kredas, Rosmer? ROSMER Devas okazi! Devas! Mi ne povas, — mi ne volas trairi la vivon kun kadavro sur la dorso. Helpu min forĵeti ĝin, Rebekka? Kaj ni sufoku ĉiujn memorojn en libereco, en ĝojego, en pasio. Vi estu por mi la sola edzino, kiun mi iam havis. REBEKKA (sinrege) Ne plu menciu tion. Mi neniam fariĝos via edzino. ROSMER Kio! Neniam! Ho, ĉu vi ne kredas, ke vi amus min? Ĉu ne jam estas ero da amo en nia amikeco! REBEKKA (kovras la orelojn kvazaŭ en timo) Ne parolu tiel, Rosmer! Ne diru tiaĵon! ROSMER (kaptas ŝian brakon) Jes, jes, — _estas_ ĝermanta ebleco en nia rilato. Ho, mi povas vidi, ke vi sentas la samon. Ĉu ne, Rebekka? REBEKKA (denove firme kaj sinrege) Aŭskultu nun. Mi al vi diras, — ke se vi daŭrigos, mi forlasos Rosmersholm. ROSMER Forlasos! Vi! Vi ne povas. Neeblas. REBEKKA Pli neeble estas, ke mi fariĝu via edzino. Neniam en ĉi mondo povos mi tio fariĝi. ROSMER (rigardas ŝin mire) Vi diras “povos”. Kaj tiel strange. Kial vi ne povos? REBEKKA (kaptas ambaŭ liajn manojn) Kara amiko, — pro vi mem kaj ankaŭ pro mi, — ne demandu kial. (malkaptas lin) Jen do, Rosmer. (Ŝi iras al la pordo maldekstre.) ROSMER De nun mi havas neniun alian demandon ol tiu sola — kial? REBEKKA (turnas sin kaj rigardas lin) Jen estos finite. ROSMER Inter vi kaj mi? REBEKKA Jes. ROSMER Neniam fariĝos finite inter ni du. Neniam vi forvojaĝos de Rosmersholm. REBEKKA (kun la mano sur la anso) Ne, mi ja ne faros. Sed se vi pli ofte demandos min, — estos tamen finite. ROSMER Tamen finite? Kiel —? REBEKKA Jes, ĉar tiam mi iros la saman vojon, kian Beate iris. Nun vi scias, Rosmer. ROSMER Rebekka —! REBEKKA (ĉe la pordo, kapsignas malrapide) Nun vi scias. (Ŝi eliras.) ROSMER (fiksrigardas kvazaŭ perdita al la fermita pordo, kaj diras al si mem) Kio — estas — jeno? TRIA AKTO (La sidĉambro en _Rosmersholm_. La fenestroj kaj la antaŭĉambra pordo estas malfermitaj. La antaŭtagmeza suno brilas ekstere.) (_Rebekka West_, vestita kiel en la unua akto, staras apud la fenestro. Ŝi akvumas la plantojn kaj ordigas. Ŝia kroĉaĵo kuŝas sur la apogseĝo. _Sinjorino Helseth_ paŝadas kun plumbroso en la mano malpolvante la meblojn.) REBEKKA (Post ioma paŭzo) Estas strange, ke la pastoro restas tiom longe supre hodiaŭ. SINJORINO HELSETH Ho, tion li ja ofte faras. Sed nun li baldaŭ malsupren venos, mi opinias. REBEKKA Vi vidis lin, ĉu? SINJORINO HELSETH Nur pase. Kiam mi supren portis la kafon, li paŝadis en la dormoĉambro finvestante sin. REBEKKA Mi demandas, ĉar hieraŭ li ne estis tute sanaspekta. SINJORINO HELSETH Ne, li ja tiel aspektis. Kaj mi imagas, ĉu ne estas io inter li kaj lia bofrato. REBEKKA Kio tio do estus, vi pensas? SINJORINO HELSETH Mi ne povas scii. Eble estas tiu Mortensgård, kiu incitis ilin unu al la alia. REBEKKA Eblas. — Ĉu vi scias ion pri tiu Mortensgård? SINJORINO HELSETH Ne ne. Kiel povas la fraŭlino tiel pensi? Tia ulo kia li estas! REBEKKA Vi aludas ĉar li eldonas tiun fian gazeton? SINJORINO HELSETH Ho, ne estas nur pro _tio_. — La fraŭlino certe aŭdis, ke li ricevis infanon kun edziniĝinta virino, de kiu la edzo estis forkurinta? REBEKKA Mi aŭdis tion onidire. Sed tio estis longe antaŭ ol mi alvenis. SINJORINO HELSETH Jes Dio, li tiam estis tute juna. Kaj ŝi estus devinta havi pli bonan prudenton ol li. Edzinigi ŝin li ja ankaŭ volis. Sed tio ne permesiĝis. Kaj pro tio li ja akre suferis. — Sed poste tiu Mortensgård prosperis, li. Estas multaj, kiuj serĉas _tiun_ viron. REBEKKA La plimulto de malaltstataj homoj turnas sin prefere al li, kiam io okazas. SINJORINO HELSETH Ho, povus esti ankaŭ aliuloj ol tiuj malaltstataj — REBEKKA (ekrigardas ŝin kaŝe) Ĉu? SINJORINO HELSETH (apud la sofo, malpolvigas kaj balaas vigle) Povus esti tiaj homoj, pri kiuj oni ne unue pensis tion, fraŭlino. REBEKKA (ordigas la florojn) Nu, tio estas io kion vi nur kredas, sinjorino Helseth. Ĉar _vi_ ja ne povas scii tiaĵon tiel decide. SINJORINO HELSETH La fraŭlino opinias, ke mi ne povas scii, ĉu? Jes, certe mi povas. Ĉar, — se mi fine eldiru, — mi mem foje portis leteron al Mortensgård. REBEKKA (turnas sin) Ne, — ĉu vi! SINJORINO HELSETH Jes, mi efektive faris. Kaj tiu letero estis eĉ skribita ĉi tie en Rosmersholm. REBEKKA Vere, sinjorino Helseth? SINJORINO HELSETH Jes, je mia fido, ĝi estis. Kaj sur bela papero ĝi estis skribita. Kaj bela ruĝa sigelvakso estis metita ekstere. REBEKKA Kaj _vi_ konfidiĝis porti ĝin? Jes, kara sinjorino Helseth, ne estas malfacile diveni de kiu ĝi estis. SINJORINO HELSETH Nu? REBEKKA Kompreneble de sinjorino Rosmer en ŝia malsaneco — SINJORINO HELSETH Estas fraŭlino West, kiu _tion_ diras, kaj ne mi. REBEKKA Sed kio estis skribita en tiu letero? Nu, ja, — tion vi ne povas scii. SINJORINO HELSETH Hm, povus esti, ke mi tamen scias. REBEKKA Ĉu ŝi diris al vi, kion ŝi skribis? SINJORINO HELSETH Ne, ne ĝuste tiel. Sed kiam Mortensgård estis ĝin leginta, li komencis pridemandi min kaj profunde kaj longe, kaj tiel mi komprenis kio estis en ĝi. REBEKKA Kion vi kredas ke estis en ĝi? Ho kara, bona sinjorino Helseth, diru al mi! SINJORINO HELSETH Ne, fraŭlino. Ne por ĉio en la mondo. REBEKKA Ho, al mi vi povas ja paroli. Ni estas ja tiaj bonaj amikinoj. SINJORINO HELSETH Dio gardu min por ion diri al vi pri _tio_, fraŭlino. Mi ne povas ion alian diri, ol ke estis io malbela, kion ili estis kredigintaj al la bedaŭrinda malsana sinjorino. REBEKKA Kiu kredigis tion al ŝi? SINJORINO HELSETH Malbonaj homoj, fraŭlino West. Malbonaj homoj. REBEKKA Malbonaj —? SINJORINO HELSETH Jes, tion mi dufoje diras. Vere malbonaj homoj ili estus estintaj. REBEKKA Kaj ĉu vi divenas kiuj ili estis? SINJORINO HELSETH Ho, mi ja scias kion mi kredas. Sed Dio gardu _mian_ buŝon. Tamen ĉirkaŭiras en la urbo iu sinjorino — hm! REBEKKA Mi vidas je vi, ke estas sinjorino Kroll. SINJORINO HELSETH Jes, ŝi estas io aparta, ŝi. Al mi ŝi ja ĉiam tenis sin altece. Kaj al vi ŝi neniam havis simpatian okulon. REBEKKA Ĉu vi opinias, ke sinjorino Rosmer estis mense plene sana, kiam ŝi skribis tiun leteron al Mortensgård? SINJORINO HELSETH Estas strange pri la prudento, fraŭlino. Tute freneza mi opinias, ke ŝi ne estis. REBEKKA Sed ŝi ja fariĝis freneza, kiam ŝi sciiĝis, ke ŝi ne povis naski infanojn. Estis _tiam_ ke la malsano erupciis. SINJORINO HELSETH Jes _tio_ frapis ŝin tre forte, la bedaŭrinda sinjorino. REBEKKA (prenas la kroĉaĵon kaj eksidas apud la fenestro) Cetere, — ĉu ne ankaŭ vi opinias, ke _tio_ funde estis bona por la pastro, sinjorino Helseth? SINJORINO HELSETH Kio, fraŭlino. REBEKKA Ke ne venis infanoj. Ĉu? SINJORINO HELSETH Hm, mi ne vere scias, kion al tio diri. REBEKKA Jes, kredu min. Estis la pli bona por li. Por pastoro Rosmer ne konvenas aŭskultadi infankriadon. SINJORINO HELSETH Infanetoj ne krias en Rosmersholm, fraŭlino. REBEKKA (rigardas ŝin) Ili ne krias, ĉu? SINJORINO HELSETH Ne. En ĉi tiu bieno la infanetoj neniam kriis, tiom longe kiom homoj memoras. REBEKKA Vere strange. SINJORINO HELSETH Jes, ĉu ne strange. Sed estas eco en la parencaro. Kaj aldone estas alia stranga afero. Kiam ili fariĝas pli grandaj, ili neniam ridas. Neniam ridas tiom longe kiom ili vivas. REBEKKA Estus vere strange — SINJORINO HELSETH Ĉu la fraŭlino unu solan fojon vidis aŭ aŭdis la pastoron ridi? REBEKKA Ne, — kiam mi pripensas, mi preskaŭ samopinias, ke vi pravas. Sed ŝajnas al mi, ke la homoj ja ne multe ridas en ĉi tiu distrikto. SINJORINO HELSETH Ili ne faras. Tio komencis en Rosmersholm, laŭdire. Kaj eble disvastiĝis kvazaŭ iu infekto, ankaŭ tio, mi opinias. REBEKKA Vi estas pensema virino, vi, sinjorino Helseth. SINJORINO HELSETH Ho, la fraŭlino ne moku min —. (aŭskultas) Tŝ, tŝ, — la pastoro malsuprenvenas. Li ne ŝatas vidi la balailon ĉi tie. (Ŝi eliras tra la pordo dekstre.) (_Johannes Rosmer_, kun bastono kaj ĉapelo en la mano, venas de la antaŭĉambro.) ROSMER Bonan matenon, Rebekka. REBEKKA Bonan matenon, kara. (iom poste; kroĉas) Vi eliros, ĉu? ROSMER Jes. REBEKKA La vetero estas ja bela. ROSMER Vi ne venis al mi ĉi-matene. REBEKKA Ne, — mi ne faris. Ne hodiaŭ. ROSMER Ĉu ankaŭ poste vi ne faros? REBEKKA Ho, mi ankoraŭ ne scias. ROSMER Ĉu estas io poŝte por mi? REBEKKA “La Gubernia Gazeto” venis. ROSMER “La Gubernia Gazeto” —! REBEKKA Ĝi kuŝas tie sur la tablo. ROSMER (metas ĉapelon kaj bastonon flanken) Ĉu estas io —? REBEKKA Jes. ROSMER Kaj vi ne sendis ĝin supren — REBEKKA Vi sufiĉe frue legos ĝin. ROSMER Nu tiel. (prenas la gazeton kaj legas starante apud la tablo) — Ĉu! — — “ne povas sufiĉe averti kontraŭ senkarakteraj dizertuloj” —. (rigardas ŝin) Ili nomas min dizertulo, Rebekka. REBEKKA Ili ne mencias nomon. ROSMER Estas ja la sama. (legas pluen) “kaŝitaj perfiduloj kontraŭ la bona tasko” —. — “Judasnaturoj, kiuj senhonte konfesas sian defalon, tuj kiam ili opinias, ke la avantaĝa kaj plej profita momento venis”. “Senrespekta atenco al la memoro de honorindaj antaŭuloj” —. — “dum atendo ke la potenculoj de la momento ne forgesas konvenan rekompencon”. (metas la gazeton sur la tablon) Kaj tiel ili skribas pri mi. Tiuj, kiuj konas min de post longe kaj intime. Tion kion ili mem ne kredas. Tion en kio ili scias ke ne ekzistas vera vorto, — ili tamen skribas. REBEKKA Estas ankoraŭ pli. ROSMER (denove prenas la gazeton) — “pardonon pro nesperta juĝpovo” —. — “korupta influo, — eble ankaŭ etendita al aferoj, kiujn ni ne volas fari temon por publika priparolo aŭ plendo” —. (rigardas ŝin) Kion tio aludas? REBEKKA Ili celas min, komprenu. ROSMER (formetas la gazeton) Rebekka, — tio ĉi estas konduto de malhonestuloj. REBEKKA Jes, ŝajnas al mi, ke ili ne rajtas mokriproĉi Mortensgård. ROSMER (paŝadas sur la planko) Savo estas necesa. Ĉio bona en la homo pereas, se tio ĉi permesiĝas daŭri. Sed ĝi ne faru! Ho, kiom ĝoja, — kiom ĝoja mi sentus min, se mi kapablus iomete lumigi en tiu suspektinda abomeneco. REBEKKA (ekstaras) Jes, ĉu ne? En tio ĉi vi povas vivi por io granda kaj glora. ROSMER Imagu, se mi povus veki ilin al memrekono. Igi ilin penti kaj honti pri si mem. Proksimigi ilin unu al la alia neofendeme, — en amo, Rebekka. REBEKKA Jes, metu ĉiujn viajn kapablojn en tion, kaj vidu ke vi gajnos. ROSMER Ŝajnas al mi, ke mi devus sukcesi. Ho, kia feliĉego estus vivi la vivon. Ne plu malamika lukto. Nur konkurado. Ĉiuj okuloj rigardante la saman celon. Ĉiuj voloj, ĉiuj animoj progresantaj, — supren, — ĉiu laŭ sia propra naturdonita vojo. Feliĉo por ĉiuj, — kreita per ĉiuj. (ekrigardas eksteren, skuiĝas kaj diras peze) Ah! Ne per mi. REBEKKA Ne —? Ne per vi? ROSMER Eĉ ne _por_ mi. REBEKKA Ho, Rosmer, ne lasu la dubon preni vin. ROSMER Feliĉo, — kara Rebekka, — feliĉo estas unue la trankvila, ĝoja, sekura sento de senkulpeco. REBEKKA (rigardas antaŭen) Jes, tio pri kulpo —. ROSMER Ho, pri tio vi ne povas juĝi. Sed mi — REBEKKA Neniel vi! ROSMER (montras tra la fenestro) La akvofalo. REBEKKA Ho Rosmer —! (_Sinjorino Helseth_ enrigardas tra la pordo dekstre.) SINJORINO HELSETH Fraŭlino! REBEKKA Poste, poste. Ne nun. SINJORINO HELSETH Nur unu vorto, fraŭlino. (_Rebekka_ iras al la pordo. _Sinjorino Helseth_ diras ion al ŝi. Momenton ili parolas flustre kune. _Sinjorino Helseth_ kapsignas kaj eliras.) ROSMER (maltrankvila) Ĉu estis io por mi? REBEKKA Ne, nur dommastrinaj aferoj. — Nun vi devus eliri en la freŝan aeron, kara Rosmer. Iri vere longe, vi devus. ROSMER (prenas la ĉapelon) Jes, venu. Kaj ni iru kune. REBEKKA Ne, kara, mi ne povas nun. Iru sola. Sed forĵetu tiujn pezajn pensojn. Promesu al mi. ROSMER Tiujn mi neniam povos forĵeti de mi, — mi timas. REBEKKA Ho, ĉu io tiel senbaza povu kapti vin tiel forte —! ROSMER Bedaŭrinde, — ĝi ne estas senbaza. Mi kuŝis pensadante la tutan nokton. Beate eble tamen ĝuste vidis. REBEKKA Kiel do? ROSMER Ĝuste vidis, kiam ŝi kredis, ke mi amas vin, Rebekka. REBEKKA Ĝuste vidis en _tio_? ROSMER (metas la ĉapelon sur la tablon) Mi pensadas pri tiu demando, — ĉu ni du la tutan tempon ruzis nin mem — kiam ni nomis nian rilaton amikecon. REBEKKA Ĉu vi aludas, ke ĝi same ĝuste povus nomiĝi —? ROSMER — amo. Jes, mi pensas tion. Eĉ dum kiam Beate vivis, estis vi, al kiu mi donis miajn pensojn. Estis sole vi al kiu mi sopiris. Estis ĉe vi, ke mi sentis tiun trankvilan, ĝojan, senavidan feliĉon. Kiam ni vere pripensas, Rebekka, — nia kuna vivo komencis kiel dolĉa, sekreta infana enamiĝo. Sen postuloj kaj sen revoj. Ĉu ne ankaŭ vi sentis tiel? Diru! REBEKKA (luktas kun si mem) Ho, — mi ne scias kion respondi. ROSMER Kaj estas tiu intima vivo, kunaj unu al la alia kaj por ni reciproka, kiun ni prenis por amikeco. Ne, kara, — nia rilato estis spirita geedzeco — eble tuj post la unuaj tagoj. Tial estas kulpo en mi. Mi ne rajtis, — ne rajtis pro Beate. REBEKKA Ne rajtis vivi feliĉe? Ĉu vi tion kredas, Rosmer? ROSMER Ŝi rigardis nian rilaton per la okuloj de _ŝia_ amo. Juĝis nian rilaton laŭ la speco de _ŝia_ amo. Kompreneble. Beate ne povis juĝi alimaniere ol ŝi faris. REBEKKA Sed kiel vi povas kulpigi vin mem pro la iluzioj de Beate? ROSMER Pro amo al mi, — _sia_maniere, — ŝi ĵetis sin en la akvofalon. Tiu fakto staras firma, Rebekka. El ĝi mi neniam liberiĝos. REBEKKA Ho, ne pensu pri io alia ol la granda, bela tasko, por kiu vi oferis vian vivon! ROSMER (skuas la kapon) Ĝi neniam estos realigebla. Ne de mi. Ne post tio, kion mi nun scias. REBEKKA Kial ne de vi? ROSMER Ĉar neniam gajnos afero, kiu fontis en kulpo. REBEKKA (ekdire) Ho tiu hereda dubo, — hereda timo, — heredaj skrupuloj. Ili parolas ĉi tie pri mortuloj, kiuj reaperas kiel kuregantaj, blankaj ĉevaloj. Ŝajnas al mi, ke tio ĉi estas io tia. ROSMER Estu tio, kiel tio estu. Kion tio helpus, kiam mi ne povas kvitigi min je tio? Kaj kredu min, Rebekka. Estas kiel mi diras. Afero kiu gajnu daŭran venkon, — tiu estu antaŭen portata de ĝoja kaj senkulpa homo. REBEKKA Ĉu la ĝojo por _vi_ do estas tute ne malhavebla, Rosmer? ROSMER La ĝojo? Jes, kara, — ĝi estas. REBEKKA Por vi, kiu neniam povas ridi? ROSMER Tamen. Kredu, ke mi havas grandan talenton por esti ĝoja. REBEKKA Nun vi promenadu, kara. Longe, — tre longe. Ĉu vi aŭdas? — Jen via ĉapelo. Kaj jen via bastono. ROSMER (prenas ambaŭ) Dankon. Kaj vi akompanos? REBEKKA Ne, ne, mi ne povas nun. ROSMER Nu ja. Vi tamen estas kun mi. (Li eliras tra la antaŭĉambro. Iom poste _Rebekka_ ekrigardas de malantaŭ la malfermita pordo. Poste ŝi iras al la pordo dekstre.) REBEKKA (malfermas kaj diras duonlaŭte) Nun jen, sinjorino Helseth. Nun vi povas enlasi lin. (Ŝi iras al la fenestro.) (Mallonge poste _rektoro Kroll_ envenas de dekstre. Li salutas silente kaj formale kaj tenas la ĉapelon en la mano.) KROLL Li do eliris? REBEKKA Jes. KROLL Ĉu li kutimas promeni longe? REBEKKA Ho jes. Sed hodiaŭ mi ne certas. Kaj se vi ne volas renkonti lin — KROLL Ne, ne. Estas vi al kiu mi volas paroli. Kaj nur duope. REBEKKA Do urĝas uzi la tempon. Eksidu, sinjoro rektoro. (Ŝi eksidas en la apogseĝon ĉe la fenestro. _Rektoro Kroll_ eksidas sur seĝon apud ŝi.) KROLL Fraŭlino West, — vi apenaŭ povas percepti, kiom profunde kaj dolore tuŝas mian koron — tiu ŝanĝo, kiu okazis en Johannes Rosmer. REBEKKA Ni estis pretaj, ke tiaĵo okazus — en la komenco. KROLL Nur en la komenco? REBEKKA Rosmer havis la certan esperon, ke frue aŭ malfrue vi irus kun li. KROLL Mi! REBEKKA Kaj vi kaj ĉiuj liaj aliaj amikoj. KROLL Jen vidu! Tiel malforta estas lia juĝkapablo, kiam temas pri homoj kaj rilatoj en la vivo. REBEKKA Cetere, — kiam li nun sentas devige liberigi sin al ĉiuj flankoj — KROLL Jes, sed vidu, — estas ĝuste _tio_, kion mi ne kredas. REBEKKA Kion vi do kredas? KROLL Mi kredas, ke estas _vi_, kiu staras malantaŭ ĉio. REBEKKA Tion kredigis al vi via edzino, rektoro Kroll. KROLL Ne gravas de kiu mi havas la ideon. Sed certe estas, ke mi portas fortan dubon, — ege fortan dubon, mi diras, — kiam mi pripensas kaj analizas vian tutan konduton ekde via alveno ĉi tien. REBEKKA (rigardas lin) Ŝvebas en mia memoro, ke estis tempo, kiam vi portis fortan fidon al mi, kara rektoro. Varman fidon mi dirus. KROLL (mallaŭte) Kiun viron vi ne povus sorĉi, — kiam vi celus? REBEKKA Ĉu mi celis —! KROLL Jes, vi celis. Tiel stulta mi ne plu estas, ke mi imagas al mi, ke estis iu sento en la ludo. Vi nepre volis aranĝi por vi eniron en Rosmersholm. Fikse lokigi vin ĉi tie. Pri tio mi helpus vin. Nun mi vidas. REBEKKA Vi do tute forgesis, ke estas Beate, kiu petegis al mi translokiĝi ĉi tien. KROLL Jes, kiam vi estis ankaŭ ŝin sorĉinta. Aŭ ĉu povas nomiĝi amikeco, kion ŝi sentis por vi? Ĝi ŝanĝiĝis al diigo, — al adoro. Ĝi ekscesiĝis al, — kion nomi ĝin? — al ia desperata enamiĝo. Jes, tiu estas la ĝusta vorto. REBEKKA Vi devas nepre memori la staton de via fratino. Pri mi, mi certas, ke oni ne povas diri, ke mi iel estas ekzaltita. KROLL Certe ne. Sed des pli danĝera vi fariĝas por la homoj, kiujn vi volas superpotenci. Vi facile agas intence kaj laŭ difinita planado, — ĝuste ĉar vi portas fridan koron. REBEKKA Fridan? Ĉu vi certas? KROLL Nun mi tute certas. Alie vi ne estus povinta restadi ĉi tie jaron post jaro sekvante vian celon tiel neskueble. Nu jes, — vi atingis, kion vi volis. Vi prenis lin kaj la tuton en vian potencon. Sed por realigi tion, vi ne detenis vin fari lin malfeliĉa. REBEKKA Ne estas vero. Ne estas mi. Estas vi mem, kiu faris lin malfeliĉa. KROLL Mi, ĉu! REBEKKA Jes, kiam vi puŝis lin en la imagon, ke li estas kulpa pri la terura fino de Beate. KROLL Nu, tio do tuŝis lin tiel profunde? REBEKKA Tion vi do povas imagi. Tiel mola animo kiel la lia — KROLL Mi pensis, ke tielnomata liberigita viro scius malrespekti ĉiujn skrupulojn. — Sed jen tiel do estas! Ho jes, — funde mi ja tion sciis. La posteulo de tiuj viroj, kiuj ĉi tie el la portretoj rigardas nin, — li evitos eltiri sin de tio, kio nevendeble pasis kiel heredaĵo de generacio al generacio. REBEKKA (rigardas penseme antaŭen) Johannes Rosmer havas profundajn radikojn en la parencaro. Certe kaj vere. KROLL Jes, kaj tion vi devus respekti, se vi havus bonkorecon por li. Sed kompreneble vi ne povis atenti tiajn konsiderojn. Viaj kondiĉoj estas ja grandege malsimilaj al la liaj. REBEKKA Al kiaj kondiĉoj vi aludas? KROLL Mi pensas pri la kondiĉoj en la komenco. En la origino, — fraŭlino West. REBEKKA Nu tiel. Jes, vere — mi venis el tre malriĉaj kondiĉoj. Sed tamen — KROLL Ne estas stato kaj pozicio, al kiuj mi aludas. Mi pensas pri la moralaj kondiĉoj. REBEKKA Kondiĉoj —? Por kio? KROLL Ke vi entute koncipiĝis REBEKKA Kion vi jen do diras! KROLL Mi tion diras nur, ĉar ĝi klarigas vian tutan konduton. REBEKKA Tion mi ne komprenas. Mi volas ĉion scii! KROLL Mi vere opiniis, ke vi jam ĉion scias. Alie estus strange, ke vi lasis vin adopti de doktoro West — REBEKKA (ekstaras) Ah, tiel! Nun mi komprenas. KROLL — ke vi prenis lian nomon. La nomo de via patrino estis Gamvik. REBEKKA (paŝas sur la planko) Mia patra nomo estis Gamvik, sinjoro rektoro. KROLL La okupo de via patrino devis ja ofte meti ŝin en rilaton kun la distrikta kuracisto. REBEKKA Vi pravas. KROLL Kaj li prenas vin al si, — tuj kiam via patrino mortis. Li traktas vin severe. Sed tamen vi restas ĉe li. Vi scias, ke li postlasos al vi eĉ ne ŝilingon. Vi ricevis ja nur keston da libroj. Kaj tamen vi persistas ĉe li. Indulgas lin. Vartas lin eĉ al la fino. REBEKKA (ĉe la pordo, rigardas lin moke) Kaj ĉar mi ĉion tion faris, — tion vi klarigas per kredo, ke estis io malĉasta, — io krima en mia ekesto! KROLL Kion vi faris por li, mi deduktas el senpera filina instinkto. Vian tutan vivadon ceteran mi rigardas kiel sekvon de via origino. REBEKKA (impete) Sed ne troviĝas vera vorto en tio, kion vi diras! Kaj mi povas pruvi! Ĉar doktoro West ne estis veninta al Finnmark, kiam mi naskiĝis. KROLL Pardonu, — fraŭlino. Li alvenis la jaron antaŭe. Tion mi esploris. REBEKKA Vi eraras, mi diras! Vi tute eraras! KROLL Vi diris antaŭhieraŭ, ke vi havas dudek naŭ jarojn. Estas en la trideka. REBEKKA Ĉu? Ĉu mi diris? KROLL Jes. Vi faris. Kaj el tio mi povas kalkuli — REBEKKA Haltu! Ne helpas kalkuli. Ĉar mi povas same bone tuj diri al vi: Mi estas unu jaron pli aĝa ol mi ŝajnigas. KROLL (ridetas dubeme) Vere? Jen io nova. Kiel tio okazis? REBEKKA Kiam mi plenumis la dudek-kvinan, ŝajnis al mi, — senedza kia mi estis, — ke mi fariĝis tro maljuna. Kaj mi decidis mensogi pri unu jaro. KROLL Vi? Liberigita virino. Ĉu vi havas antaŭjuĝojn rilate al geedziĝa aĝo? REBEKKA Jes, estis ege stulte, — kaj ankaŭ ridinde. Sed ĉiam alpendiĝas io aŭ alia, de kio oni ne povas liberigi sin. Ni ja estas tiaj. KROLL Jen do pri tio. Sed la kalkulo tamen povas esti ĝusta. Ĉar doktoro West faris rapidan viziton tie la jaron antaŭ ol li dungiĝis. REBEKKA (ekkrias) Ne estas vero! KROLL Ĉu ne vero? REBEKKA Ne. Ĉar tion patrino neniam menciis. KROLL Ĉu ŝi ne faris? REBEKKA Ne, neniam. Kaj ankaŭ ne doktoro West. Neniam per sola vorto. KROLL Ĉu ne estus, ĉar ili ambaŭ havis kaŭzojn por transsalti jaron? Kiel _vi_ faris, fraŭlino West. Estas eble karakterizaĵo en la parencaro. REBEKKA (paŝadas ĉirkaŭe, pugnigas kaj tordas la manojn) Ne eblas. Estas nur io, kion vi volas kredigi al mi. Neniam je la mondo ke tio ĉi estas vero. Ne povas esti vero! Neniam je la mondo —! KROLL (ekstaras) Sed kara, — kial je Dio vi ekscitiĝas? Vi vere konsternas min! Kion mi kredu kaj pensu —! REBEKKA Nenion. Vi nek kredu nek pensu ion ajn. KROLL Do vi vere devas klarigi al mi, kial vi pri tiu ebleco, — tiel forte reagas. REBEKKA (regas sin) Estas ja tute simple, rektoro Kroll. Mi ne volas esti traktata kiel nelegitima naskiĝinto. KROLL Nu tiel. Nu ja, ni nur notu tiun klarigon — ĝis plue. Sed vi do konservis iun — antaŭjuĝon ankaŭ je tiu punkto. REBEKKA Jes, eble mi do faris. KROLL Nu, mi opinias, ke estas same pri la plimulto de tio, kion vi nomas vian liberecon. Vi legis kaj kaptis aron da novaj ideoj. Vi sciiĝis pri esploro en diversaj regionoj, — esploroj, kiuj aspekte renversas grandan parton de tio ĉe ni ĝis nun nerenversebla kaj neatakebla. Sed ĉio tio restas nur scio en vi, fraŭlino West. Nur scio. Ĝi ne eniris vian sangon. REBEKKA (dubeme) Eble vi pravas. KROLL Jes, nur provu vin mem, kaj vi vidos! Kaj kiam tiel estas pri vi, oni ja komprenas kiel statas pri Johannes Rosmer. Estas ja pura, klara frenezaĵo, — tiel ĵeti sin ĝuste en la pereon, kiam _li_ volas malkaŝe ekstari kaj konfesi sin apostato! Imagu, — li kun tiu timemo en la animo! Imagu _lin_ elpelita, — persekutata de la rondo al kiu li ĝis nun apartenis. Elmetata al senkonsideraj atakoj de la elstaraj altuloj en la socio. Neniam en sia vivo li estos viro por kontraŭstari tion. REBEKKA Li _devas_ kontraŭstari! Nun estas tro malfrue por retiri sin. KROLL Ne tro malfrue. Neniel. Kio okazis, ni povas silentigi, — aŭ estas almenaŭ klarigebla kiel nura pasinta, eĉ se bedaŭrinda, eraro. Sed — unu dispozicio tamen estas ja nepre necesa. REBEKKA Kaj kiu estas ĝi? KROLL Vi devas konvinki lin leĝigi la rilaton, fraŭlino West. REBEKKA La rilaton al mi? KROLL Jes. Vi devas konvinki lin tiel. REBEKKA Vi do absolute ne povas liberigi vin de la opinio, ke nia rilato bezonas — esti leĝiĝinta, kiel vi diras? KROLL Mi ne volas ekrilati pli proksime en la aferon mem. Sed vere mi opinias esti observinta, ke _tie_ kie estas plej facile rompi ĉiujn tielnomatajn antaŭjuĝojn, estas en — hm — REBEKKA — en la rilato inter viro kaj virino, vi aludas? KROLL Jes, — sincere dirite, — tion mi opinias. REBEKKA (paŝadas sur la planko kaj rigardas tra la fenestro) Mi estus dirinta, — ke tiel estus ke vi pravus, rektoro Kroll. KROLL Kion vi per tio aludas? Vi esprimas vin tiel strange. REBEKKA Ĉu! Sed ni ne parolu pli pri tiuj aferoj. — Ah, — jen li venas. KROLL Jam nun! Mi do foriros. REBEKKA (al li) Ne, — restu. Ĉar nun vi ion aŭdos. KROLL Ne nun. Ŝajnas al mi ke mi ne toleras vidi lin. REBEKKA Mi petas, — restu. Faru. Aŭ vi pentos poste. Estas la lasta fojo, ke mi petas al vi pri io. KROLL (rigardas ŝin surprize kaj demetas la ĉapelon) Nu do, fraŭlino West. Tiel do estu. (Silente dum momento. _Johannes Rosmer_ envenas de la antaŭĉambro.) ROSMER (vidas la _rektoron_, haltas ĉe la pordo) Ĉu! — _Vi_ ĉi tie! REBEKKA Li preferus ne renkonti vin, kara. KROLL (aŭtomate) Kara! REBEKKA Jes, sinjoro rektoro. Rosmer kaj mi — ni amike parolas unu al la alia. La rilato inter ni kondukis al tio. KROLL Ĉu _tio_ estas, kion vi promesis, ke mi aŭdu? REBEKKA Kaj _tion_ — kaj ion pli. ROSMER (proksimas) Kion celas la vizito hodiaŭ? KROLL Mi volis ankoraŭfoje provi haltigi vin kaj gajni vin reen. ROSMER (montras al la gazeto) Post tio kio estas skribita _tie_? KROLL Mi ne skribis tion. ROSMER Ĉu vi faris elpaŝon por reteni tion? KROLL Tio estus nepravigebla al la afero, kiun mi servas. Cetere ĝi ne estis en mia povo. REBEKKA (ŝiras la gazeton en pecojn, kunĉifas ilin kaj ĵetas ilin malantaŭ la fornon.) Jen. Nun ĝi estas el la vido. Kaj ke ĝi ankaŭ estu el la animo. Ĉar ne venos pli el tiaĵo, Rosmer. KROLL Ho, se vi tion povus _tiel_ ordigi. REBEKKA Venu, kaj ni eksidu karaj. Ĉiuj tri. Kaj mi diros ĉion. ROSMER (eksidas aŭtomate) Kio estas al vi, Rebekka! Tiu sinistra trankvilo —. Kio estas? REBEKKA La trankvilo de la decido. (eksidas) Eksidu ankaŭ vi, rektoro. (_Rektoro Kroll_ prenas lokon en la sofo.) ROSMER Decido, vi diras? Kiu decido? REBEKKA Mi volas redoni al vi, kion vi bezonas por vivi la vivon. Vi rericevu vian ĝojan senkulpecon, kara amiko. ROSMER Sed kion tio signifas! REBEKKA Mi volas nur rakonti. Nenio alia bezoniĝas. ROSMER Nu! REBEKKA Kiam mi venis ĉi tien el Finnmark — kune kun doktoro West, — ŝajnis al mi, ke kvazaŭ malfermiĝis por mi nova, granda, vasta mondo. La doktoro estis al mi instruinta iom el ĉio. Ĉiujn scietojn miajn pri la vivo tiam. (luktante kaj apenaŭ aŭdeble) Kaj jen — KROLL Kaj jen? ROSMER Sed, Rebekka, — tion ĉi mi ja scias. REBEKKA (fortigas sin) Jes, ja, — vi pravas. Vi scias _sufiĉe_ pri tio. KROLL (rigardas ŝin fikse) Eble mi foriru. REBEKKA Ne, sidu, kara rektoro. (al Rosmer) Estis ja _tio_, vidu, — ke mi volis partopreni en la nova tempo, kiu rompis al si vojon. Partopreni en la novaj ideoj. — Rektoro Kroll iun fojon rakontis al mi, ke Ulrik Brendel dum tempo havis grandan potencon super vi, dum vi ankoraŭ estis knabo. Ŝajnis al mi, ke mi povus denove revivigi tion. ROSMER Ĉu vi venis ĉi tien kun kaŝa intenco —? REBEKKA Mi deziris, ke ni du iru kune antaŭen en libereco. Ĉiam antaŭen. Ĉiam plu antaŭen. — Sed staris ja tiu sombra, netransirebla muro inter vi kaj la tuta, plena liberiĝo. ROSMER Kiun muron vi aludas? REBEKKA Mi pensas, Rosmer, ke vi ne povis libere kreski, krom en la klara sunbrilo. Kaj vi malfortiĝadis kaj defaladis ĉi tie en la sombro de tia geedzeco. ROSMER Neniam antaŭe vi parolis al mi pri mia geedzeco _tia_maniere. REBEKKA Ne, mi ne kuraĝis, ĉar tiaokaze mi estus vin timiginta. KROLL (kapsignas al Rosmer) Ĉu vi aŭdas _tion_? REBEKKA (daŭrigas) Sed mi bone komprenis kie estas via savo. La sola savo. Kaj jen mi agis. ROSMER Al kiuj agoj vi aludas? KROLL Ĉu per tio vi volas diri, ke —! REBEKKA Nu, Rosmer, —. (ekstaras) Restu sidanta ankaŭ vi, rektoro Kroll. Sed nun mi malkaŝigu. Ne estis vi, Rosmer. Vi estas senkulpa. Estis_ mi_, kiu logis —, kiu kaŭzis, ke Beate logiĝis sur la vojojn de deliro — ROSMER (eksaltas) Rebekka! KROLL (ekstaras de la sofo) — sur la vojojn de deliro! REBEKKA Sur la vojojn, — kiuj kondukis al la akvofalo. Nun vi ambaŭ scias. ROSMER (kvazaŭ paralizita) Sed mi ne komprenas —. Kion ŝi estas diranta? Mi komprenas eĉ ne vorton —! KROLL Ho jes. Mi komencas kompreni. ROSMER Sed kion vi do faris! Kion vi do povis diri al ŝi? Estas ja nenio. Tute nenio! REBEKKA Ŝi eksciis, ke vi estis vin laboriganta el la malnovaj antaŭjuĝoj. ROSMER Jes, sed tion mi ja ne tiam faris. REBEKKA Mi sciis, ke vi baldaŭ farus. KROLL (kapklinas al _Rosmer_) Aha! ROSMER Kaj jen? Kio pli? Nun mi volas scii ankaŭ la reston. REBEKKA Iom poste — mi petegis al ŝi permeson foriri de Rosmersholm. ROSMER Kial vi volis foriri — tiam? REBEKKA Mi ne volis foriri. Mi volis resti, kie mi estis. Sed mi diris al ŝi, ke estus la pli bona por ni ĉiuj — se mi malaperus entempe. Mi komprenigis al ŝi, ke se mi restus pli longe, — povus, — povus okazi, — kio ajn. ROSMER Tio do estas, kion vi diris kaj faris. REBEKKA Jes, Rosmer. ROSMER Estas _tio_, kion vi nomis agi. REBEKKA (kun rompita voĉo) Mi nomis ĝin tiel, jes. ROSMER (iom poste) Ĉu vi nun konfesis ĉion, Rebekka? REBEKKA Jes. KROLL Ne ĉion. REBEKKA (rigardas lin timigite) Kio plia estus? KROLL Ĉu vi ne fine kredigis al Beate, ke estis necese, — ne nur ke estis pli bone, — sed estis necese, pro vi kaj Rosmer, ke vi forirus aliloken — plej eble frue? — Nu? REBEKKA (malrapide kaj malklare) Eble mi ankaŭ diris tion. ROSMER (falas en la apogseĝon apud la fenestro) Kaj tiu araneaĵo el mensogo kaj trompo ŝi, — la malfeliĉa malsanulino, kredadis! Kredis plene kaj fide! Tiel neŝanceleble! (rigardas al _Rebekka_) Kaj neniam ŝi turnis sin al mi. Neniam per unu vorto! Ho, Rebekka, — mi vidas en vi, — tion _vi_ malkonsilis al ŝi! REBEKKA Ŝi estis ja enkapiginta, ke ŝi, — kia edzino seninfana, ne rajtis esti ĉi tie. Kaj ŝi imagis, ke estas ŝia devo al vi cedi la lokon. ROSMER Kaj vi, — vi faris nenion por tiri ŝin el tiu imagaĵo? REBEKKA Ne. KROLL Vi plifortigis ĝin, ĉu? Respondu! Ĉu vi ne faris? REBEKKA Ŝi eble komprenis min tiel, mi pensas. ROSMER Nu ja, — kaj por via volo ŝi klinis sin en ĉiuj aferoj. Kaj ŝi cedis la lokon. (eksaltas) Kiel povis — kiel povis vi daŭrigi tiun teruran ludon! REBEKKA Mi opiniis, ke estas elekto inter du vivoj, Rosmer. KROLL (severe kaj aŭtoritate) Vi ne rajtis fari tian elekton! REBEKKA (impete) Sed ĉu vi opinias, ke mi agadis kun malvarma, ruza animo! Mi ne estis tia, en tiu tempo, kiel nun, rakontante kio okazis. Kaj estas ja du specoj de volo en homo, mi pensas! Mi volis forigi Beate. Iel. Sed mi neniam kredis, ke okazus. Ĉe ĉiu paŝo, kiun mi kuraĝis fari antaŭen, estis kvazaŭ io kriis en mia interno: Nun ne pluen! Eĉ ne paŝon pluen! — Kaj tamen mi ne _povis_ ĉesi. Mi _devis_ provi iometon ankoraŭ. Nur iometon. Kaj iomete pli — kaj ĉiam iomete pli. Kaj fine _okazis_. — Estas tiel, ke tiaĵo okazas. (mallonga paŭzo) ROSMER (al Rebekka) Kiel vi opinias, ke poste okazos por _vi_? Post tio ĉi? REBEKKA Por mi povos okazi kio ajn. Ne multe gravas. KROLL Neniu vorto indikante penton. Vi eble neniun sentas? REBEKKA (malvarme, repuŝante) Pardonu, sinjoro rektoro, — tio estas afero, kiu ne rilatas al aliuloj. Ĝin mi prizorgos mem. KROLL (al _Rosmer_) Kaj kun tiu virino vi vivas sub la sama tegmento. En intima rilato. (rigardas al la portretoj) Ho, — tiuj, kiuj forpasis, — nun ili estus vidantaj! ROSMER Vi iros al la urbo, ĉu? KROLL (prenas sian ĉapelon) Jes. Plej eble frue. ROSMER (ankaŭ li prenas sian ĉapelon) Mi do akompanos vin. KROLL Vi volas! Jes mi pensis, ke ni ne estus vin tute perdintaj. ROSMER Venu do, Kroll! Venu do! (Ambaŭ eliras tra la antaŭĉambro sen rigardi al _Rebekka_. Iom poste _Rebekka_ iras singardeme al la fenestro kaj elrigardas inter la floroj.) REBEKKA (parolas duonlaŭte al si mem) Ne trans la ponton, eĉ ne hodiaŭ. Iras supre. Neniam transvenas la akvofalon. Neniam. (iras de la fenestro) Nu ja! (aliras kaj tiras la sonorilŝnuron) (Post iom _sinjorino Helseth_ envenas de dekstre.) SINJORINO HELSETH Kio estas, fraŭlino? REBEKKA Sinjorino Helseth, bonvolu serĉi mian valizon de la subtegmento. SINJORINO HELSETH La valizon? REBEKKA Jes, la bruna valizo el foka felo, kiel vi scias. SINJORINO HELSETH Nu ja. Sed Dio gardu min, — ĉu la fraŭlino volas vojaĝi? REBEKKA Jes, — nun mi volas vojaĝi, sinjorino Helseth. SINJORINO HELSETH Kaj tiel subite kaj tuje! REBEKKA Tuj kiam mi pakis. SINJORINO HELSETH Nun mi neniam aŭdis tiaĵon! Sed la fraŭlino certe revenos, mi scias? REBEKKA Mi neniam plu revenos. SINJORINO HELSETH Neniam! Sed, bona Dio, kiel estos ĉi tie en Rosmersholm, kiam fraŭlino West ne plu ĉeestas? Nun estis ja tiel bone kaj afable por la pastoro. REBEKKA Jes, sed hodiaŭ mi timiĝis, sinjorino Helseth. SINJORINO HELSETH Timiĝis! Jeĉjo, pro kio? REBEKKA Jes, aspekte mi kaptis videton de blankaj ĉevaloj. SINJORINO HELSETH De blankaj ĉevaloj! Meze en taglumo! REBEKKA Ho, ili elkuras kaj frue kaj malfrue, — la blankaj ĉevaloj en Rosmersholm. (ŝanĝas temon) Nu, — do pri la valizo, sinjorino Helseth. SINJORINO HELSETH Jes ja. La valizo. (Ambaŭ eliras dekstre.) KVARA AKTO (La sidĉambro en _Rosmersholm_. Estas malfrua vespero. Lampo kun ŝirmilo super lumas sur la tablo. _Rebekka West_ staras apud la tablo pakante kelkajn aĵetojn en valizon. Ŝiaj mantelo, ĉapelo kaj la blanka kroĉaĵo pendas super la dorso de la sofo. _Sinjorino Helseth_ envenas de dekstre.) SINJORINO HELSETH (parolas mallaŭte kaj aspektas rezerveme) Jes, nun ĉiuj aĵoj estas portitaj elen, fraŭlino. Ili staras en la kuireja koridoro. REBEKKA Bone. La veturigisto estas mendita, ĉu? SINJORINO HELSETH Jes. Li demandas, kiam li estu ĉi tie kun la ĉaro. REBEKKA Mi opinias, ke ĉirkaŭ la dekunua horo. La vaporŝipo foriros je noktomezo. SINJORINO HELSETH (iom hezitanta) Sed pri la pastoro? Se li ne revenos hejmen ĝis tiam? REBEKKA Mi tamen forvojaĝos. Se mi ne vidos lin, diru, ke mi skribos. Longan leteron. Diru tion. SINJORINO HELSETH Jes, povas esti bone skribi. Sed bedaŭrinda fraŭlino, — mi tamen opinias, ke vi devus provi paroli kun li ankoraŭfoje. REBEKKA Eble tio. Aŭ eble tamen ne. SINJORINO HELSETH Ne, — imagu ke mi travivu tion ĉi, — tion mi neniam imagis! REBEKKA Kion vi do imagis, sinjorino Helseth? SINJORINO HELSETH Ho, mi pensis, ke pastoro Rosmer estus pli fidinda viro ol tio ĉi. REBEKKA Pli fidinda? SINJORINO HELSETH Jes tion mi efektive diras. REBEKKA Sed, kara, kion vi per tio aludas? SINJORINO HELSETH Mi pensas, kiel vere kaj ĝuste estas, fraŭlino. Li ne liberigus sin el tio en _tia_ maniero, ne. REBEKKA (rigardas ŝin) Aŭskultu nun, sinjorino Helseth. Diru al mi honeste kaj sincere, — kial, pensas vi, ke mi forvojaĝos? SINJORINO HELSETH Je Dio, certe estas necese, fraŭlino. Nu ja, nu ja! Sed mi opinias, ke ne estas ĝentile farita de la pastoro. Mortensgård havis ja ekskuzon, li. Ĉar ŝi havis ja edzon en vivo. Kaj _tiuj_ du ne povis geedziĝi, spite al iu volo. Sed vidu la pastoron, li — hm! REBEKKA (kun rideto) Ĉu vi imagus tiaĵon inter mi kaj pastoro Rosmer? SINJORINO HELSETH Neniam je la mondo. Nu, mi pensas, — ne antaŭ hodiaŭ. REBEKKA Sed hodiaŭ do —? SINJORINO HELSETH Nu, — post ĉiuj infamaĵoj, kiujn homoj diras, ke estas pri la pastoro en la gazetoj, mi — REBEKKA Aha! SINJORINO HELSETH Ĉar estas mia opinio, ke tiu viro, kiu povas transiri al la religio de Mortensgård, li estas, je Dio, kredinda al kio ajn. REBEKKA Nu, povas esti. Sed mi do? Kion vi diras pri mi? SINJORINO HELSETH Ho tamen, fraŭlino, — pri vi ne estas multe direnda. Certe ne estas facile por soleca virino kontraŭstari, mi pensas. — Ni estas ja ĉiuj homoj, — fraŭlino West. REBEKKA Vera vorto, sinjorino Helseth. Ĉiuj estas ni homoj. — Por kio vi aŭskultas? SINJORINO HELSETH (mallaŭte) Ho, Jeĉjo, — jen mi pensas ke li venas ĝuste precize. REBEKKA (skuiĝas) Do tamen —! (decide) Nu jes. Do tiel estu. (_Johannes Rosmer_ envenas de la antaŭĉambro.) ROSMER (vidas la vojaĝvestaĵojn, turnas sin al _Rebekka_ kaj demandas) Kion tio ĉi signifas? REBEKKA Mi forvojaĝos. ROSMER Tuj? REBEKKA Jes. (al sinjorino _Helseth_) Do je la dekunua. SINJORINO HELSETH Bone, fraŭlino. (ŝi eliras dekstre) ROSMER (post mallonga paŭzo) Kien vi forvojaĝos, Rebekka? REBEKKA Norden per la vaporŝipo. ROSMER Norden? Kion vi faros tie norde? REBEKKA Mi ja venis de tie. ROSMER Sed tie norde vi ja havas nenion por fari nun. REBEKKA Eĉ ne ĉi tie. ROSMER Kion vi pensas entrepreni? REBEKKA Mi ne scias. Mi nur volas fari finon al la afero. ROSMER Fari finon? REBEKKA Rosmersholm rompis min. ROSMER (atentiĝas) Vi diras —? REBEKKA Rompis min en pecojn. — Mi havis fortan, kuraĝan volon, kiam mi venis ĉi tien. Nun mi estas subjugita sub fremdan leĝon. — De nun mi ne kredas, ke mi ion pli kuraĝos fari. ROSMER Kial ne? Kia leĝo estas tiu, pri kiu vi diras, ke —? REBEKKA Kara, ni ne parolu pri _tio_ nun. — Kio do okazis inter vi kaj la rektoro? ROSMER Ni repaciĝis. REBEKKA Nu do. Rezultis do en tio. ROSMER Li kolektis nian tutan rondon amikaran ĉe si. Ili evidentigis por mi, ke la laboro por nobligi la animojn, — tute ne konvenas al mi. — Kaj estas ja en si mem senespera. — Mi lasas tion kuŝi. REBEKKA Nu jes, — eble estas pli bone tiel. ROSMER Ĉu vi nun _tion_ diras? Ĉu vi _nun_ havas _tiun_ opinion? REBEKKA Mi venis al tiu opinio. Dum la lastaj kelkaj tagoj. ROSMER Vi mensogas, Rebekka. REBEKKA Mensogas —! ROSMER Jes, vi mensogas. Vi neniam kredis pri mi. Neniam vi kredis, ke mi estus viro por lukte konduki la aferon al venko. REBEKKA Mi kredis, ke ni du kune kapablus. ROSMER Ne vere. Vi kredis, ke vi mem povus fari ion grandan en la vivo. Ke vi povus uzi min por tio, kion vi volis ebligi. Ke mi povus servi al viaj celoj. _Jen_ kion vi kredis. REBEKKA Aŭskultu nun, Rosmer — ROSMER (eksidas peze en la sofon) Ho lasu! Mi nun vidas la fundon de ĉio. Mi estis kiel ganto en viaj manoj. REBEKKA Aŭskultu nun, Rosmer. Ni priparolu tion. Estas la lasta fojo. (eksidas sur seĝon apud la sofo) Mi intencis skribi al vi pri ĉio, — kiam mi estus reveninta norden. Sed eble estas pli bone, ke vi aŭdu tuj. ROSMER Ĉu vi havas ankoraŭ pli por konfesi? REBEKKA La granda restas. ROSMER Kio granda? REBEKKA Tio, kion vi neniam komprenetis. Tio, kio donas kaj lumon kaj ombron al ĉio cetera. ROSMER (skuas la kapon) Mi nenion komprenas el tio. REBEKKA Estas vero, ke mi elĵetis miajn retojn por gajni akceson ĉi tie en Rosmersholm. Ĉar mi pensis tiel, ke mi certe sukcesus ĉi tie. Iel — komprenu. ROSMER Vi ja sukcesis okazigi, kion vi volis. REBEKKA Mi kredas, ke mi povus okazigi kion ajn — tiam. Ĉar tiam mi ankoraŭ havis mian kuraĝan, liberan volon. Mi ne atentis konsiderojn. Ne rilatojn por kiuj elvojiĝi. — Sed jen venis la komenco de _tio_, kiu rompis mian volon — kaj timigis min tiel bedaŭrinde por la tuta vivo. ROSMER Kio venis? Parolu, por ke mi komprenu. REBEKKA Tiam obsedis min, — tiu sovaĝa, nesubigebla avido —. Ho, Rosmer —! ROSMER Avido? Vi —! Al kio? REBEKKA Al vi. ROSMER (volas eksalti) Kio estas! REBEKKA (haltigas lin) Restu sidanta, kara. Nun vi aŭdu pli. ROSMER Kaj vi volas diri — ke vi amis min — tiel! REBEKKA Ŝajnis al mi, ke devus nomiĝi ami — tiam. Ŝajnis al mi, ke tio estis amo. Sed ne estis. Estis kiel mi nun al vi diras. Estis sovaĝa, nesubigebla avido. ROSMER (pene) Rebekka, — ĉu vere estas vi mem, — vi — vi, pri kiu vi sidas rakontante! REBEKKA Jes, kion vi imagas, Rosmer! ROSMER El tio, — sub la potenco de tio vi do — vi do _agis_, kiel vi tion nomas. REBEKKA Estis super mi kiel ventego ĉe la maro. Estis kiel unu el la ventegoj, kiujn ni dumvintre havas tie norde. Ĝi prenas vin, — kaj portas vin kun si, — kien ajn longe. Neniu ideo pri kontraŭstaro. ROSMER Kaj ĝi forblovis la bedaŭrindan Beate en la akvofalon. REBEKKA Jes, ĉar tiam estis kvazaŭ lukto sur la boatkilo inter Beate kaj mi. ROSMER Vi vere estis la plej forta en Rosmersholm. Pli forta ol Beate kaj mi kune. REBEKKA Mi konis vin tiom, ke mi sciis, — al vi neniu vojo estis pasebla, antaŭ ol vi estus liberiĝinta kaj en rilatoj — kaj en spirito. ROSMER Sed mi ne komprenas vin, Rebekka. Vi — vi mem, — via tuta konduto estas por mi nesolvebla enigmo. Nun mi ja estas libera, — kaj en spirito kaj en rilatoj. Vi nun staras ĉe la celo, kiun vi unue metis antaŭ vin. Kaj nun tamen —! REBEKKA Neniam mi estis pli fora de la celo ol nun. ROSMER — kaj tamen, mi diras, — kiam hieraŭ mi demandis vin, — petis vin: fariĝu mia edzino, — tiam vi kriis en teruro, ke povus neniam okazi. REBEKKA Mi ekkriis en malespero. ROSMER Kial? Ĉar Rosmersholm ŝtelis miajn fortojn. Ĉi tie mia kuraĝa volo tondiĝis. Kaj kripliĝis! Tiu tempo nun forpasis por mi, kiam mi riskus kuraĝi kion ajn. Mi perdis la kapablon agi, Rosmer. ROSMER Diru do kiel tio venis. REBEKKA Venis per la vivo kune kun vi. ROSMER Sed kiel? Kiel? REBEKKA Kiam mi sidis sola kun vi ĉi tie, — kaj vi fariĝis vi mem — ROSMER Jes, jes? REBEKKA — ĉar vi neniam plene estis vi mem dum Beate vivis — ROSMER Bedaŭrinde, vi pravas. REBEKKA Sed kiam mi povis vivi kune kun vi ĉi tie, — en silento, — en soleco, — kiam vi senpere donis al mi ĉiujn viajn pensojn, — ĉiun animstaton, tiel dolĉe kaj bele, kiel vi sentis ĝin, — _tiam_ la granda ŝanĝo okazis. Iom post iom, — komprenu. Preskaŭ nerimarkeble, — sed fine tiel superfortige. Ĝuste al la fundo de mia animo. ROSMER Ho, kion do tio signifas, Rebekka! REBEKKA Ĉio alia, — tiu malbela, sensoebria avido, ĝi foriĝis tre foren, tre foren de mi. Ĉiuj tiuj ekzaltitaj potencoj rezignis silente. Malleviĝis anima ripozo super min, — silento kvazaŭ de birdroko sub la meznokta suno norde ĉe ni. ROSMER Diru pli. Ĉion kion vi scias diri. REBEKKA Ne estas multe pli. Estas nur _tio_, ke amo burĝonis en mi. La granda, rezignanta amo, kiu kontentiĝas de la kunvivo, tia kia ĝi estis inter ni du. ROSMER Ho, se mi nur scietis eron de tio! REBEKKA Plej bone kiel estas. Hieraŭ, — kiam vi demandis min, ĉu mi volus fariĝi via edzino, — mi ĝojkriis — ROSMER Jes, ĉu ne, Rebekka! Tiel ŝajnis al mi. REBEKKA Momenton, jes. En memforgeso. Ĉar estis mia antaŭa brava volo, kiu estis sin denove liberiganta. Sed nun ĝi ne plu havas potencon, — kun la tempo, ne. ROSMER Kiel vi klarigas tion, kio okazis en vi? REBEKKA Estas la vivkoncepto de la Rosmer-parencaro, — aŭ almenaŭ _via_ vivkoncepto, — kiu infektis mian volon. ROSMER Infektis? REBEKKA Kaj malsanigis ĝin. Sklave ligis ĝin sub leĝoj, kiuj ne validis por mi. Vi, — la vivo kune kun vi, — nobeligis mian animon — ROSMER Ho, ĉu tion mi kuraĝus kredi! REBEKKA Senriske vi povas tion kredi. La rosmera vivkoncepto nobeligas. Sed — (skuas la kapon) — sed, — sed — ROSMER Sed? Nu? REBEKKA — sed ĝi mortigas la feliĉon. ROSMER Ĉu jenon vi diras, Rebekka? REBEKKA Almenaŭ por mi. ROSMER Jes, sed ĉu vi _tion_ tiel certe scias. Se mi nun denove demandus vin —? Petegus vin — REBEKKA Ho, kara, — neniam plu parolu pri tio! Neeblas —! Jes, ĉar _sciu_, Rosmer, ke mi havas — pasintecon malantaŭ mi. ROSMER Ion pli ol vi jam rakontis? REBEKKA Jes. Ion alian kaj pli gravan. ROSMER (kun rideto) Ĉu ne estas strange, Rebekka. Imagu, ke suspekto de tiaĵo foje tanĝis min. REBEKKA Ĉu! Kaj tamen —? Tamen? — ROSMER Mi neniam fidis ĝin. Mi nur ludis kun ĝi, — tiel en la imago, komprenu. REBEKKA Se vi postulas, mi tuj diros ankaŭ tion. ROSMER (deturnante) Ne, ne! Eĉ ne vorton volas mi scii. Kio ajn kio ĝi estas, — mi havas forgeson por ĝi. REBEKKA Sed mi ne. ROSMER Ho, Rebekka —! REBEKKA Jes, kara, — _tio_ estas ja la teruraĵo, ke nun, kiam ofertiĝas al mi la feliĉon de la vivo per plenaj manoj, — nun mi fariĝis tia, ke mia propra pasinteco baras min. ROSMER Via pasinteco estas morta, Rebekka. Ĝi ne plu tenas prenon sur vi, — neniun konekson kun vi, — tia kia vi _nun_ estas. REBEKKA Ho, kara, estas ja nuraj parolturniĝoj. Ĉu pri la senkulpeco? De kie mi prenu _ĝin_? ROSMER (peze) Jes, jes, — la senkulpeco. REBEKKA La senkulpeco, jes. En ĝi estas la feliĉo kaj la ĝojo. Estas ja _tiu_ dogmo, kiun vi volis vivigi en ĉiuj tiuj estontaj nobelaj homoj — ROSMER Ho, ne memorigu min pri _tio_. Estis ja nur duono de revo, Rebekka. Tro rapida ideo, pri kiu mi mem ne plu kredas. — La homoj ne lasas sin nobeligi de ekstere. REBEKKA (mallaŭte) Ne tra la silenta amo, ĉu? ROSMER (penseme) Jes, — estas ja _tio_ kio estus la granda, la plej belega en la tuta vivo, mi pensas. — Se tiel estus. (tordas sin en maltrankvilo) Sed kiel mi scios pri tio? Ĝisfunde? REBEKKA Vi ne kredas min, Rosmer, ĉu? ROSMER Ho, Rebekka, kiel _povas_ mi plene kredi vin? Vin, kiu kaŝadis kaj sekretigis tiom ege! — Nun vi malkaŝigas tion kroman. Ĉu kuŝas celo sube, — diru malkaŝe. Ĉu vi eble volas tiel ion gajni. Mi deziras ja fari por vi, kion mi povas. REBEKKA (tordas la manojn) Ho, tiu mortiga dubo —! Rosmer, — Rosmer —! ROSMER Jes, ĉu ne terure? Sed mi ne povas malhelpi. Neniam mi transvenos por liberigi min de la dubo. Neniam scios certe, ke mi havas vin en plena kaj pura amo. REBEKKA Sed ĉu ne estas io interne en vi mem, kiu atestas, ke okazis transformo! Kaj ke la transformo okazis pere de vi, — pere de vi sole! ROSMER Ho, kara, — mi ne plu kredas pri mia kapablo transformi homojn. Mi ne plu kredas je mi mem en kiu ajn afero. Mi nek kredas je mi nek je vi. REBEKKA (rigardas lin sombre) Kiel vi do povas vivi la vivon. ROSMER Mi ne mem komprenas. Mi ne komprenas. Mi kredas, ke mi ne _povas_ vivi. — Kaj mi ja ankaŭ ne scias pri tiu afero en la mondo por kiu valorus vivi. REBEKKA Ho, la vivo, — ĝi renoviĝas. Ni tenu nin al tio, kara. — Sufiĉe frue ni eliros. ROSMER (eksaltas maltrankvila) Do redonu al mi la kredon! La kredon je _vi_, Rebekka! La kredon je via amo! Ateston! Ateston mi volas havi! REBEKKA Ateston? Kiel mi donu al vi ateston —! ROSMER Vi _devas_! (iras trans la plankon) Mi ne eltenas tiun solecan, — tiun teruran malplenecon, — tiun, — tiun — (Oni frapas forte sur la antaŭĉambra pordo.) REBEKKA (eksaltas el la seĝo) Ah, — ĉu vi aŭdis! (La pordo malfermiĝas. _Ulrik Brendel_ envenas. Li surhavas manumĉemizon, nigran surtuton kaj bonajn botojn ekstere de la pantalono. Cetere li estas vestita kiel la antaŭan fojon. Li aspektas konfuze.) ROSMER Ho, ĉu estas vi, sinjoro Brendel! BRENDEL Johannes, mia knabo, — mi salutas vin — adiaŭ! ROSMER Kien vi iros tiel malfrue? BRENDEL Malsupren la deklivon. ROSMER Kiel —? BRENDEL Nun mi iros hejmen, mia karega lernanto. Mi spertas hejmveon post la granda nenio. ROSMER Io okazis al vi, sinjoro Brendel! Kio estas? BRENDEL Vi do observas la transformon? Jes, — vi ja povas. Kiam mi lastfoje metis la piedon en tiun ĉi salonon, — mi staris antaŭ vi kiel bonhavulo kaj frapis mian brustpoŝon. ROSMER Nu! Mi ne tute komprenas — BRENDEL Sed tia, kia vi vidas min ĉi tiun nokton, mi estas detronigita reĝo sur la cindroamaso de mia brulita kastelo. ROSMER Se estas io, per kio _mi_ povas helpi vin — BRENDEL Vi konservis vian infankoron, Johannes. Ĉu vi povas doni al mi pruntaĵon? ROSMER Jes, jes, bonvole. BRENDEL Ĉu vi povas doni dispone idealon aŭ du? ROSMER Kion vi diras? BRENDEL Demetitan idealon aŭ du. Kaj vi faros bonan agon. Ĉar nun mi senestas, mia kara knabo. Tute senhava. REBEKKA Ĉu vi ne faris vian prelegon? BRENDEL Ne, vi loganta sinjorino. Imagu! Ĝuste kiam mi pretigas min elverŝi el la korno de abundeco, mi faras la embarasan malkovron, ke mi bankrotis. REBEKKA Sed ĉiuj viaj neskribitaj verkoj? BRENDEL Dum dudek kvin jaroj mi sidis, kiel avarulo sur ŝlosita monkesto. Kaj hieraŭ, — kiam mi malfermas kaj volas serĉi la trezoron, — jen estas nenio. La dento de la tempo mordis ĝin al polvo. Estis _nichts_ kaj nenio en la tuta afero. ROSMER Sed ĉu vi do certe tion scias? BRENDEL Ne estas loko por dubo, mia favorato. La prezidento konvinkis min pri tio. ROSMER Prezidento? BRENDEL Nu ja, — la ekscelenco do. _Ganz nach Belieben_. ROSMER Jes, kiu? BRENDEL Peder Mortensgård kompreneble. ROSMER Ĉu! BRENDEL (mistere) Tŝ, tŝ, tŝ! Peder Mortensgård estas la estro kaj reganto de la estonteco. Neniam mi lokiĝis antaŭ la vizaĝo de iu pli granda. Peder Mortensgård havas en si la ĉiopovan kapablon. Li povas fari ĉion, kion li volas. ROSMER Ho, ne kredu tion. BRENDEL Jes, mia knabo! Ĉar Peder Mortensgård neniam volas pli ol li povas! Peder Mortensgård kapablas vivi la vivon sen idealoj. Kaj _tio_, — vidu, — _tio_ estas ĝuste la sekreto de la ago kaj la venko. Tio estas la sumo de ĉiu saĝo en la mondo. Jen sufiĉe! ROSMER (mallaŭte) Nun mi komprenas, — ke vi foriras pli malriĉa ol kiam vi venis. BRENDEL _Bien_! Prenu nun _Beispiel_ de via antaŭa instruisto. Forstreku ĉion, kio enpresadis en vin. Ne konstruu vian kastelon sur cedanta sablo. Kaj esploru, kaj provu, — antaŭ ol vi konstruos sur tiu belega kreaĵo, kiu ĉi tie dolĉigas vian vivon. REBEKKA Ĉu al mi vi aludas? BRENDEL Jes, mia alloga marvirino REBEKKA Kial ne estus konstruinde sur mi? BRENDEL (paŝon pli proksimen) Mi sciiĝis, ke mia antaŭa lernanto havas vivkoncepton por konduki al venko. REBEKKA Kaj sekve —? BRENDEL La venko estas certa. Sed, — notu, — je nepra kondiĉo. REBEKKA Kiu? BRENDEL (prenas gardeme ŝian manartikon) Ke la virino, kiu amas lin, ĝoje iras en la kuirejon, kaj ĝoje forhakas sian delikatan rozoblankan malgrandan fingron, — _tie_, — ĝuste _tie_ ĉe la meza artiko. _Item_ ke la menciita amanta virino — same ĝoje — fortranĉas de si la senegale formitan maldekstran orelon. (malkaptas ŝin kaj turnas sin al _Rosmer_) Adiaŭ, mia venkanta Johannes. ROSMER Ĉu vi foriros nun? En sombra nokto? BRENDEL La sombra nokto estas la pli bona. Pacon al vi. (Li foriras.) (Momenton estas silente en la ĉambro.) REBEKKA (spiras peze) Ho, kiel naŭze kaj preme estas! (Ŝi iras al la fenestro, malfermas ĝin kaj restas tie staranta.) ROSMER (eksidas en la apogseĝon apud la forno) Ne estas alia solvo, Rebekka. Mi vidas nun. Vi _devas_ forvojaĝi. REBEKKA Jes, mi ne vidas elekton. ROSMER Ni profitu de la lasta tempeto. Venu, kaj eksidu ĉe mi. REBEKKA (aliras kaj eksidas sur la sofon) Kion vi do volas al mi, Rosmer? ROSMER Unue mi _tion_ diras al vi, ke vi ne bezonas havi zorgojn pro via estonteco. REBEKKA (ridetas) Hm. _Mia_ estonteco. ROSMER Mi antaŭvidis ĉiujn eblecojn. Antaŭ longe. Kio ajn kio okazos, por vi estas zorgita. REBEKKA Ankaŭ tio, vi kara. ROSMER Tion vi devus mem kompreni. REBEKKA Pasis jaroj de kiam mi pensis pri tiaĵoj. ROSMER Nu ja, — vi certe opiniis, ke neniam povus ŝanĝiĝi inter ni du. REBEKKA Jes, mi pensis tiel. ROSMER Ankaŭ mi. Sed se okazus, ke mi forpasus — REBEKKA Ho, Rosmer, — vi vivos pli longe ol mi. ROSMER Pri la bedaŭrinda vivo estas ja en mia propra potenco decidi. REBEKKA Kio estas! Vi do ne intencas —! ROSMER Ĉu aspektas al vi tiel strange? Post la mizere kompatinda malvenko, kiun mi suferis! Mi, kiu volis konduki mian vivotaskon al venko —. Kaj jen mi fuĝis de la tuto, — eĉ antaŭ ol la batalo komencis! REBEKKA Rekomencu la lukton, Rosmer! Provu, — kaj vi vidos la venkon. Vi nobeligos centojn, — vi nobeligos milojn da animoj. Provu! ROSMER Ho Rebekka, — mi, kiu nun eĉ ne kredas je mia propra vivotasko. REBEKKA Sed via tasko jam eltenis sian provon. Unu homon vi almenaŭ nobeligis. Min, tiom longe kiom mi vivos. ROSMER Jes, — se mi povus kredi vin en tio ĉi. REBEKKA (premas la manojn) Ho, sed Rosmer, ĉu vi ne scias ion, — ion, kiu povus igi vin kredi? ROSMER (skuiĝas kiel en timo) Ne ekpensu pri tio nun! Ne pluen, Rebekka! Eĉ ne vorto plu! REBEKKA Jes, ĝuste tion ni devas pripensi. Ĉu vi ion scias, kiu povus sufoki la dubon? Ĉar mi eĉ nenion scias. ROSMER Plej bone por vi, ke vi ne scias. — Plej bone por ambaŭ. REBEKKA Ne, ne, ne, — mi ne kontentiĝas pri tio! Se vi ion scias, kiu povus absolvi min en viaj okuloj, mi postulas de vi kiel mian rajton, ke vi menciu ĝin. ROSMER (kvazaŭ senpere puŝata kontraŭ sia volo) Ni do vidu. Vi diras, ke la granda amo estas en vi. Ke tra mi via animo nobeliĝis. Ĉu tiel estas? Ĉu vi ĝuste kalkulis? Ĉu ni faru provon pri la kalkulo? Ĉu? REBEKKA Mi estas preta. ROSMER Kiam ajn? REBEKKA Kiam ajn. Ju pli frue, des pli bone. ROSMER Ni do vidu, Rebekka, — se vi, — pro mi, — jam en ĉi tiu vespero. — (interrompas) Ho, ne, ne, ne! REBEKKA Jes, Rosmer! Jes, jes! Diru, kaj vi vidos. ROSMER Ĉu vi kuraĝas, — ĉu vole, — ĝoje, kiel diris Ulrik Brendel, — pro mi, nun ĉi tiun nokton, — ĝoje, — iri la saman vojon, kiun Beate iris? REBEKKA (Levas sin malrapide de la sofo kaj diras preskaŭ senvoĉe) Rosmer —! ROSMER Jes, kara, — tiu estas la demando de kiu mi neniam povas min liberigi, — kiam vi estos forvojaĝinta. Ĉiun opan horon dum la tago mi revenos al la sama. Ho, mi kvazaŭ vidas vin tute viva en mia imagaĵo. Vi staras sur la ponteto. Meze sur ĝi. Vi klinas vin super la manrelon! Kapturniĝas en logo al la torento! Ne. Vi retiras vin. Ne kuraĝas, — kion _ŝi_ kuraĝis. REBEKKA Sed se mi tamen havus la kuraĝon? Kaj la ĝojan volon? Kio do? ROSMER Mi do devus kredi vin. Mi do devus regajni la kredon je mia vivotasko. La kredo pri mia kapablo nobeligi homajn animojn. La kredo pri la kapablo de la homa animo nobeliĝi. REBEKKA (prenas malrapide sian ŝalon, metas ĝin sur sian kapon kaj diras sinrege) Vi rericevu vian fidon. ROSMER Ĉu vi kuraĝas kaj volas — tion, Rebekka? REBEKKA Juĝu morgaŭ, — aŭ poste, — kiam ili fiŝkaptas min. ROSMER (metas la manon al la frunto) Estas alloga teruro en tio ĉi —! REBEKKA Ĉar mi ne volas resti kuŝanta tie. Ne pli longe ol necese. Oni devas prizorgi por retrovi min. ROSMER (eksaltas) Sed tio ĉi, — estas ja freneza. Forvojaĝu, — aŭ restu! Mi kredas vin je via nura vorto ankaŭ tiun ĉi fojon. REBEKKA Parolturniĝoj, Rosmer. Neniu malkuraĝo kaj fuĝo denove! Kiel povas vi kredi min je mia nura vorto post tiu ĉi tago? ROSMER Sed mi ne volas vidi vian malvenkon, Rebekka! REBEKKA Ne okazos malvenko. ROSMER Okazos. Neniam vi havos animon por iri la vojon de Beate. REBEKKA Vi ne kredas? ROSMER Neniam. Vi ne estas kiel Beate. Vi ne estas sub la potenco de misgvidita vivkoncepto. REBEKKA Sed mi estas sub la vivkoncepto de Rosmersholm — _nun._ Pro kio mi kulpis, — mi devas pentofari. ROSMER (rigardas ŝin fikse) Ĉu _jen_ vi staras? REBEKKA Jes. ROSMER (decide) Nu bone. Kaj _mi_ estas sub nia liberigita vivkoncepto, Rebekka. Ne estas juĝisto super ni. Tial ni devas juĝi mem. REBEKKA (misinterpretas lin) Ankaŭ tio. Ankaŭ tio. Mia foriro savos la plej bonan en vi. ROSMER Ho, en mi ne plu estas io savinda. REBEKKA Estas. Sed mi, — mi estus de nun nur ia marfantomo, kiu alpendiĝis kaj retenis la ŝipon, sur kiu vi velus antaŭen. Mi estas ĵetenda maren. Aŭ ĉu mi iradus en la mondo travivante kripligitan vivon? Pensadi kaj cerbumi pri feliĉo, kiun mia pasinteco forĵetus por mi? Mi devas eliĝi el la ludo, Rosmer. ROSMER Se vi iros, — mi iros kune. REBEKKA (ridetas preskaŭ nerimarkeble, rigardas lin kaj diras pli malrapide) Jes, venu, vi, — kaj estu atestanto — ROSMER Mi kuniras, diras mi. REBEKKA Al la ponteto, jes. Ĝin vi ja neniam kuraĝas suriri. ROSMER Vi tion rimarkis, ĉu? REBEKKA (peze kaj rompite) Jes. — Estas tio, kio igis mian amon senespera. ROSMER Rebekka, — mi nun metas mian manon sur vian kapon. (faras kion li diras) Kaj prenas vin geedze kiel mian veran edzinon. REBEKKA (kaptas ambaŭ liajn manojn kaj klinas la kapon al lia brusto) Dankon, Rosmer. (malkaptas lin) Kaj nun mi iros — ĝoja. ROSMER Edzo kaj edzino devas kune iri. REBEKKA Nur al la ponteto, Rosmer. ROSMER Ankaŭ sur ĝin. Tiel longe kiel vi iros, — tiel longe mi akompanos vin. Ĉar nun mi kuraĝas. REBEKKA Ĉu vi vere certe scias — ke ĉi tiu vojo estas la plej bona por vi? ROSMER Mi scias, ke ĝi estas la sola. REBEKKA Se vi perfidis vin mem en tio? Se estus nur iluzio? Unu el tiuj blankaj ĉevaloj en Rosmersholm. ROSMER Povus esti. De ili ni neniam liberiĝos, — ni, en ĉi tiu bieno. REBEKKA Do restu, Rosmer! ROSMER La edzo akompanas sian edzinon, kiel la edzino akompanas sian edzon. REBEKKA Jes, sed diru al mi unue. Ĉu estas vi, kiu akompanas min? Aŭ mi kiu akompanas vin? ROSMER Tion ni neniam ĝisfunde elpensos. REBEKKA Mi volus scii. ROSMER Ni du akompanos unu la alian, Rebekka. Mi vin kaj vi min. REBEKKA Tion ankaŭ mi pensetas. ROSMER Ĉar nun ni estas unu. Venu! Kaj ni iru ĝoje. (Ili iras manon en mano tra la antaŭĉambro, kaj vidiĝas turni maldekstren. La pordo restas malfermita post ili. La sidĉambro restas momenton malplena. Jen _sinjorino Helseth_ malfermas la pordon dekstre.) SINJORINO HELSETH Fraŭlino, — nun la ĉaro — (ĉirkaŭrigardas) Ne interne? Eksteraj kune je tiu ĉi tempo? Nu do, — jen io —! Hm! (iras en la antaŭĉambron, ĉirkaŭrigardas kaj revenas.) Ne sur la benko. Ho ne, ne. (iras al la fenestro kaj elrigardas) Jeĉjo do! La blanka _tie_ —! — Je mia savo, ĉu ne ambaŭ staras sur la ponteto! Dio pardonu la pekajn homojn! Ĉu ili ne ĉirkaŭbrakas unu la alian! (ekkrias laŭte) Ho, — elen — ambaŭ! En la akvofalon. Helpo! Helpo! (tremas la genuoj; skuita ŝi tenas la seĝodorson, kaj preskaŭ ne kapablas eligi la vortojn) Ne. Ne helpo ĉi tie. — La karmemora sinjorino prenis ilin. End of the Project Gutenberg EBook of Rosmersholm, by Henrik Ibsen *** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK ROSMERSHOLM *** ***** This file should be named 24355-0.txt or 24355-0.zip ***** This and all associated files of various formats will be found in: http://www.gutenberg.org/2/4/3/5/24355/ Produced by Andrew Sly Updated editions will replace the previous one--the old editions will be renamed. Creating the works from public domain print editions means that no one owns a United States copyright in these works, so the Foundation (and you!) can copy and distribute it in the United States without permission and without paying copyright royalties. Special rules, set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you do not charge anything for copies of this eBook, complying with the rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose such as creation of derivative works, reports, performances and research. They may be modified and printed and given away--you may do practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is subject to the trademark license, especially commercial redistribution. *** START: FULL LICENSE *** THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free distribution of electronic works, by using or distributing this work (or any other work associated in any way with the phrase "Project Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project Gutenberg-tm License (available with this file or online at http://gutenberg.org/license). Section 1. General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm electronic works 1.A. By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to and accept all the terms of this license and intellectual property (trademark/copyright) agreement. If you do not agree to abide by all the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession. If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8. 1.B. "Project Gutenberg" is a registered trademark. It may only be used on or associated in any way with an electronic work by people who agree to be bound by the terms of this agreement. There are a few things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works even without complying with the full terms of this agreement. See paragraph 1.C below. There are a lot of things you can do with Project Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic works. See paragraph 1.E below. 1.C. The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation" or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project Gutenberg-tm electronic works. Nearly all the individual works in the collection are in the public domain in the United States. If an individual work is in the public domain in the United States and you are located in the United States, we do not claim a right to prevent you from copying, distributing, performing, displaying or creating derivative works based on the work as long as all references to Project Gutenberg are removed. Of course, we hope that you will support the Project Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with the work. You can easily comply with the terms of this agreement by keeping this work in the same format with its attached full Project Gutenberg-tm License when you share it without charge with others. 1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in a constant state of change. If you are outside the United States, check the laws of your country in addition to the terms of this agreement before downloading, copying, displaying, performing, distributing or creating derivative works based on this work or any other Project Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning the copyright status of any work in any country outside the United States. 1.E. Unless you have removed all references to Project Gutenberg: 1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed, copied or distributed: This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included with this eBook or online at www.gutenberg.org 1.E.2. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived from the public domain (does not contain a notice indicating that it is posted with permission of the copyright holder), the work can be copied and distributed to anyone in the United States without paying any fees or charges. If you are redistributing or providing access to a work with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.3. If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted with the permission of the copyright holder, your use and distribution must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional terms imposed by the copyright holder. Additional terms will be linked to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the permission of the copyright holder found at the beginning of this work. 1.E.4. Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm License terms from this work, or any files containing a part of this work or any other work associated with Project Gutenberg-tm. 1.E.5. Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this electronic work, or any part of this electronic work, without prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with active links or immediate access to the full terms of the Project Gutenberg-tm License. 1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary, compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any word processing or hypertext form. However, if you provide access to or distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than "Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org), you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm License as specified in paragraph 1.E.1. 1.E.7. Do not charge a fee for access to, viewing, displaying, performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9. 1.E.8. You may charge a reasonable fee for copies of or providing access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided that - You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method you already use to calculate your applicable taxes. The fee is owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he has agreed to donate royalties under this paragraph to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments must be paid within 60 days following each date on which you prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax returns. Royalty payments should be clearly marked as such and sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the address specified in Section 4, "Information about donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation." - You provide a full refund of any money paid by a user who notifies you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm License. You must require such a user to return or destroy all copies of the works possessed in a physical medium and discontinue all use of and all access to other copies of Project Gutenberg-tm works. - You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the electronic work is discovered and reported to you within 90 days of receipt of the work. - You comply with all other terms of this agreement for free distribution of Project Gutenberg-tm works. 1.E.9. If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm electronic work or group of works on different terms than are set forth in this agreement, you must obtain permission in writing from both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark. Contact the Foundation as set forth in Section 3 below. 1.F. 1.F.1. Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread public domain works in creating the Project Gutenberg-tm collection. Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic works, and the medium on which they may be stored, may contain "Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by your equipment. 1.F.2. LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all liability to you for damages, costs and expenses, including legal fees. YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE PROVIDED IN PARAGRAPH F3. YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH DAMAGE. 1.F.3. LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a written explanation to the person you received the work from. If you received the work on a physical medium, you must return the medium with your written explanation. The person or entity that provided you with the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a refund. If you received the work electronically, the person or entity providing it to you may choose to give you a second opportunity to receive the work electronically in lieu of a refund. If the second copy is also defective, you may demand a refund in writing without further opportunities to fix the problem. 1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE. 1.F.5. Some states do not allow disclaimers of certain implied warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages. If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by the applicable state law. The invalidity or unenforceability of any provision of this agreement shall not void the remaining provisions. 1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance with this agreement, and any volunteers associated with the production, promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works, harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees, that arise directly or indirectly from any of the following which you do or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause. Section 2. Information about the Mission of Project Gutenberg-tm Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of electronic works in formats readable by the widest variety of computers including obsolete, old, middle-aged and new computers. It exists because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from people in all walks of life. Volunteers and financial support to provide volunteers with the assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will remain freely available for generations to come. In 2001, the Project Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations. To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4 and the Foundation web page at http://www.pglaf.org. Section 3. Information about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit 501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal Revenue Service. The Foundation's EIN or federal tax identification number is 64-6221541. Its 501(c)(3) letter is posted at http://pglaf.org/fundraising. Contributions to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent permitted by U.S. federal laws and your state's laws. The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S. Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered throughout numerous locations. Its business office is located at 809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email business@pglaf.org. Email contact links and up to date contact information can be found at the Foundation's web site and official page at http://pglaf.org For additional contact information: Dr. Gregory B. Newby Chief Executive and Director gbnewby@pglaf.org Section 4. Information about Donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide spread public support and donations to carry out its mission of increasing the number of public domain and licensed works that can be freely distributed in machine readable form accessible by the widest array of equipment including outdated equipment. Many small donations ($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt status with the IRS. The Foundation is committed to complying with the laws regulating charities and charitable donations in all 50 states of the United States. Compliance requirements are not uniform and it takes a considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up with these requirements. We do not solicit donations in locations where we have not received written confirmation of compliance. To SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any particular state visit http://pglaf.org While we cannot and do not solicit contributions from states where we have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition against accepting unsolicited donations from donors in such states who approach us with offers to donate. International donations are gratefully accepted, but we cannot make any statements concerning tax treatment of donations received from outside the United States. U.S. laws alone swamp our small staff. Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation methods and addresses. Donations are accepted in a number of other ways including checks, online payments and credit card donations. To donate, please visit: http://pglaf.org/donate Section 5. General Information About Project Gutenberg-tm electronic works. Professor Michael S. Hart is the originator of the Project Gutenberg-tm concept of a library of electronic works that could be freely shared with anyone. For thirty years, he produced and distributed Project Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support. Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S. unless a copyright notice is included. Thus, we do not necessarily keep eBooks in compliance with any particular paper edition. Most people start at our Web site which has the main PG search facility: http://www.gutenberg.org This Web site includes information about Project Gutenberg-tm, including how to make donations to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.