[Transcriber's note: Tilde g in old Tagalog which is no longer used is marked as ~g.] [Paalala ng nagsalin: May kilay ang mga salitang "ng, mga," at iba pa upang ipakita ang dating estilo sa pag-sulat ng Tagalog na sa ngayon ay hindi na ginagamit.]
|
Sa tanang supling mong tunay cong
capatid na sa iyo'y nag-alay n~g bun~ga n~g isip ibig cong pumisan, cutad man ang bait, at maguing dan~gal co sa buhay na quipquip. N~g upang sacaling man~giba mang bayan na hindi sarili,t, tungtun~gán co lamang, ¡Ina co'y! marinig mauica n~g ibang aco ay sa iyo marunong magmahal. Caya n~ga,t, ang unang sumupling sa bait na hinog na bun~ga sa tangcay n~g saquit alay co sa iyo at pag-asa'y labis na ito'y sacsi rin n~g aquing pag-ibig. Yayamang dugo co, catauan at buhay, talagang iyo na, ¡oh! Ina cong bayan! bulaclac n~g isip ay ibig co namang ilangcap sa aquing sa iyo'y pagdamay. Sa bagay na ito'y cung aco'y sumapit sa pooc na ari n~g dalita,t, hapis, itong alaala'y, papaui sa saquit sanhi rin sa iyo ¡oh! bayan cong ibig. Hanganang co ito,t, aquing ipapaling ang tan~gang cong pluma sa ibig lumining nitong pinag-ugnay n~g bait na angquin yamang talastas n~g sa iyo ang dahil. |
|
Manang isang hapong dinalao ang
buhay niyaong magcaumpoc na lungcot at lumbay, sa isang uupan aco'y, nagulaylay at pinaguauari itong calagayan. Ualang ano ano'y, sumilang sa isip yaong paglilibang sa jarding mariquit caya n~ga,t, sa lagay aco ay tumindig hinanap ang simoy n~g han~ging malamig. At aquing tinun~go na cusang hinanap ang pooc na tunay n~g tanang bulaclac pagdating co roo'y, pinili co agad ang lalong mariquit, at aquing pinitas. N~guni at nalooy, nalagas na tunay nalanta n~gang cusa,t, ban~go ay naparam, napaui ang gandá, lumipas ang culay, caya,t, ang puso co ay muling nalumbay. At saca inisip cung ano ang dahil bulaclac na tan~gan nalungcot naman din, puso co'y tumiboc n~g tiboc mahinhin at uari'y, pinucao ang aquing panimdim. Pinag-ugnay-ugnay yaring paquiramdam saca binalangcás sa isip ang bagay, niyaong co natanto,t, nabatid na tunay, ang lungcot na yao'y, dahil din sa bayan. Dito co nabatid cung saan nagbuhat, cung saan sumupling ang lumbay n~g lahat, pagca,t, natanto co ang fraileng dulin~gas ay binubusabos Inang Filipinas. At tuloy dinalao itong ala-ala niyaong ualang n~galan na aquing naquita asal na mahalay guinaua n~g cura sa isang mag-inang ipinahamac niya. Ang nangyaring ito'y siyang isusulit at gauing liban~gan n~g tanang capatid JUSTICIA N~G DIOS siya cong na-isip itauag sa gayong namasda,t, nabatid. |
|
Cailan mang panahon ang casamaan cung umiral ma'y sa sandali lamang Aco. May isang mag-inang taga ibang bayan, aquing nalimutan cung ano ang n~galan; ang mag-inang ito'y, mahirap ang buhay, baquit ulila na sa dapat magmahal. May loob sa Dios ang babayeng anac may impoc na puri baga ma,t, mahirap maganda ang asal, matamis man~gusap sino mang tumin~gi'y malulugod agad. Ang caniyang ina,y lubha ring mabait di saquim sa pilac, totoong malinis, sa arao at gabi'y ualang ini-isip cung hindi ang gutom canilang mapatid. Sa isang paraang mabuti,t, mahusay, at hindi naghan~gad n~g anomang yaman, cung di yaong anac malinis matanao sa harap n~g mundo,t, hangang calan~gitan. Dapua,t, niyaon n~ga'y may isang dumating sa canilang bayan isang fraileng saquim; at doo'y nagcura nan~garal na tambing n~g utos n~g Dios na dapat ganapin. Diua ay dinalao n~g gauang pagsinta ang puso at loob n~g nasabing cura, caya,t, monaguillo'y, tinauag pagdaca,t, agad pinahanap n~g isang dalaga. Aniya'y, libutin ang loob n~g bayan at iyong sabihin sa m~ga magulang na may m~ga anac na dalagang tunay na sa arao arao'y, pasa sa simbahan. At huag lilimuting sila ay sasaglit matapos magsimba sa convento'y, manhic at ito'y, bilin co siyang isusulit sapagca,t, utos n~ga: n~g Dios sa lan~git. Itong monaguillo'y, agad n~g sumagot: na caniyang tutupdin sa among na utos, caya n~ga,t, nalis na at cusang naglibot at sa bahay bahay ay manhic manaog. Palibhasa n~gani ay utos n~g cura. lahat n~g magulang tumupad pagdaca at sa arao arao ay nan~gagsisimba,t, anac na dalaga'y, canilang casama. Pangagaling pa n~ga doon sa Simbahan sa convento nama'y man~gagtutuluyan: sasalubong dito ang among sa bayan at magpapahalic sa lahat n~g camay. Dumating ang arao sa gayon n~g gayon, dalauang mag-ina'y, piniguil n~g among, aniya'y: Mag-antay at may itatanong sa iniyong dalaua'y, tila nauucol. N~g mapag-iuan na niyaong caramihan dalauang mag-inang piniguil na tunay ang pag-uusisa dito na minulan n~g guinoong curang may asal halimao. Aniya'y: ¿Ano ba iniyong paghahanap, saan quinucuha cailan~gang lahat? ang sagot n~g ina:—Ang aquin pong anac tahiing damit sa bahay natangap. Ang tugon n~g cura: anac mo'y, magandá ang bagay sa caniya'y, tauaguing maestra, aco ang bahala ilalacad siya,t, huag n~g manahi magpacailan pa. Ang ina'y, sumagot, sa ganitong turing; —Salamat po among sa iyong pagtin~gin, cahimanauari icao po'y, gantihin n~g Dios sa lan~git sa gauang magaling. Madali,t, salita dumating ang arao ualang ano ano'y, tumangap n~g dalao, n~g isang sacristan, mag-inang tinuran sila'y, tinatauag n~g among sa bayan. Ang mag-inang ito'y, umayo,t, sumama sa doroong tauong alila n~g cura, ualang guni guni, ualang ala-ala cung di ang pan~gacong maguiguing maestra. N~g sila'y, dumating sa harap n~g among at nacahalic na sa camay n~g ungoy, ang uica n~g cura'y: Tinangap co n~gayon ang nombramiento na aquing nilayon. Caya n~ga at icao uica sa dalagá magbuhat na n~gayo'y, tunay n~g maestra, dito sa bayan mo, at iiuan mo na yaong pananahi na ualang halagá. Tandaan mo lamang itong aquing bilin na sa arao arao huag lilimutin, ang lahat n~g bata ay iyong dadalhin dito sa Convento,t, iharap sa aquin. Sagot n~g maestra'y,: Aquing tatandaan ang tanang bilin po n~g among sa bayan, pagcasabi nito, sila'y, nagpaalam ang toua n~g ina'y, ualang macapantay. Sa pagca,t, di alam ang nasa sa loob n~g curang sinambit na nagmamaayos, ang acala niya'y ang gayon ay taos sa puso at dibdib n~g lilo't balaquiot. Magbuhat na niyaon, sa gabi at arao Maguinoong cura'y laguing dumadalao, sa mag-inang ito't ang dinadahilan ay, ang pan~gan~garal n~g mabuting asal. N~guni at datapua't manang isang hapon ualang ano ano'y nagsulit ang among aniya,y: Tingnan mo, sa ina ang tucoy, ang ninanasa co at dinguin mo n~gayon. Malaqui ang aquing dalang pagmamahal sa anac mong iyan at magandang asal, caya't yamang cayo'y ulila n~g tunay sa aquin ay cayo,y mabuting pumisan. Talastas mo namang maigui ang capit n~g sino mang tauong sa cura'y sumanib gayon din sa pilac ualang isusulit at sino mang frayle'y sagana at sicsic. Hindi ca daramdam n~g ano mang hirap igagalang ca pa n~g capua mong lahat, balana'y pupuga'y sa iyo't tatauag macapangyarihan, papel ay malapad. Ang tugon n~g ina'y: Pangit pong malasin sa mata n~g lahat cung ito'y asalin, caya po't iurong ang nais na linsil ualang masasapit ano mang marating. Mabuti pa po n~gang tauaguing mahirap, marumi ang damit, sa dan~gal ay salat, huag n~g maturan na aco'y may anac babaye n~g cura ... ¡Dios co ay huag! Sumagot ang cura sa ganitong sulit, aniya'y: Babaye, icao ay mag-isip, dapat acalain na cung aquing ibig, ni ang gobernador di maiaalis. Pag nagcataon pa'y aco'y aayunan balang sabihin co'y mangyayaring tunay, caya't isipin mo itong isinaysay, bucas macalaua'y huag pagsisihan. Tugon n~g babaye: icao po'y bahala balang ibiguin mo'y mangyayaring paua; sa ninanasa po'y ualang magagaua pagca't sinun~galing ang balat n~g lupa. Malaqui mang lubha ang capangyarihan nino mang frayleng magcura sa bayan, ualang masasapit, cung pagpipilitang ilapat sa aquin ang pan~git na asal. Itong sinabi co'y itanim sa isip at pagtitibayin buhay ma'y maamis, ¡di co acalaing mag asal bulisic, ang isang ministro n~g Dios sa lan~git! Nang ito'y marinig n~g curang causap sa pagcaupo n~ga'y tumindig caagad, at saca uinicang:—¡Tandaan mong lahat, darating ang arao siyang pagbabayad! Tuloy n~g nanaog n~g ualang paalam ang sucab na tauong may asal halimao, magbuhat na niyaon sa gabi at arao ualang iniisip cung di cahayupan. Caya't sa convento n~g siya'y dumating yaong monaguillo'y tinauag na tambing aniya'y: Susundin, itong ibibilin, gagauin mo agad, huag lilimutin. Na mamayang gabi'y sunuguin ang bahay dalauang mag-inang quilala mo naman: ¿Bahay n~g maestra? sagot n~g sacristan, oo, ang uinica n~g cura sa bayan. —Aquin pong susundin ang mahal na utos, pagsunod na ito'y mapait sa loob, pagca't yaring puso'y uari'y natatacot sa sising darating n~g tunay na Dios. Ang sagot n~g cura: Huag ca n~gang balio ibig mo pa yata'y man~guna sa aquin, narito ang UALONG PISO at tangapin, huag cang main~gay at aco ay sundin. Tinangap ang pilac n~g saquim sa yaman nag ualang bahala sa lahat n~g bagay, caya't ang guinaua'y naghanda n~g tunay tanang gagamiting panunog n~g bahay. At pagcagabi n~ga lubha n~g tahimic, tinun~go ang daan at cusang lumapit sa tinitirahang bahay na maliit dalauang mag-ina na cahapis hapis. Saca sinusuhan ang apat na suloc, ano pa't sa apoy sila ay mabalot, ang batang babaye'y sa laqui n~g tacot taas n~g bintana'y nilucso't nilusob. Naiuan ang inang natupoc sa apoy matandang babayeng napag-isa doon, caya n~ga't ang anac hindi napatuloy pag layo't pag alis, piguil n~g panaghoy. Sa sama n~g loob siya'y napahimpil sa tabi n~g isang malapit na dinding, n~g calapit bahay, na hindi dinating n~g nin~gas n~g apoy, dahil n~g hilahil. Sa lagay-na ito'y bigla siyang guinilic n~g dalauang tauong di niya nabatid, at siya'y dinala at cusang piniit doon sa conventong tirahan n~g ganid. Sumunod na arao, ¡ano ang gagauin! siya'y naroon na dapat n~g silain, gayong cahirapang, palad ay alipin n~g capua palad, na ualang cahambing. Ang hunhang na cura'y siya'y nilapitan sa paghihimutoc siya'y niligauan, ¡ang aspid na loob hindi na gumalang sa luha n~g batang ulila n~g tunay! Aniya'y: Masdan mo sinapit dinating n~g calagayan mong aayao sa aquin, pag di pa pumayag sa aquing pag guilio mapapahamac ca di aco titiguil. Ang sagot n~g bata: Aco ma'y mamatay, ay hindi papayag sa masamang daan; ang tugon n~g cura: Iyong pag-isipan, sa cuartong ito'y quita'y babalican. Magbuhat na niyaon ang cahapis hapis na inaalipin n~g madlang hinagpis, sa arao at gabi'y nataas sa lan~git caniyang panaghoy na sanhi n~g saquit. Caya't n~g magbalic ang curang ulupong ang ulilang bata'y hindi nahinahon; agad n~g guinamit ang ganitong tanong: ¿Inisip mo na ba? ¿at ano ang tugon? Sumagot ang bata: Icao po'y mahabag sa abang lagay cong busabos n~g hirap, caya n~ga't dinguin mo itong paquiusap sa aquing confesor aco ay haharap. Confesor na ito'y isa n~gang clérigo may tunay na loob at mabuting tauo, ito ang marapat tauaguing ministro n~g Dios sa lan~git lubhang masaclolo. Ang tugon n~g cura sa gayong pamanhic: Hindi mangyayari cahit mo ipilit, at hangang hindi ca na sagot sa sulit sagot na paayong aquing ninanais. Sa sama n~g loob n~g batang na iyac tumugon n~g uicang lubhang mabanayad; Oo na po among mamaya tutupad caya't magbalic po at aco'y pápayag. Sa bagay na ito'y ang curang bulisic sumagot n~g: Oo't pagdaca'y nalis; guinaua n~g bata'y tumaanang pilit na di namalayan nino mang casanib. Pagdaca'y tinun~go at cusang hinanap caniyang confesor na may puring hauac, pagcaquita niya'y agad n~g tumauag, may luha sa mata't siya'y napalin~gap. Ang sagot sa caniya: Huag n~g magbalic sa coventong yaon n~g curang bulisic, aco ang bahalang sa lahat umusig at mananagot pa sa caniyang nais. Caya n~ga't nangyari'y sabihin sa aquin n~g aquing matanto't siya ay usiguin; Cung gayon po'y tingnan, ang sa batang turing aquing dinaanan n~gayo'y sasalitin. Aco po'y ulila sa guilio na ama at nalabing toua co'y pag-lin~gap ni ina, aming pagcabuhay tumangap toui na n~g tahiing damit mahal man ó mura. N~guni't isang arao cami'y pinatauag n~g curaug hindi na natutong mahabag, at tuloy sinabing iuan co ay dapat yaong pananahing aquing paghahanap. Acala ni ina'y mabuti ang nais, n~g curang sinabing, sa ami'y nagsulit, na aco'y gagaouing maestra sa pilit caya't ang salamat siyang ipinalit. Dumating ang arao n~g capan~gacuan n~g cura sa aquing titulong sinaysay, caya po't nangyaring nagmaestrang tunay dito po sa guilio at nilac-hang bayan. N~guni't isang hapon ang cura ay nanhic sa amin pong bahay pagdalao ang nais, ualang ano ano cay ina'y nagsulit n~g lubhang mahalay tungcol sa pag-ibig. Sumagot si inang ano mang sapitin hindi siya papayag sa bagay na turing, sa lagay na ito'y ang lilo at soail, umalis na bigla't anaquin ay haling. Pagcagabi n~ga po'y sinunog ang bahay niyaong monaguillo na caniyang utusan, doon po'y si ina ¡Dios co'y namatay! natupoc sa apoy na dulot n~g hunghang. Sa bagay pong ito'y, aco'y, naninimdim at sa isang suloc aco'y, napahimpil, ualang ano ano'y, lumapit sa aquin dalauang lalaquing may suot na itim. At aco'y, dinala sa conventong tunay ipinasoc tuloy sa cuartong nalaan, at n~g naroon na pinto ay sinarhan at aco'y piniit n~g ualang dahilan. Pagca umaga po'y lumapit sa aquin ang curang doroon, nagsulit na tambing, aniya,y: Tignan mo, sinapit dinating n~g lilong ina mong palalong magturing. Sa paghihinagpis aco'y niligauan ang luha n~g puso,y di man iguinalang ... pag ligao na yao'y inululang tunay saca nilangcapan n~g balang mahalay. Caya po,t, sagot co siya ay magbalic at aco'y papayag sa ninasang lihis, saca n~ga n~g siya, doon ay umalis aco namang ito'y nagtanan n~gang pilit. Caya po narito iyong saclolohan sa n~galan n~g Dios, huag pabayaan: sa lagay cong ito'y maaua pong tunay at yaong justicia ang hin~gi co lamang. Ang sagot n~ga nitong caniyang confesor justicia, justicia, sa iyo'y aampon, caya't omoui ca, aco'y paroroon, cung hanapin ca pa n~g curang ulupong. Paroon sa bahay n~g iyong magulang tiahin ó lelang ó caya pininsan, saca tumahimic sa sariling lagay aco ang bahala sa lahat n~g bagay. Nang ito'y matanto n~g batang causap ligalíg na loob tumahimic agad, at tuloy omoui na cusang hinanap ang bahay n~g aleng labing camag-anac. N~guni't hindi pa lumilipas halos ang arao na yaon, balita'y sumabog siya'y hinahanap n~g curang may poot dahil sa nag-asal n~g uala sa, ayos. Caya n~ga't sa bahay n~g aleng tinuran ay doon inabot n~g cura't sacristan, ang batang babayeng ulila sa layao, capos sa ligaya at sa toua'y uhao. Nang siya'y maquita n~g curang bulisic pagdaca'y uinicang; ¡oh babaying ganid! acala mo yata aco'y palulupig sa isang paris mong licó ang matouid. Capag hindi ca pa sumama sa aquin asahan mo na n~ga na may sasapitin ang lagay mong iyan na calaguimlaguim, marahil hindi mo maubos tayahin. Hangang nagsusulit ang curang halimao, ang batang babaye'y nag-utos na tunay n~g palihim pa n~ga confesor tauagan sa caniyang bahay siya'y saclolohan. Caya n~ga't nag-abot ang dalauang ito sa bahay n~g bata, cura at clérigo, dito na minulan yaong pagtatalo tungcol sa gagauin n~g tunay na tauo. Ang uica n~g cura, sa bata ang tin~gin icao ay sumamang madali sa aquin, dito na tumugón clérigong mahinhin aniya'y turan mo cung ano ang dahil. —Siya'y nagtaanan sa aquin convento nilibac ang utos Santo sacrificio, caya n~ga at n~gayon aco'y naparito upang parusahan sa dahil na ito. Sagot n~g clérigo'y icao ay tumahan huag cang humanap n~g lilong dahilan, cung caya ang bata sa iyo'y nagtanan dahil sa ang ibig puri ay in~gatan. Sapagca't icao n~ga'y di dapat tauaguing ministro n~g Dios, lubhang maauain, dahil sa asal mo'y totoong napuing sa hatol n~g lan~git na ualang cahambing. Sinisira mo n~ga bilin n~g cánones nilalabág mo pa sampuo pa n~g leyes, ¿hindi mo ba tantong doo'y nacatitic na baual sa clero ang asal bulisic? ¿Hindi mo ba alám ang dapat asalin n~g sino mang fraile, anomang marating? ¿di ba sa breviario may tunay na bilin sa clero'y ang linis, ang dapat gamitin? Cung ito'y alam mo ¿baquit mo hinamac ang mahal na bilin n~g leyes na lahat, sanhi sa nais mo na nasa n~g oslac? hayop ang sa iyo'y dapat na itauag. Tumugon ang curang may impoc na galit tiguil sinun~galing, icao ang bulisic marunong sa lahat, pati pa n~g lan~git ibig pang maabot n~g haling na isip. Sumagot sa gayon, doroong clérigo n~g uicang mamaya magquiquita tayo, tutun~go sa Juez at isusumbong co ang causa criminal na iniimpoc mo. Alam cong icao n~ga't di ibang tunay siyang nagpasunog sa caniyang bahay, doon n~ga rin naman tupóc na namatay ang ina n~g batang ualang casalanan. Pagcauica nito'y umalis na agad yaong Juzgado ang siyang hinanap, sa bagay na ito'y ang cura'y nasindac caya't natiguilan sa sandaling oras. Mapamayamaya dumating ang juez clérigo'y casama't sa bahay pumanhic, dito n~ga inabot ang curang bulisic na hinihimuyot ang bata sa lihis. Pagpasoc n~g juez doon sa pintuan pagdaca'y nagsulit sa cura sa bayan, aniya'y sumama sa aquin n~ga icao sa n~galan n~g ley bilango cang tunay. Ang tugón n~g cura di cana nan~ganib na aco'y bilango sa aqui'y isulit, di mo ba tantong ang gayon ay lihis aco'y cahalili n~g Dios sa lan~git. ¿Hindi baga alam may capangyarihan ang sino mang fraileng magcura sa bayan, na gobierno't leyes dapat na gumalang ang gayon ay hatol n~g sangcalan~gitan? Sumagot ang juez n~g sagot matigás aniya'y itiguil ang bibig mo oslac, acala mo yata aco'y nagugulat sa isang paris mong, catulad ay ahas. Papa man sa Roma'y pipiiting co rin cung siya'y suminsay sa leyes na bilin, pagtupad na ito ay utos sa aquin n~g lan~git at lupa; ¡oh! ¡tauong haling! Icao po'y magsulit sabi sa clérigo ang tanang nangyari'y n~g matalastas co, clérigo'y tumugón ang batang narito ang lalong mabuting magsabi sa iyo. Dito na minulan n~g batang babaye ang lahat n~g bagay, at tanang nangyari, sa bagay na itó'y ang cura'y nagsabi na yao'y di tunay lilong pamarali. At ang sinabi pang parang idinugtong iyan ay bun~ga n~ga ng isip na pusong, naritong clérigo na may nilalayong mahalay sa bata ... ¡oh asal ulupong! Clérigo'y sumagot sa ganitong turing ¡oh fraileng halimao, tauong sinun~galing! cung ano ang puti n~g hábitong angquin sa dugó mo naman ay siyang ca-itim. ¿Nahiga ca na ba't humilig na cusa sa piling na ualang caparis na sama? ¿di na ba naumid ang lilo mong dila sa halay n~g sulit na ualang camuc-ha? ¿N~gayon ba't sala mo'y mapaparusahan ang ibig mo naman aco ay idamay? sa sama mong quilic, pati n~g catouiran ibig mong bulaguin ... ¡mahalay na asal! Cung dito'y manaog ang tunay na Dios at cusang masilip ang asal mong hayop, sa iyo'y icacapit, sa laqui n~g poot bagsic n~g parusang ualang maca ayos. Sa bagay na ito'y ang doroong juez sa curang may sala ay cusang lumapit, at saca nag-uica n~g ganitong sulit dumating ang oras, maghari ang matouid. Sa hiya n~g cura ay nagpacamatay sa oras na yaong hindi namalayan, nino mang doroon cundi napaquingan ang putoc n~g isang revolver na taglay. Caya't n~g maquitang siya ay patay na clérigo'y lumapit sa batang dalaga, aniya'y masdan mo't tunay natupad na justicia n~g Dios, totoong justicia. At saca iniutos, ang patay ilibing ang juez naman n~ga'y umoui n~g tambing, at saca ang causa'y tinapos naman din n~g tama sa utos n~g matouid na bilin. Clérigo'y umoui at bata'y iniuan sa guitna n~g isang toua, at casayahan, dahil sa natapos pan~ganib na taglay n~g caniyang puring inin~gat-in~gatan. |
|
Ito ang nangyari, nabasang
capatid ititiguil co na't bahalang mag-isip, cung ang fraile'y dapat tauaguing mabait ó tauong uala na ni puso ni dibdib. Masdan mo rin naman, cung dapat quilanling ministro n~g Dios fraileng sinun~galing, cung ito ay lihis bahalang touirin n~g lalong marunong may bait na angquin. Ang bun~ga n~g cutad na isip cong taglay bun~gang namuco n~ga sa ualang capantay, na pagmamasaquit sa bayang linac-han bayang mapagtiis tanang cahirapan. At sa catunayan nitong hinanaquit di aco titiguil amomang masapit, hindi magsasauang manin~gil na tiquis sa m~ga umapi sa bayan cong ibig. Fraile, at castila, maputi't maitim hangang mangyayari'y aquing sisisihin, at hindi tutugot anomang marating ang puri ni Ina'y aquing hahabulin. Fraileng ualang puso, ni habag munti man fraileng camag-anac n~g lilong si Satan, fraileng mananagot sa isang hucuman n~g tunay na Dios; Justiciang maran~gal. Caya n~ga't di sucat, itong sinasabi sa tula cong ito, na unang bahagui: ¡Nasaan ang Dios! carugtong na huli nitong sinulat co na samà n~g fraile. At cung sacali n~ga'y susulat na muli tungcol din sa fraileng pilipit na budhi, hindi rin titiguil, cahi ma't mamuhi, sa aquin ang papa, cardenal at hari. At icao nabasang capatid na irog guilio cong camuc-ha't casanib na loob, huag lamang baguhin sacali ma't capos ang tulang mahirap na sa iyo'y handog. Sucat na sa icao magpunó'y bahala sa balang mamasid na mali cong cathà, at tuloy gamitan n~g isang salitang lumabac sa sulat, umayon sa nasa. |